Chaos in Verenigd Koninkrijk doet ook ongerustheid in ons land toenemen

Net zoals bij ons openen de meeste Britse scholen maandag opnieuw de deuren, zij het enkel de basisscholen. Over het Kanaal gaat dat echter gepaard met grote chaos. “Het kan zijn dat heel wat schoolleiders de ouders aanschrijven: ‘Uw kinderen komen best niet’”, klonk het dit weekend bij vakbond ASCL. Sommige lerarenvakbonden riepen hun leden op thuis te blijven.

De ongerustheid heeft alles te maken met de dramatische toestand in het Verenigd Koninkrijk, waar de ‘B.1.1.7’-variant van het coronavirus een ravage aanricht. Zaterdag werd alweer een nieuw dagrecord van 57.725 vastgestelde besmettingen gemeld. In veel ziekenhuizen, vooral in Londen en Zuid-Oost-Engeland, is meer dan de helft van de bedden op intensieve zorg bezet met covidpatiënten. “Binnen de maand, misschien twee, zien we die grote druk weerspiegeld over het hele land”, zegt de voorzitter van de Royal College of Physicians bij de BBC.

De bewijslast dat B.1.1.7 besmettelijker is dan de gekende varianten is stilaan groot. Een verklaring is dat er bij patiënten vaker een hoge viruslading wordt aangetroffen in de bovenste luchtwegen. Onder meer de laatste studie van Imperial College London wijst op een hogere overdracht van 40 tot 70 procent. 

Ook de eerdere indicatie dat de variant jongeren makkelijker infecteert, wordt door de cijfers bevestigd. “Dat laatste kan wel een vertekening zijn, omdat de cijfers dateren uit een periode dat scholen open waren en andere sectoren niet”, merkt biostatisticus Niel Hens (UHasselt/UAntwerpen) op. “Maar de hogere besmettelijkheid is op zich al zorgwekkend genoeg.”

Dat de variant niet tot een ernstigere infectie leidt – zoals initieel gevreesd – is inderdaad geen reden tot opluchting, zo toont epidemioloog Adam Kucharski (London School of Hygiene & Tropical Medicine). Op Twitter beschrijft hij een ‘plausibel’ scenario voor een Europese stad, waar initieel 10.000 inwoners besmet zijn en het coronavirus na een maand tijd 129 doden oplevert. Verhoog je de dodelijkheid van het virus met 50 procent, krijg je 193 overlijdens na een maand. Bij een besmettelijkheid die 50 procent hoger is, wordt dat dodentol bijna 1.000. Die laatste verhoging laat zich namelijk exponentieel voelen.

Een recente analyse van de evolutie tijdens de Britse lockdown in november toont bovendien in bijna alle regio’s hetzelfde verhaal: waar de curve van andere varianten daalde, kende de B.1.1.7-stam een groeiscenario (een reproductiegetal boven de 1). “Onze lockdown bleek dus onvoldoende om deze nieuwe variant tegen te houden”, vertelt hoofdonderzoeker Moritz Gerstung (European Bioinformatics Institute) telefonisch. Met gesloten niet-essentiële winkels en geopende scholen was de Britse lockdown vrij gelijkaardig aan de meeste in Europa.

Gemaskeerde groei

“In andere landen waar men naar deze stam op zoek gaat, vindt men deze altijd, zo lijkt het wel”, zegt Gerstung, die ziet dat de nieuwe variant ook elders voet aan grond krijgt. In meer dan twintig landen, vooral Europese, is B.1.1.7 al via genoomsequentie aangetroffen. Een uitbraak in een Nederlandse school, die dateert van eind november, spreekt boekdelen: van de veertig positieve gevallen werden negen mensen nader onderzocht, bij iedereen ging het om de Britse variant.

“Ik vermoed niet dat de Britse variant bij ons al wijdverspreid is”, zegt Niel Hens. In België zouden momenteel vier gevallen bekend zijn in de labo’s, maar gericht zoeken doen we niet. Een nationaal sequentieplatform zou binnenkort meer klaarheid moeten scheppen. Tegen midden januari zal het wekelijks bij zo’n 1.000 positieve stalen de genetische code ontcijferen. 

Stevige waarschuwing

“We mogen deze variant zeker niet onderschatten, ook al beschikken we over een goede uitgangspositie”, aldus Hens. De evolutie van de variant in het Verenigd Koninkrijk geldt alvast als een stevige waarschuwing. Wanneer het aandeel van de variant nog klein is in het totale aantal besmettingen wordt de groei ervan namelijk gemaskeerd door de daling bij andere varianten. Maar: dat de B.1.1.7-stam in sommige Britse regio’s in enkele weken tijd evolueerde van een luttele fractie binnen de besmettingen tot de dominante stam, toont hoe snel het tij kan keren.

Wat als we nog in de fase van de gemaskeerde groei zitten? “Ook op het Europese vasteland is deze nieuwe variant binnen 4 à 6 weken wellicht de dominante stam”, denkt Gerstung. Hens geeft toe dat een verspreiding  voorkomen wellicht niet realistisch is. De expertengroep zou aan een plan werken om “heel snel te schakelen”, meer wil Hens daar niet over kwijt. Net als microbioloog Herman Goossens (UAntwerpen), die meer wil testen op school, vindt Hens het sowieso te vroeg om te pleiten voor een sluiting van de scholen. 

Ook de Britse premier Boris Johnson houdt die boot voorlopig af. Hij verklaarde zondag bij de BBC dat lokale maatregelen “wellicht nog strenger worden”. Een sluiting van de scholen behoort tot de mogelijkheden, maar is “niet iets wat we willen doen”. Gerstung twijfelt: “Een sluiting van de scholen is misschien voorbarig, maar het debat is zeker legitiem. Als we het voorbije jaar iets hebben geleerd, is het wel dat je soms beter te vroeg bent met maatregelen.”