Professor Internationale Politiek Jonathan Holslag: “Dit is het doembeeld van de ‘founding fathers”

“Dat die mensen daar staan, op de trappen van het Capitool en zelfs binnen in de Senaat, dat is eigenlijk waanzinnig”, zegt professor Internationale Politiek Bart Kerremans (KU Leuven). “En dat is een woord dat ik niet gemakkelijk gebruik. Dit maakt de machtsoverdracht bijzonder problematisch.”

Dé vraag die zich stelt, is er eentje waar ook Kerremans geen antwoord op heeft: is dit het begin van nog meer onrust in de hele VS, of slechts een laatste opflakkering van de die hard-supporters van Trump? “De komende uren worden cruciaal: het is van groot belang dat de Nationale Garde en de politie erin slagen om de avondklok - om 18 uur plaatselijke tijd - te laten naleven. Dat er nu een paar 10.000 die hards in Washington zitten, zal de kans niet verkleinen dat de onrust naar de rest van de VS overslaat. In Atlanta was het òòk al onrustig, trouwens. Niet vergeten dat 75% van de Republikeinse kiezers Trump gelòven, als hij zegt dat de verkiezingen gestolen zijn.”

Kerremans hoopt wel dat de politieke instellingen ook hun weerstand en veerkracht tegen het geweld kunnen tonen. “De hele zitting, met de telling van de kiesmannen, moet eigenlijk nog beginnen. Het is nu vooral de vraag wat de andere Republikeinse leiders gaan doen: staan zij nog altijd achter Trump, of eindigt hij straks helemaal alleen?”

“Toen ik de beelden zag, bekroop me de vraag hoe dit is kunnen gebeuren", zegt professor Internationale Politiek en Amerikakenner Jonathan Holslag. “Ik heb Capitol Hill een aantal keren bezocht en dat maakte op mij altijd de indruk van een versterkte vesting. Dat de demonstranten zo gemakkelijk zijn binnengeraakt was toch wel enigszins een tactische verrassing. Anderzijds dacht ik wel altijd dat er zoiets zat aan te komen. Dat het nu gebeurt op Capitol Hill is extra symbolisch en dramatisch, maar dat een groot deel van de Trumpstemmers zich niet zou neerleggen bij de verkiezingsresultaten, stond in de sterren geschreven", zegt de professor.  “Ik vind dat de situatie in de VS al bij al de afgelopen weken redelijk stabiel is geweest en dat Trumps achterban zich tot nog toe relatief rustig heeft gehouden. Maar dit is een keerpunt en we zullen moeten zien hoe dat de komende tijd in Washington en andere staten zal evolueren.”

“Dit is sowieso het doembeeld van de Amerikaanse founding fathers: als in de 18e eeuw de stichters een doembeeld voor ogen hadden, dan was dat de heerschappij van de meute. Die nachtmerrie van de stichters zie je nu wel bewaarheid worden en voor een stuk zien we hiermee een bestendiging of zelfs een versnelling van de aftakeling van Amerika. Het wordt sowieso heel moeilijk om de ongelijkheid te keren, om de politiek terug bij de mensen te brengen en om iets te doen aan de grote ideologische breuklijn die er loopt, dus ik ben redelijk sceptisch over de toekomst van Amerika.”

Of Trump aangeklaagd kan worden voor de gebeurtenissen vandaag in het Capitool en het onder druk zetten van de Republikeinse staatssecretaris van Georgia om de stemmen in die staat in zijn voordeel te hertellen, blijft volgens professor Holslag de vraag. “Ik vond de verklaring van de politiecommissaris van Washington DC, waarbij hij bijna een oorzakelijk verband legde tussen de toespraak van Trump en wat er daarna gebeurde op Capitol Hill heel belangrijk. Heel veel zal afhangen van de bereidheid van de congresleden om daar iets aan te doen, een impeachment (afzetting, red.) bijvoorbeeld. Maar ik vrees dat op de Republikeinse flank de steun voor Trump nog altijd te groot is om hem ondanks de gebeurtenissen van vandaag, te laten vallen.”

Ook politicoloog David Criekemans (Universiteit Antwerpen) wist niet wat hij zag tijdens de bestorming van het Capitool. “We hadden dit niet kunnen bedenken. Het lijkt wel het scenario van een Hollywoodfilm”, zegt hij. “De diepe kloof in de Amerikaanse samenleving moet op de een of andere manier overbrugd worden.”

Daarbij is volgens Criekemans een fundamentele rol weggelegd voor de nieuwe president Biden en zijn vicepresident Kamala Harris. “Er zijn langs beide kanten van het politieke spectrum fundamenteel andere meningen over hoe de grote vraagstukken in de VS aangepakt moeten worden. Dat wordt de opdracht van Biden en Harris. Harris zal de Senaat voorzitten en zij zal een brugfunctie moeten vervullen naar de Republikeinse partij toe.”

Of de termijn van vier jaar die zij hebben om ‘het land te helen’, betwijfelt de politicoloog. “De problemen waar de VS voorstaan, zijn fundamenteel. Economisch zijn er grote problemen, maar ook maatschappelijk en op ethisch vlak. Rond ethische vraagstukken zijn er grote verschillen tussen beide politieke partijen, hoe die aangepakt moeten worden. Biden heeft dan wel net de meerderheid, maar hij zal wel rekening moeten houden met een aantal meningen van de Republikeinse partij.”