Microbioloog Herman Goossens waarschuwt: ‘Ik hou mijn hart vast voor de Belgen die nu op reis zijn vertrokken’

D-Day luidde in 1944 dan wel het begin van de bevrijding in, maar toen duurde het nog bijna een jaar vooraleer het nazisme was verslagen. V-Day, gisteren, stelt ook nog een lange timing voorop om het coronavirus klein te krijgen. Als we niet uitkijken krijgen we er door de nieuwe Britse variant van het virus, B.1.1.7, nog zwaar van langs, zegt Herman Goossens, professor microbiologie aan de UAntwerpen en hoofd van de taskforce testing. Ook al worden de vaccins nu in sneltempo uitgedeeld. 

“De cijfers zien er in het VK echt niet goed uit”, zegt Goossens. “Ondanks de lockdown nemen de besmettingen daar toe. Het is nog niet duidelijk waar dat precies aan ligt. Britse onderzoekers denken dat de oorzaak bij die variant zit. Ook daarom willen ze in het VK heel snel gaan vaccineren. In Engeland zitten ze nu aan 200.000 dosissen per week. Maar volgens statistische modellen van de London School of Hygiene and Tropical Medicine is dat niet genoeg. De onderzoekers denken dat ze de nieuwe variant zelfs in dat vaccinatietempo niet zullen tegenhouden.” 

Klopt het dat de B.1.1.7-variant zich makkelijker verspreidt onder kinderen? 

“Het wetenschappelijk bewijs is nog flinterdun. Maar Britse onderzoekers zijn wel ongerust omdat ze zoveel cases van deze variant zien bij kinderen. Het is gevaarlijk om er uitspraken over te doen. Als het klopt, hebben wij ook een probleem om onze scholen open te houden. Je zou moeten kunnen onderzoeken hoe besmettelijk de variant bij kinderen echt is. Maar het vraagt maanden om dat met experimenten na te gaan. Je kunt je niet veroorloven om daarop te wachten en ondertussen niets te doen.

“Als kinderen met deze variant besmettelijker zijn, geven ze het niet enkel sneller door aan elkaar maar ook aan volwassenen. Dan moet je ofwel de scholen dichthouden, ofwel heel kort op de bal spelen door veel meer te testen. Hoe dan ook zal deze variant gevolgen hebben voor het beleid.” 

Wat weten we nu eigenlijk echt over de rol die kinderen spelen in de verspreiding van het virus? 

“Daar is nog veel discussie over. We zijn er altijd van uitgegaan dat de kinderen in het basisonderwijs weinig bijdragen aan de verspreiding van het virus. Maar er zijn nu studies die aantonen dat hun rol misschien toch groter is dan we dachten. Misschien hebben we dat inderdaad onderschat. 

“Toch vind ik nog altijd dat kinderen naar school moeten kunnen gaan. Ik ben het nog altijd eens met de stelling van minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) om de scholen open te houden. Dat is te belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen en voor hun welzijn. Laat je de kinderen thuis, dan wordt het ook veel moeilijker voor de ouders om hun job uit te oefenen. 

“Als de scholen openblijven, denk ik dat we leerkrachten en leerlingen wel op grote schaal moeten gaan testen. Ik wil deze week verder nadenken over hoe we dat kunnen doen. Je zou bijvoorbeeld bij leerkrachten en bij leerlingen wekelijks een test kunnen afnemen.” 

De discussie over de maatschappelijke kost versus het risico speelt al een hele tijd. Immunoloog Hans-Willem Snoeck wil de scholen tot eind januari dicht. 

“Het is een moeilijke discussie. Ik moet zeggen dat ik op sommige dagen ook heel erg twijfel. Het is nu eenmaal de realiteit dat er op basis van de studies die we hebben nog geen wetenschappelijke consensus is bereikt.” 

Nieuw onderzoek uit Brussel stelt dat jongeren niet de aanjagers waren van de tweede golf. Terwijl we eerst dachten van wel.

“Ja kijk, dat is dus het probleem. Je gaat vandaag een studie hebben die dat aangeeft. En morgen is er weer een andere. Als wetenschappers hebben we dan het recht om te twijfelen en om meer onderzoek te vragen. Daarom wil ik er deze week echt nog goed over nadenken en er iets over op papier te zetten. Ik denk dat mijn aanbeveling zal zijn: open de scholen, maar test op grote schaal.” 

Lopen wetenschappers niet achter de feiten aan, terwijl die Britse variant zich almaar verder verspreidt over andere landen? 

“Het is alleszins erg belangrijk om die nieuwe variant goed op te volgen. Ik zat vorige woensdag al samen met de kabinetschef van minister Vandenbroucke, de baas van het Riziv en Emmanuel André van de KU Leuven om te kijken hoe we een sequentieplatform kunnen bouwen (dat het volledige DNA van een virusstaal kan lezen en analyseren, YV). 

“Ik heb er ook al met andere Europese experts over gesproken. Zij trokken grote ogen omdat dat bij ons zo snel gaat. Eigenlijk zouden alle lidstaten moeten investeren in genoomsequentieplatformen om nieuwe mutanten op te sporen en te bestuderen.

“Telkens het virus zich deelt terwijl het in het lichaam zit, ontstaan er fouten in het genoom en krijg je mutaties. Zo ontstaan er uiteindelijk nieuwe varianten. We hebben daar tot nog toe te weinig bij stil gestaan. Die Britse variant is een wake-upcall.  Dit betekent ook dat we slimme strategieën moeten bedenken om het virus te bestrijden. Het is nogal naïef om te denken dat met de vaccinatie alles is opgelost.”

Is het voorlopig een idee om het VK in quarantaine te zetten? 

“Dat is zeer lastig. Je kunt de grenzen wel voor even sluiten, maar wanneer ga je ze dan weer opendoen? Deze zomer, als iedereen is ingeënt?” 

Frankrijk en België hebben dat toch al eens gedaan? 

“Ik vind het delicaat om een land te stigmatiseren. Het is bovendien ook een puur politieke beslissing, dus ik ga me er als expert niet over uitspreken. Maar wat men wel kan doen, is iedereen die nu uit het VK naar hier reist ertoe verplichten zich bij aankomst onmiddellijk te laten testen. Al heb je daar ook een wettelijk kader voor nodig, anders kunnen die mensen nog steeds weigeren. Sowieso moet België een beslissing om reizigers uit het VK te testen niet alleen nemen, maar in overleg met andere Europese landen. Reizigers kunnen anders bijvoorbeeld langs Frankrijk nog steeds naar België komen.” 

Kan Europa niet meer doen om reizigers die zich op het continent verplaatsten beter te controleren? Nu doet elke lidstaat maar wat. 

“Dat klopt. De Europese Commissie heeft vorige woensdag een aanbeveling gepubliceerd om personen die de voorbije veertien dagen in het VK zijn geweest te testen en een quarantaine op te leggen. Maar de lidstaten volgen niet. Dat is het punt. Ik zeg het met pijn in het hart, maar de brexit zal vanaf 1 januari de strijd tegen het virus iets makkelijker maken, omdat er vanaf dan ook grenscontroles zijn.

“Ik hou mijn hart ook vast voor de Belgen die nu op reis zijn vertrokken. In Zwitserland zijn in sommige kantons de skigebieden open. Dus iedereen uit heel Europa kan ernaartoe. Mijn Zwitserse collega’s zijn daar erg ongerust over. Ook de Britten gaan er graag op skireis.” 

Ondertussen ligt de hoop vooral bij de vaccins. U pleit net als andere experts voor de éénprikaanpak, die toelaat om meer mensen sneller te vaccineren. 

“Ja, ik heb de data van Pfizer gezien en het vaccin lijkt na een dosis al een goede bescherming te geven. De effectiviteit ligt dan al op 88,9 procent, zo bleek uit een powerpointpresentatie die Pfizer gaf aan het Amerikaanse medicijnenagentschap FDA. Maar de testgegevens gaan enkel over een kleine groep mensen, dus er is  meer onderzoek nodig. Dat moeten Pfizer en het Europese geneesmiddelenagentschap EMA nu samen bespreken.” 

Wat zijn uw verwachtingen voor 2021? Een normaal jaar lijkt het nog niet meteen te worden. 

“Ik kan daar onmogelijk voorspellingen over doen. Alleszins ben ik er tot de lente, wanneer we de 65-plussers beginnen te vaccineren, niet gerust op. We hebben het virus in de zomer onderschat. En corona blijkt in de winter ook zeer moeilijk te bestrijden. 

“Vaccinatie is ontzettend belangrijk, maar we gaan goed moeten opvolgen wat de impact is en of er nog varianten ontstaan die zich gaan verspreiden. Het wordt niet alleen vaccineren, vaccineren, vaccineren in 2021. Maar ook nog altijd testen, testen, testen.”