Na de bestorming van het Capitool door aanhangers van Donald Trump, hangt de Amerikaanse president een nieuw impeachment boven het hoofd. Democratische parlementsleden zouden maandag met een artikel of artikels uitpakken om het staatshoofd in beschuldiging te laten stellen.

Volgens de Amerikaanse grondwet is enkel het Congres bevoegd om een president af te zetten. Een afzettingsprocedure kan starten bij “verraad, corruptie of andere zware misdrijven en overtredingen”. Een meer specifieke omschrijving is er niet.

De procedure start bij het Huis van Afgevaardigden, waarna de commissie voor Justitie de eerstvolgende stappen zet. Vervolgens moet het voltallige Huis bij gewone meerderheid een lijst van aanklachten stemmen en doorgeven aan de Senaat.

Die krijgt de functie van een rechtbank. De voorzitter van het Hooggerechtshof leidt de rechtsgang. Voor een veroordeling moet twee derde van de aanwezige senatoren toestemmen. Een beroep is niet mogelijk.

Tot dusver is er nog geen president in de VS door een afzettingsprocedure uit zijn ambt ontheven. Bill Clinton kwam in 1999 akelig in de buurt toen de procedure in gang werd gezet nadat hij had gelogen over een seksuele relatie met Witte Huis-stagiaire Monica Lewinsky. In de Senaat ontbrak de vereiste meerderheid om hem schuldig te bevinden aan meineed en obstructie van de rechtsgang.

In 1974 kwam Richard Nixon in opspraak in verband met het Watergateschandaal. De Republikein nam echter zelf ontslag vooraleer het Huis een aanklacht had gestemd.

Oekraïne

Trump zelf ontkwam in februari vorig jaar. Hij was in beschuldiging gesteld voor machtsmisbruik en obstructie van het Congres in de Oekraïne-affaire. De Senaat, waar zijn Republikeinen de meerderheid hadden, sprak de miljardair vrij, na een procedure die zowat twee maanden had geduurd.

Het kan echter veel sneller gaan omdat beide kamers van het Congres in elk geval apart de regels voor de procedure bepalen.

Over de vraag of een president na het beëindigen van zijn ambt alsnog met een impeachment te maken kan krijgen zijn de meningen verdeeld, aldus het NBC News. Sommigen denken dat het enkel kan als de president nog in functie is. Anderen menen dat de Senaat alsnog een proces kan starten nadat het Huis een impeachment tijdens zijn ambtsperiode heeft gesteld. Nog een andere mening is dat de hele procedure na de ambtstermijn kan beginnen.

Openbaar ambt

Mogelijk hangt Trump nog iets anders uit het hoofd. Want de Senaat kan - evenwel pas na een stemming over het impeachment - bij gewone meerderheid beslissen dat een president geen openbaar ambt meer mag uitoefenen. Dit zou de Democraten goed uitkomen want dan kan de miljardair zich in 2024 niet meer kandidaat voor het presidentschap kan stellen. Gezien zij de Republikeinse meerderheid in de Senaat hebben gebroken is dit niet onrealistisch.

Een andere mogelijkheid om Trump uit het Witte Huis te krijgen is het 25ste amendement op de grondwet. Dit legt uit hoe en wanneer een president niet geschikt wordt geacht zijn ambt uit te oefenen.

Het komt aan de vicepresident en een meerderheid van de regering toe om te verklaren dat de president niet in staat is zijn job te doen. De adjunct neemt dan zijn taken en bevoegdheden over. Het Congres moet dit binnen de 21 dagen met een tweederde meerderheid bevestigen.

Mike Pence

Het lijkt echter weinig waarschijnlijk dat de huidige vicepresident Mike Pence de stap zou zetten. Al is hij niet ingegaan op de herhaalde oproep van zijn baas om de verkiezingsuitslag te torpederen toen het Congres die onderzocht en uiteindelijk bekrachtigde.

Trump is in principe president tot 20 januari om 12u Oost-Amerikaanse tijd (18u Belgische tijd). Dan legt de Democraat Joe Biden de presidentiële eed af.

Overigens heeft nog geen enkele president met twee impeachments te maken gekregen.

 (lto)