De tweede dosis coronavaccin uitstellen: wilde gok of goed idee?

Waarom een tweede dosis uitstellen?

De regering heeft ervoor gekozen om de kwetsbaren eerst te vaccineren. Bewoners van woon-zorgcentra staan vooraan in de rij, en ook het zorgpersoneel komt snel aan de beurt. Vanaf mei is het aan de 65-plussers, en krijgen ook risicopatiënten voorrang. Als alles volgens schema loopt, zullen zo’n 5 miljoen Belgen tegen de zomer gevaccineerd zijn.

Dat betekent dat het gros van de actieve, mobiele en werkende bevolking pas in de tweede helft van het jaar een vaccin kan krijgen. Dat is nog erg lang wachten. Een belangrijke verklaring is dat iedereen twee keer ingeënt moet worden: na drie weken volgt een zogenaamde ‘booster’, een tweede vaccindosis. Dat tweede shot helpt om een nog sterkere immuunrespons te verkrijgen en zorgt voor meer langdurige immuniteit.

Het alternatief kan zijn om de booster uit te stellen, en er eerst voor te zorgen dat zo veel mogelijk mensen een eerste dosis krijgen. Zo kunnen mogelijk enkele miljoenen Belgen extra gevaccineerd worden in de eerste maanden van 2021.

Wat is het effect op de epidemie?

Hoe sneller een groot aantal mensen een eerste dosis van het vaccin hebben gekregen, hoe sneller een vorm van groepsimmuniteit ontstaat, zegt viroloog Johan Neyts (KU Leuven). “Daardoor zal het voor het virus allicht moeilijker worden om te circuleren.” Het betekent ook dat de kans om zwaar ziek te worden veel kleiner wordt, en dat de samenleving niet meer helemaal op slot moet. Al zullen vele hygiënische maatregelen, zoals mondmaskers en afstand houden, wellicht toch nog een hele tijd aangehouden moeten worden.

Neyts ziet nog een ander belangrijk voordeel: een zekere mate van groepsimmuniteit kan ervoor zorgen dat recent ontdekte virusmutaties uit Engeland of Zuid-Afrika op afstand gehouden kunnen worden. Hij zegt zich zorgen te maken over de hoge besmettelijkheid, zeker bij kinderen, van de Engelse variant.

Ook immunoloog Geert Leroux-Roels (UGent) wijst op die mutaties: “Als je het circuleren van dergelijke nieuwe varianten kan tegengaan door breder en sneller te vaccineren, is dat zeker een pluspunt. Vooral omdat er een reële dreiging bestaat van die nieuwe varianten.” Al nuanceert Leroux-Roels meteen dat het nog onzeker is of de vaccins ook een goede bescherming bieden tegen die mutaties.

Welke obstakels zijn er voor zo’n uitstel?

Door het sneltempo waarin het afgelopen jaar naar vaccins gezocht is, was er geen tijd om verschillende vaccinatieschema’s te testen. Toch zijn er data beschikbaar.

Het vaccin van Pfizer en BioNTech, het eerste dat in ons land gebruikt zal worden, biedt na twee doses een bescherming van 95 procent. Na het eerste spuitje ligt dat een stuk lager. Zonder tweede dosis is de bescherming op lange maar ook op korte termijn gewoon minder goed.

“Volgens mij is het een goed idee om een uitstel van het tweede shot te overwegen, behalve bij de bewoners van woon-zorgcentra en de oudste mensen in de bevolking. Bij hen is het immuunsysteem zwakker, en als gevolg daarvan is doorgaans ook de ontwikkeling van immuniteit na vaccinatie minder efficiënt”, zegt Neyts.

Naast de wetenschappelijke en medische vragen zijn er ook juridische obstakels die uitgeklaard moeten worden. Het vaccin van Pfizer en BioNTech is goedgekeurd op basis van studies met een dubbele dosis. Is Europa of ons land dan aansprakelijk als mensen ziek worden nadat ze hun tweede dosis hadden moeten krijgen?

Wie beslist over zo’n uitstel?

In de eerste plaats Europa. Het zijn de Europese autoriteiten die een vaccin toegang geven tot de Europese markt. En zoals gezegd is het gebruik goedgekeurd op basis van een dubbele dosis. Lidstaten kunnen daarna niet zomaar creatief omspringen met die voorschriften, zegt Dirk Ramaekers, voorzitter van de taskforce vaccinatiestrategie. “Zoals bij elk ander geneesmiddel moet de bijsluiter gevolgd worden. Het Europees Geneesmiddelenagentschap speelt daar de belangrijkste rol.”

De vraag is hoe snel Europa kan beslissen om eventueel de booster later dan de voorziene drie weken toe te dienen. Daarvoor is nood aan solide wetenschappelijke data. Ramaekers gaat ervan uit dat er duidelijkheid moet zijn de komende weken en zeker vooraleer ons land fase 1B van de vaccinatietijdslijn bereikt. Dat wil zeggen dat er voor de bewoners en het personeel van de woon-zorgcentra vermoedelijk niet abrupt veel verandert.

Hebben alle vaccins twee doses nodig?

De meeste vaccins wel. Dat is alleszins het geval voor het vaccin van Moderna, dat er wellicht snel aankomt. Ook de entstof van AstraZeneca en Oxford heeft wellicht een booster nodig.

Het vaccin van Janssen Pharmaceutica zal dan weer maar één keer ingespoten moeten worden. Dat is een van de redenen waarom experts reikhalzend uitkijken naar dat vaccin. Op dit moment zijn de nodige studies nog niet rond, maar de verwachting is dat het bedrijf relatief snel met goed nieuws kan komen.

Het vaccin van Janssen Pharmaceutica hoeft ook niet op ijskoude temperaturen bewaard te worden: normale koelkasttemperatuur volstaat. Dat maakt de hele logistieke operatie een stuk makkelijker. “Als dat vaccin nog voor de zomer beschikbaar is, gaat dat meteen helpen om mensen sneller te vaccineren”, is Ramaekers hoopvol.