‘Internationaal Strafhof moet ecocide als misdaad erkennen’: België zorgt voor Europese primeur

Op de Algemene Vergadering van het Internationaal Strafhof op 14 december  heeft minister van Buitenlandse Zaken Wilmès een pleidooi gehouden om ‘ecocide’ in het Statuut van Rome (het verdrag waarmee het Internationaal Strafhof opgericht is, PG) op te nemen. Dat blijkt uit een weergave van haar speech die online is verschenen. België is daarmee het eerste Europese land dat dit op de agenda zet.

Voor ecocide bestaat geen vaste definitie. “De term gaat al mee sinds de jaren 70, nadat het Amerikaans leger de pesticide Agent Orange inzette in de Vietnamoorlog. Hierna ontstond het idee dat we zulke grootschalige aantastingen van het milieu toch niet ongestraft mogen laten”, zegt expert milieurecht aan de UGent en lokaal Groen-politicus Hendrik Schoukens.

Algemeen wordt aangenomen dat het gaat om het vernietigen van de natuur op grote schaal. Het gaat met andere woorden dus niet om het kappen van één boom, wel om het rooien van hele stukken woud.

Wat is het belang van Wilmès’ pleidooi? Het resulteert in elk geval niet automatisch in een erkenning van ecocide voor het Hof. “Om de misdaad te laten erkennen, is een lange procedure nodig”, zegt professor internationaal recht Jan Wouters (KU Leuven). Zo moet tweederde van de verdragspartijen zich akkoord verklaren. De kans dat dit snel zal gebeuren, is klein. “Dit is eerder een loyale uitvoering van het regeerakkoord en een symbolische stap”, zegt Wouters.

In het regeerakkoord belooft de regering-De Croo inderdaad om “diplomatieke initiatieven te onderzoeken en na te streven (...) om de misdaad van ecocide (...) te beteugelen”. Dat zou een eis geweest zijn van de groenen tijdens de onderhandelingen. “De regering-De Croo erkent duidelijk het belang van ecocide”, zegt Kamerlid Wouter De Vriendt (Groen). “Dit kan andere EU-lidstaten inspireren en hopelijk leidt dit tot een kettingreactie van groen bewustzijn.”

Nut? 

Maar wat is het nut van ecocide te laten erkennen als misdaad voor het Internationaal Strafhof? Hoe vertaal je zo’n begrip praktisch? Wie is verantwoordelijk voor het vernietigen van natuur? Is dat het land waar natuur vernietigd wordt of de persoon die een hamburger koopt waarvoor soja gekweekt wordt in Zuid-Amerika en regenwoud gekapt moet worden? Dat is allemaal nog onduidelijk. 

Bovendien is de vraag vooral of het Internationaal Strafhof de juiste plek is om een misdaad als ecocide voor te berechten. “Het torenhoge probleem is natuurlijk dat het Hof geen aansprakelijkheid van rechtspersonen erkent”, zegt voormalig rechter bij het Internationaal Hof Christine Van Den Wyngaert. “Als je aan ecocide denkt zijn de voornaamste daders rechtspersonen. Je hebt de Bolsonaro’s en Trumps van deze wereld, maar het zijn eerder grote maatschappijen die bijvoorbeeld aan pollutie doen.”

Wel is iedereen het erover eens dat zo’n verwezenlijking een grote symbolische waarde zou hebben. Het zou een niet mis te verstane boodschap zenden naar de verdragspartners: zorg er eerst en vooral zelf voor dat uw eigen rechtssystemen het gegeven sluitend kunnen vervolgen.

Ook dat is in het regeerakkoord van Vivaldi opgenomen. Een groep experten zal onderzoeken of het begrip in het strafwetboek kan worden opgenomen.

Het kabinet van minister Wilmès kon gisteren niet reageren.