Redt Mike Pence alsnog zijn president?

Na een vernietigende reeks nederlagen bij tientallen rechtbanken, inclusief het Hooggerechtshof, hebben Trump en zijn aanhangers hun hoop gevestigd op Pence om de Democraat Joe Biden uit het Witte Huis te houden. Als vicepresident zit Pence op 6 januari de zitting van het Congres voor waarop de uitslag van het College van Kiesmannen (306 voor Biden tegen 232 voor Trump) moet worden bekrachtigd.

Doorgaans is dat niet veel meer dan een formaliteit, maar Pence wordt nu onder druk gezet om zijn positie te gebruiken om Trump alsnog de overwinning te schenken. Trump zelf voerde de druk op Pence op door de vicepresident op Twitter aan te moedigen de kiesmannen uit zes swingstates waar Biden won af te wijzen.

Enkele Republikeinse Congresleden, onder wie Mo Brooks uit Texas, hebben al aangekondigd dat zij op 6 januari protest zullen aantekenen tegen de kiesmannen uit de zes staten, maar het is de vraag of ze daar ver mee zullen komen. In het Huis van Afgevaardigden hebben de Democraten de meerderheid en ook bij de Republikeinen in de Senaat is er weinig animo om mee te doen aan een constitutionele coup tegen Biden, ondanks dreigementen van Trump dat hij Republikeinen die hem in de steek laten nooit zal vergeten.

Voorbeeld van Gore

Na de presidentsverkiezingen van 2000, die de Republikein George Bush met een handjevol stemmen (en een uitspraak van het Hooggerechtshof) won van vicepresident Al Gore, tekenden ook enkele Democraten bezwaar aan bij het tellen van de kiesmannen door het Congres. Maar zij kregen geen steun in de Senaat en Gore maakte al snel een einde aan het debat.

De vraag is nu wat Pence zal doen. Als hij het voorbeeld van Gore volgt, zal hem dat ongetwijfeld komen te staan op de woede van Trump. Daarmee verspeelt hij waarschijnlijk zijn laatste kans over vier jaar zelf namens de Republikeinen een gooi naar het Witte Huis te doen. Trump was naar verluidt al razend na een spotje waarin de anti-Trump-actiegroep The Lincoln Project pesterig aankondigde dat het optreden van Pence op 6 januari de nagel aan de doodskist van de president zal worden.

In een poging Pence klem te rijden hebben enkele Republikeinen, onder wie het Congreslid Louie Gohmert, een rechtszaak tegen hem aangespannen in Texas. Zij willen dat de rechter bepaalt dat Pence als vicepresident volgens de grondwet het exclusieve recht heeft om te beslissen welke kiesmannen moeten worden meegeteld als er bezwaar tegen hen wordt gemaakt.

Het is zeer de vraag of de rechter, in dit geval iemand die door Trump is benoemd, daarin zal meegaan. Het zou er in de praktijk op neerkomen dat voortaan de vicepresident kan bepalen of zijn of haar baas nog een tweede termijn krijgt.

Volgens de Electoral Count Act uit 1887 heeft de vicepresident niet veel meer dan een ceremoniële rol: hij moet alle brieven met de lijsten van kiesmannen uit de vijftig staten openen, waarna het tellen begint.

Daarbij komt dat de lijst met kiesmannen uit staten die de uitslag van de verkiezingen uiterlijk 8 december hebben gecertificeerd – en dat hebben alle staten gedaan – telt. Maar volgens Trumps aanhangers mag Pence ook het besluit nemen om sommige brieven niet te openen.

Pence riep de Republikeinen vorige week nog op het gevecht voor eerlijke verkiezingen voort te zetten, maar het is de vraag of hij zijn reputatie op het spel zal durven te zetten door Trumps vertrek uit het Witte Huis te verhinderen. Voorspeld wordt dat hij wel zal proberen Trump enigszins tevreden te stellen door ruimte te geven voor een urenlang politiek spektakel waarin de Republikeinen kabaal maken over de ‘gestolen verkiezingen’.