Waarom de Britten al aan het tweede vaccin toe zijn (en het hier zo traag gaat)

Hoe hard gaat het in het Verenigd Koninkrijk?

Heel hard. De Britten waren de eersten om het vaccin van Pfizer goed te keuren en intussen zijn al 600.000 mensen ingeënt. Nu zijn ze ook de snelsten voor de goedkeuring van het AstraZeneca-vaccin, ontwikkeld samen met de universiteit van Oxford. Dat de Britse geneesmiddelenautoriteit MHRA dat kan, komt omdat Londen een eigen koers vaart. De MHRA heeft de bevoegdheid om in tijden van hoge nood zelf te beslissen om een vaccin toe te laten. AstraZeneca hoeft ook geen formele aanvraag in te dienen. Landen van de Europese Unie moeten nog wachten op groen licht van het Europees Geneesmiddelenbureau, het EMA.

Waarop wacht Europa om ook groen licht te geven?

Op AstraZeneca zelf. Het Brits-Zweedse bedrijf heeft nog geen volledig dossier ingediend. “Dan kan er natuurlijk nog geen goedkeuring gegeven worden”, zegt viroloog Johan Neyts (KU Leuven), die verwacht dat er eind januari een compleet dossier voorgelegd zal worden.

Eens dat gebeurd is, kan het wel heel snel gaan, verwacht het Belgische geneesmiddelenagentschap FAGG. Bij het Pfizer-vaccin werd de vergunning de dag van de aanvraag door het bedrijf al uitgereikt. Dat komt doordat er voortdurend beoordelingen gedaan worden, zogenaamde rolling reviews. “Tussentijdse onderzoeksresultaten worden meteen ingediend bij het EMA. Als het finale dossier wordt voorgelegd, kan het wetenschappelijk comité meteen een aanbeveling doen aan de Europese Commissie. Het zal sowieso heel snel gaan dan, zonder dat er ingeboet wordt op kwaliteit, veiligheid en doeltreffendheid”, zegt Ann Eeckhout van het FAGG.

Heeft het vaccin van AstraZeneca en Oxford dan zoveel voordelen?

De Britten zetten er vaart achter, en in dit geval speelt chauvinisme wellicht mee: het vaccin werd ontwikkeld door een gedeeltelijk Brits bedrijf en verder uitgewerkt door een Britse universiteit én het wordt geproduceerd in een lokale fabriek. Maar het gebruiksgemak is een groter argument om vaart te zetten achter het uitrollen van dit vaccin.

In tegenstelling tot het vaccin van Pfizer en BioNTech moet dit middel niet op -80 graden opgeslagen en vervoerd worden. Het kan een half jaar in de koelkast bewaard worden. Daardoor is het een handiger vaccin om  toe te dienen aan bewoners van woon-zorgcentra die niet mobiel zijn. En ten slotte is het goedkoop. Slechts 1,8 euro kost een prik van AstraZeneca, tegenover 12 euro voor dat van Pfizer. Zoals bij het vaccin van Pfizer moeten hier ook twee doses toegediend worden.

 Hoe goed beschermt het nu eigenlijk?

Er deden de voorbije maanden verschillende cijfers de ronde over de effectiviteit van dit vaccin: van 62 tot 90 procent. AstraZeneca heeft daar niet echt helder over gecommuniceerd. Eind november liet het bedrijf weten dat zijn vaccin 62 procent effectief was, maar dat zou oplopen tot 90 procent als bij de eerste inenting maar een halve dosis wordt toegediend.

De verwarring werd nog groter toen de topman van AstraZeneca vorige week in de Britse pers meldde dat zijn onderzoekers de “winnende formule” voor het vaccin hadden gevonden en dat het nu voor 95 procent effectief is. Hele of halve dosis? “Als Europa een goedkeuring geeft, zal het toch zijn voor de procedure waarbij twee keer een volledige dosis wordt gegeven”, zegt viroloog Neyts. Ter vergelijking: het vaccin van Pfizer heeft een effectiviteit van 95 procent.

Waarom duurde het zo lang voor het op de markt kwam?

In april al doken in de pers de eerste berichten op over het succesvolle vaccin van AstraZeneca en Oxford. De ontwikkeling ging als een raket van start maar kwam onderweg enkele vervelende obstakels tegen. Op 6 september meldde het bedrijf dat de proeven bij tienduizenden mensen voor onbepaalde tijd waren stilgelegd “wegens veiligheidsredenen”. De Amerikaanse krant New York Times bracht het verhaal van een proefpersoon die een ontsteking van het ruggenmerg had opgelopen. Ook in juli waren de proeven al stilgelegd na eenzelfde soort ontsteking. Onafhankelijke onderzoekers lieten weten dat er geen verband was tussen het vaccin en de ontsteking, waarna de proeven weer verder konden gaan.

Begin deze maand viel er weer een schaduw van twijfel over AstraZeneca, toen bleek dat het bedrijf samenwerkte met de makers van het Russische Spoetnik-vaccin. Hadden de Russen niet met hun vaccingegevens geknoeid? Ze vonden elkaar omdat beide ontwikkelaars dezelfde techniek gebruiken en ze wilden zien wat ze nog van elkaar kunnen leren. Verdere proeven moeten uitwijzen of het Oxfordvaccin dankzij de Russen verbeterd kan worden.

Hoe belangrijk is het vaccin van AstraZeneca voor ons land?

De Europese lidstaten hebben een optie genomen op 400 miljoen doses, waarvan er 7,7 miljoen voor ons land bestemd zijn. België heeft in totaal 33,5 miljoen vaccins besteld bij zes leveranciers. AstraZeneca is dus goed voor bijna een kwart van onze vaccins. Een goedkeuring kan onze vaccinatiecampagne dus meteen een serieuze boost geven.