Van katje Lee tot 'Black Birds Matter': het jaar in twaalf beesten

JANUARI - KOOLMEES

Het jaar begint nog redelijk onschuldig met een traditionele vogeltelling van Natuurpunt. 40.000 vogelliefhebbers stellen zich in hun tuinen verdoken op om vogels te spotten. Wat valt er zoal op? Door de zachte winter zijn de meeste echte wintervogels al naar verdere oorden vertrokken. Wel nog talrijk aanwezig in onze tuinen: de koolmees, de huismus en de kauw. Verder valt er goed nieuws te melden over de merel. Na de eerdere uitbraak van het usutuvirus en de daaraan te wijten massale sterfte is die aan een heuse comeback bezig.

FEBRUARI - VLEERMUIS

Op 3 februari duikt het coronavirus voor het eerst in België op. Op dat moment is de uitbraak die in Wuhan begon tot een pandemie aan het aanzwellen. Wetenschappelijke speurneuzen gaan op zoek naar de bron van de infectie en komen uit bij de vleermuis, meer bepaald de Chinese hoefijzerneus. Mogelijk is het coronavirus rechtstreeks van de vleermuis naar de mens overgegaan, maar virussen zoeken nog vaker een tussenstap via een landbouwdier. Ideaal om zo’n tussenstap van dier tot dier te maken zijn de inmiddels beruchte Chinese dierenmarkten. In maart worden er aanwijzingen gevonden dat het Javaanse schubdier, in China een exotische lekkernij én ingrediënt voor geneesmiddelen, de boosdoener is.

MAART - PINGUÏNS OP STRAAT

Op 18 maart gaat België in lockdown. De straten liggen er desolaat bij. De mensen blijven ‘in hun kot’. Voor sommige mensen krijgt het leven een poëtische schoonheid, voor anderen is het een haast onverdraaglijke stilte. Zeker is dat zonder die druktemaker van een mens de dieren het vrijgegeven terrein snel weer innemen. Bij de vleet worden wilde dieren op plaatsen gespot waar ze anders zo goed als nooit komen. Pinguïns flaneren over de trottoirs van Kaapstad, een kangoeroe leeft zich uit in een verlaten winkelstraat in Adelaide, in het Krugerpark leggen de leeuwen zich op het warme asfalt te rusten. En de mens? Die kijkt intussen naar Tiger King.

APRIL - KATJE LEE

In april maken we kennis met Selena Ali, een Stabroekse schone die een asielkat naar België importeert zonder daarbij de juiste procedures te volgen. In mei eist het Federaal Voedselagentschap (FAVV) dat het katje geëuthanaseerd wordt, omdat de kans bestaat dat het dier besmet is met hondsdolheid. Ali weigert en behalve huiszoekingen en rechtszaken daalt er een lawine aan commentaar op haar neer. Ze wordt “een typisch blond fenomeen dat iedereen in gevaar brengt” genoemd en men gaat “haar kat in brand komen steken”. Uiteindelijk wordt Lee teruggevlogen naar Peru. Na een nieuwe vaccinatie en wachtperiode mag de kater eind december legaal naar ons land komen.

MEI - WOLF

Op 10 mei kondigt Vlaams minister van omgeving Zuhal Demir (N-VA) de blijde geboorte aan van enkele wolvenwelpjes, voor het eerst sinds anderhalve eeuw. De gelukkige ouders: August en Noëlla. “Waar en wanneer ze gezien zijn of met hoeveel, het zijn allemaal dingen waarover we niets gaan zeggen”, klonk het toen nog mysterieus. Eind juni worden de welpjes voor het eerst zelf gefilmd en heet Demir de wolfjes officieel welkom: “Na 150 jaar verwelkomen we deze vier (!) kleine boefjes: de Bosland Daltons. Welkom in Vlaanderen!”

JUNI - BLACK BIRDS MATTER

Op dezelfde dag eind mei waarop George Floyd zijn leven verliest door toedoen van politieagenten van het Minneapolis Police Department is er een ander racistisch incident in het New Yorkse Central Park. Een zwarte vogelspotter krijgt het aan de stok met een blanke vrouw die haar hond niet aan de leiband wil houden, ook al is dat daar verplicht. Een en ander leidt tot de ‘Black Birders Week’, een initiatief dat de visibiliteit van zwarte natuurliefhebbers en vogelspotters wil vergroten. Zij komen vanwege hun huidskleur bij buitenactiviteiten al te vaak in moeilijke situaties terecht. Het initiatief kadert in de veel bredere reactie op het institutioneel racisme en politiegeweld in de Verenigde Staten.

JULI - KOALA

In juli brengen wetenschappers in kaart hoe groot de geleden schade precies is na de enorme bosbranden in Australië van eind 2019-begin 2020. Becijferd wordt dat een hallucinante drie miljard dieren gestorven zijn of hun leefgebied zijn kwijtgeraakt. Dat is nog een conservatieve schatting aangezien vissen, ongewervelden en schildpadden niet in de analyse werden opgenomen. Ook de koala, het nationale knuffeldier van Australië, is met meer dan zestigduizend slachtoffers hard getroffen. De opwarming van de aarde heeft het risico op bosbranden in vergelijking met het jaar 1900 met factor vier doen toenemen.

AUGUSTUS - LYNX

Ze waren al eerder gespot, maar op 27 augustus wordt het dan voor het eerst officieel bevestigd: ook de lynx is terug in België. Een onbemande wildcamera maakt de kleurenfoto van de superkat in de Semoisvallei in de Ardennen. Kenners gaan ervan uit dat het niet om een toevallige passage gaat, maar dat de lynx er een eigen territorium heeft. Hoe lang de lynx al in de Ardennen voorkomt, blijft een vraagteken. Nog in augustus wordt er een zwijn vastgelegd dat aan de haal gaat met de laptop van een nudist op vakantie. Of het zwijn online de foto van de lynx wilde bekijken is niet geweten.

SEPTEMBER - ORKA

Van juli tot september stromen er meldingen binnen van orka’s die zich voor de kust van Galicië (Noord-Spanje) agressief gedragen. Gespeculeerd wordt dat de dieren last hebben van stress en zich daarom tegen de mens keren. Eén zeilster getuigt over een urenlange aanval van negen orka’s op haar zeilboot: “Het geluid was heel beangstigend. Ze ramden tegen de kiel. Ik was bang dat de boot ging kapseizen.” Intussen is gebleken dat de meeste incidenten veroorzaakt werden door drie jonge orka’s: Gladis White, Gladis Grey en Gladis Black. Hangjongeren die de zomerse verveling wilden verdrijven, dus.

OKTOBER - PONY’S EN PAARDEN

In oktober krijgt België een nieuwe federale regering. Heuglijk nieuws voor de Belgen, maar 2020 bood ook heel wat politiek nieuws voor diéren. In juni dit jaar werd bijvoorbeeld besloten dat ten laatste tegen 2023 pony’s of paarden niet meer in carrousels mogen worden ingezet op kermissen, jaarmarkten of gelijkaardige evenementen. In december oordeelde het Europese hof dan weer dat het Vlaams verbod op onverdoofd slachten niet in strijd is met de Europese wetgeving, daarmee de deur op een kier zettend voor andere landen om België te volgen. Nog goed nieuws: door het vuurwerkverbod zullen paarden en andere dieren met eindejaar eindelijk eens een wat rustiger nacht beleven.

NOVEMBER - NERTSEN

In Denemarken worden een vierhonderdtal besmettingen met het coronavirus in verband gebracht met plaatselijke nertsenfokkerijen. De overheid besluit om uit voorzorg alle elf miljoen nertsen te laten ruimen. Ook in Nederland worden nertsen en masse geruimd. Gelukkig is er ook nog goed nieuws: Nederland besluit het totaalverbod op de kweek van nertsen voor hun pels te vervroegen. Ook Vlaanderen krijgt groen licht voor een financiële compensatieregeling voor nertsenkwekers. Nog in november blijken er trouwens lucratievere dieren dan nertsen te bestaan: de duif New Kim wordt verkocht voor 1,6 miljoen euro en stoot daarmee die andere West-Vlaamse topduif Armando van de troon.

DECEMBER - RAAF

In volkse verhalen was het al lang geweten, de wetenschap heeft het nu ook officieel bevestigd: de raaf is een slim baasje. Uit een artikel dat wetenschappers deze maand in Scientific Reports publiceerden blijkt dat raven van slechts vier maanden oud even goede scores behalen als chimpansees en orang-oetans wanneer ze een aantal sociale en psychische tests ondergaan. De vogels werden onder andere getest op hun ruimtelijk zicht en communicatieve vaardigheden. De raaf doorstond de tests met vlag en wimpel en mag zich nu in het rijtje van andere als intelligent bekendstaande dieren zoals dolfijnen, mensapen en olifanten bijzetten.