Te traag, te voorzichtig, te krenterig? Waarom Europa achterophinkt met vaccinatie

1. Is Europa dan echt zo traag met zijn vaccins?

In Israël hadden op 3 januari al 1,22 miljoen mensen een eerste vaccinspuit gekregen, in het Verenigd Koninkrijk stond de teller op 27 december al op 944.000, in de VS zitten ze over de 4,5 miljoen mensen. In Europa, en ook in ons land dus, is de vaccinatiegolf pas sinds vorige week op gang gekomen. In België wordt het tempo opgedreven, om tegen het eind van de maand wekelijks 90.000 vaccins toe te dienen in woon-zorgcentra. Een slakkengang, zo lijkt het. In zowat heel Europa is er kritiek. Let wel, ook in andere landen vinden ze dat het nog te traag gaat. In de VS had president Donald Trump beloofd om tegen nieuwjaar aan 20 miljoen inentingen te zitten. Het VK heeft dan weer af te rekenen met rampzalige besmettingscijfers.

2. Is Europa te voorzichtig geweest?

De EU hinkt achterop om verschillende redenen. Eerst en vooral laat de goedkeuring van  de vaccins door het Europese geneesmiddelenagentschap EMA langer op zich wachten. Terwijl de VS en het Verenigd Koninkrijk enkele bochten afsnijden door een noodprocedure in te roepen, heeft Europa wel snelheid gemaakt, maar geen stappen overgeslagen. Om zoveel mogelijk vaccintwijfelaars te overtuigen wilde de EU 200 procent zekerheid bieden over de veiligheid en de werkzaamheid van de vaccins. 

Tegelijk is er kritiek op de aankoopstrategie van de Europese Commissie. De VS hadden al in juli 100 miljoen vaccins van Pfizer/BioNTech gereserveerd, pas in november plaatste de EU een eerste bestelling van 200 miljoen doses. BioNTech-CEO Uğur Şahin deed vorige week in Der Spiegel zijn beklag. “Blijkbaar overheerste de indruk: we krijgen er genoeg, het zal allemaal wel meevallen en we hebben het onder controle”, zei Şahin.  

Europa slaagde er wel in de vaccins tegen scherpe prijzen aan te kopen. Israël zou volgens sommige bronnen dubbel zo veel hebben betaald voor het Pfizer/BioNTech-vaccin. De vraag rijst echter of de kosten op dit moment niet ondergeschikt zijn aan een snelle levering.

Europa rekent op de andere vaccinproducenten om het gat te dichten. Terwijl het VK inzette op drie vaccins (Moderna, Pfizer en vooral AstraZeneca) verdeelde de Europese Commissie haar eieren over meerdere mandjes (dezelfde drie, met daarbij nog Sanofi/GSK, Johnson & Johnson en Curevac) om het risico te spreiden. Afgelopen najaar was het nog niet duidelijk welk vaccin succesvol zou zijn, laat staan welk het eerste klaar zou zijn. Nu wordt onder meer daardoor het Europese geduld op de proef gesteld.

Intussen wil de Europese Commissie wel helpen de productie op te krikken om sneller vaccins ter beschikking te hebben. Onder meer in het Duitse Marburg bouwt Pfizer/BioNTech een nieuwe productiepoot. De commissie communiceert niet over welke projecten concreet extra ondersteuning kunnen krijgen.

3. Kan het Moderna-vaccin een turbo zetten op de vaccinaties?

Na het Pfizer/BioNTech-vaccin kunnen we binnenkort rekenen op een tweede: dat van het Amerikaanse Moderna. Het zette gisteren het licht nog niet op groen voor dat vaccin. De knoop wordt wellicht morgen (woensdag) doorgehakt. 

Alleen: over wanneer en in welke hoeveelheden dat vaccin geleverd zal worden, zijn nog geen details bekend. Begin deze week stond sowieso overleg gepland tussen de Belgische overheid en Moderna om daar meer duidelijkheid over te scheppen. Ons land heeft via Europa 2 miljoen doses besteld, die zouden evenredig gespreid worden geleverd over het eerste, tweede en derde kwartaal. Dirk Ramaekers, hoofd van de taskforce vaccinering, was afgelopen weekend in deze krant nog voorzichtig over de impact. De bestelling bij Moderna is de kleinste voor ons land.

4. Waarom is het AstraZeneca-vaccin nog niet in Europa?

Er zit nog een derde vaccin aan te komen: dat van AstraZeneca. Europa heeft daar met 400 miljoen doses zijn grootste bestelling geplaatst, waarvan er 7 miljoen voor ons land bestemd zijn. 

In het VK heeft de gezondheidsautoriteit net voor nieuwjaar het licht op groen gezet, de eerste prikken werden gisteren al uitgedeeld. Zo ver zijn we in de EU nog niet. Het EMA volgt het dossier van AstraZeneca nu al nauw op, maar heeft nog het bedrijf nog om bijkomende informatie gevraagd. Welke info juist, wil het agentschap niet kwijt. Wel kreeg AstraZeneca eerder al kritiek. Toen het bedrijf claimde dat de werkzaamheid van het vaccin op 90 procent lag, was dat bij een testgroep waar de gemiddelde leeftijd relatief laag was. 

AstraZeneca kondigde aan eind januari zijn definitieve dossier in te dienen bij het EMA. Afhankelijk van de vorderingen in het dossier, kan het nog tot een maand duren vooraleer het licht op groen gaat. Pfizer/BioNTech en Moderna dienden hun aanvraag in begin december, het licht ging op groen op 21 december en, allicht, 6 januari. 

Ook is er in ons land goede hoop over het vaccin van Johnson & Johnson, het moederbedrijf van Janssen Pharmaceutica. Maar ook daar is het nog even wachten: Johnson & Johnson kondigde aan om tegen eind volgende maand zijn definitieve dossier in te dienen bij het EMA.

5. Waarom heeft ons land geen extra vaccins apart aangekocht?

De visie is: samen uit, samen thuis. Het zou de doodsteek zijn voor het Europees project als een land als Duitsland vaccins voor de neus van kleinere of armere lidstaten weggekaapt zou hebben. Europa heeft trouwens eind vorig jaar zelf al 100 miljoen vaccins extra besteld bij Pfizer/BioNTech. Terwijl de andere leveringen gebaseerd zijn op inwonersaantal, is de verdeling daarvan nog voorwerp van onderhandelingen. De levering is ook voor later. En ook Duitsland heeft bij dezelfde producent nog meer doses gereserveerd, maar die worden pas geleverd nadat alle Europese plichtplegingen achter de rug zijn, ergens in de tweede helft van volgend jaar. Sowieso te laat om de huidige nood te lenigen.