‘Ongehoord’: Kaat Bollen is psycholoog af na ‘sexy foto’s’. Kan dat zomaar?

In maart 2020 kreeg Kaat Bollen een officiële waarschuwing van de Psychologencommissie, nadat een collega klacht had ingediend. Onder meer haar gedrag, pikante foto’s op Instagram en kledingstijl zouden de goede naam van het beroep schaden. Bollen betwiste dat, maar krijgt nu ook van de raad van beroep een waarschuwing en tuchtstraf. 

Kan zoiets, op juridische basis? 

Psycholoog is een beschermd, vrij beroep dat onderworpen is aan een deontologische code. Wie zichzelf psycholoog wil noemen, moet zich inschrijven en laten erkennen door de Psychologencommissie. Die overheidsinstelling, waarin afgevaardigden van de beroepsverenigingen voor psychologen zetelen, ziet toe op de naleving van de deontologische code en organiseert een onafhankelijke tuchtraad. 

In de tuchtraad zetelen drie verkozen psychologen en ze wordt voorgezeten door een ervaren jurist die is aangeduid door de minister van Middenstand. De raad neemt onafhankelijk van de commissie beslissingen. Wie meent dat een psycholoog de code niet naleeft, kan een klacht insturen. Dat is wat een collega-psycholoog van Bollen gedaan heeft.

Voordat de tuchtrechtbank een klacht behandelt, toetst ze die aan drie voorwaarden: dateren de feiten na 25 mei 2014 (het moment waarop de deontologische code in werking is getreden), is de psycholoog ingeschreven bij de commissie en gaat de klacht over het beroepsmatig handelen van de psycholoog of over feiten uit het privéleven die weerslag hebben op het beroepsmatig handelen?

Ophef

Dat laatste ligt aan de basis van de ophef. Als een psycholoog van seksueel misbruik in de privésfeer wordt verdacht of onder invloed van alcohol een verkeersongeval veroorzaakt (twee klachten die de tuchtraad eerder al behandelde) is het logisch dat dit een weerslag heeft op het uitoefenen van zijn beroep. Een pornofilm regisseren, een burlesque-show regisseren of foto’s op Instagram lijken in eerste opzicht zaken die niet alleen plaatsvonden in Bollens privésfeer, maar ook: die geen impact zouden mogen hebben op de uitoefening van haar beroep. 

De jury oordeelde dat het privéleven van Bollen door haar publiekelijke outing niet losstaat van haar beroep als psycholoog. Met andere woorden: omdat Bollen een bekend persoon is, wordt veel meer van haar doen en laten onder de loep genomen. En dat gedrag, zo oordeelden de tuchtrechtbank van eerste aanleg en die in beroep, is schadelijk.

Centraal in het hele proces staat de bescherming van de beroepsgroep: je mag de reputatie van de groep niet schaden. Of zoals het staat neergeschreven in de deontologische code voor psychologen: “De vrijwaring van de waardigheid en de integriteit van de discipline.”

In de zaak-Bollen wordt, volgens de jury, “het beeld van het beroep psycholoog gevoed door het plaatsen van ‘kunstzinnige’ naaktfoto’s, burlesque-shows, reclame voor een pornofilm en een webshop met erotische artikelen”. Dat staat te lezen in het vertrouwelijke vonnis waarin de VRT inzage kreeg. 

Te korte rok

“Waardigheid is natuurlijk een containerbegrip dat voor interpretatie vatbaar is”, vertelt een advocaat die bekend is met de tuchtprocedure. Hij herinnert zich een advocate aan de balie die door een stafhouder op de vingers getikt werd omdat haar rok te kort werd bevonden. “In tegenstelling tot bijvoorbeeld een schoolreglement staat in de deontologische code voor psychologen niet beschreven hoeveel centimeters diep een decolleté mag zijn of hoe kort een rok. De beoordeling of iets ‘kies en waardig’ is, is vaak afhankelijk van het aanvoelen van de mensen in de beroepsraad die daarover beslissen.”

Opvallend, maar niet onbelangrijk: de grote meerderheid van de mensen die moesten oordelen of de kledingstijl en het gedrag van Bollen waardig zijn, waren in eerste instantie voornamelijk vrouwelijk. In de raad van beroep zetelden evenveel mannen als vrouwen. 

Het is nu al duidelijk dat de zaak vermoedelijk nog een staartje krijgt. Zo heeft de Vlaamse beroepsvereniging van klinisch psychologen contact opgenomen met Bollen om samen de zaak te bekijken. Maar, zegt gedelegeerd bestuurder Koen Lowet: “Als beroepsvereniging zijn we heel behoedzaam om ons te mengen in een individueel tuchtdossier. We zijn nog steeds een rechtsstaat, en de rechterlijke macht – in dit geval de commissie – heeft haar functie. Het is belangrijk dat het tuchtorgaan onafhankelijk zijn werk kan doen.”

Ook Vlaams minister van Gelijke Kansen Bart Somers (Open Vld) heeft al laten weten dat hij in de loop van volgende week een gesprek met de Psychologencommissie wenst. “Ongehoord dat men vrouwen in Vlaanderen anno 2021 nog zegt hoe ze zich moeten of mogen kleden. We hebben hier geen kledingpolitie nodig.” De minister wil “laten onderzoeken wat we tegen zulke attitude kunnen doen”.

Julie Laloo, directeur van de Psychologencommissie, laat in een reactie weten dat ze zeker op de uitnodiging van Somers wil ingaan en met hem samen om de tafel wil zitten om de zaak te bespreken. Verder onthoudt ze zich voorlopig van commentaar.