Hoe de verbanning van Trump het debat over vrije meningsuiting en de macht van "Big Tech" op scherp zet

Bekijk hier een bijhorende reportage uit "Het Journaal" (en lees voort onder de video):

De lijst met sociale media en andere bedrijven die president Trump verbannen of het zwijgen opleggen na de bestorming van het Capitool afgelopen woensdag, groeit zienderogen aan. Het gaat al lang niet meer om Facebook, Instagram en Twitter alleen, maar ook om deze platforms:

Het sociale netwerk Twitter besliste vorige week al om het account van Donald Trump te schorsen. Eerder waren al enkele tweets van de Amerikaanse president er niet meer te lezen. Maar omdat volgens Twitter de kans te groot was dat Trump het sociale medium verder zou gebruiken om geweld uit te lokken, besliste het bedrijf het account van Trump definitief te schrappen.

Op Facebook kan Donald Trump niet meer aan zijn account tot na de inauguratie van Joe Biden als president van de Verenigde Staten, dat is op woensdag 20 januari. “De risico’s dat er wat gebeurt als Trump Facebook blijft gebruiken zijn gewoon te groot”, zei Mark Zuckerberg in een bericht.

De foto-app en sociaal medium Instagram zijn eigendom van het bedrijf Facebook en daar gelden dus dezelfde regels als bij Facebook. Trump kan er niet meer aan zijn account tot na de inhuldiging van Joe Biden.

Snapchat is een app waar je video’s en foto’s naar mekaar kan sturen. Die beelden verdwijnen na 24 uur. Ook Donald Trump had er een account tot vorige week. Snapchat besliste om dat account te blokkeren, omdat het aanzet tot geweld.

TikTok is ook een applicatie voor korte video’s, razend populair bij de jeugd. Maar het werkt een beetje anders dan Snapchat. Wereldwijd zijn er 800 miljoen gebruikers. Je kan er ook zoeken op hashtags. Video’s waarin bepaalde hashtags als #stormthecapital worden gebruikt, worden offline gehaald. Trump heeft er geen account en dus worden de video’s waarin hij ‘aanzet’ tot geweld van TikTok gehaald.

Pinterest is de plek van de mooie plaatjes. Ook hier kan je zoeken met hashtags, zoals bijvoorbeeld #stopthesteal. Dat verwijst naar de foute claim dat de Amerikaanse verkiezingen ‘gestolen’ zijn. Zoeken op dat soort hashtags die gelinkt zijn aan Trump, kan niet meer.

"Pinterest is geen plek voor bedreigingen of het promoten van geweld of haat," zei een woordvoerder van Pinterest in een verklaring. "Ons team gaat door met het controleren en verwijderen van schadelijke inhoud, inclusief verkeerde informatie en samenzweringstheorieën die kunnen aanzetten tot geweld."

Videoplatform YouTube is eigendom van Google en het is een videoplatform. YouTube geeft context en duiding bij video’s en ze plaatsen boodschappen als video’s valse of onjuiste informatie bevatten. Op donderdag kondigde YouTube al aan dat het kanalen opschort die valse beweringen uiten over wijdverspreide kiezersfraude na de aanvallen op het Capitool.

Reddit kan je heel eenvoudig omschrijven als een forum, waar elk onderwerp wel een ‘subreddit’ heeft zoals ze dat noemen: een apart kanaal waar gebruikers berichten plaatsen en mekaar antwoorden. Donald Trump heeft daar niet echt een account, maar er bestaan, of bestond beter gezegd, een subreddit “r/DonaldTrump”. Dat is verwijderd. Opnieuw om dezelfde reden als bij bijvoorbeeld Facebook of Twitter: berichten die haat verspreiden of aanzetten tot geweld hebben er geen plaats.

Ook op Twitch had Donald Trump een kanaal. Twitch is een plek waar video’s worden gestreamd, de focus ligt er op gaming, maar is niet uitsluitend beperkt tot dat onderwerp. Twitch omschrijft zichzelf als 'een wereldwijde gemeenschap van miljoenen mensen die elke dag samenkomen om hun eigen entertainment te creëren'. Ook hier is de retoriek van haat en geweld verboden en daarom besliste Twitch het kanaal van Donald Trump offline te halen.

Discord is ook een platform dat zich vroeger richtte op gamers, maar nu veel breder wil gaan. Je kan er bijvoorbeeld kanalen, meer specifiek servers, aanmaken rond onderwerpen. Discord besliste het kanaal ‘TheDonald’ te verwijderen. Al zijn daarmee bijlange niet alle kanalen rond Trump verdwenen.

Shopify is een buitenbeentje. Het is geen sociaal medium, maar een online winkel. Shopify verwijderde permanent twee winkels die merchandise van Trump verkopen. Mensen kwamen daar terecht als ze bijvoorbeeld iets kochten via trumpstore.com. Je kon er onder meer terecht voor de bekende rode petten met “Make America Great Again”. Shopify is een platform voor meer dan 1 miljoen winkels. Ook betaalplatform Stripe staat Donald Trump en zijn entourage niet langer toe gebruik te maken van haar diensten.

Intussen gaan de bedrijven Apple en Google nog een stap verder en bannen ze ook de applicatie Parler in hun "app stores" of winkels. Die app staat volop in de belangstelling sinds Twitter Trump definitief heeft verbannen omdat hij als een alternatief voor de microblogsite geldt.

Parler is echter extremer van toon. De CEO van Parler, John Matze, gaat er prat op dat op zijn app alles mag worden gezegd. Maar er wordt ook opgeroepen tot geweld en niet alleen van het kamp van Trump. Dit weekend zei iemand onder meer dat vicepresident Mike Pence voor het vuurpeleton moest. Door de toon van de berichten hebben Apple en Google beslist dat Parler niet meer kan gedownload worden in hun winkel.

“Dat er iets moest gebeuren is duidelijk”, zegt professor Politieke Communicatie Peter Van Aelst over deze recente evolutie, “maar ik heb hier een heel dubbel gevoel bij. Voor mij kan je heel ver gaan in die vrijheid van meningsuiting, maar het stopt bij het oproepen tot geweld. 

Anderzijds stel ik me veel vragen bij de macht van de CEO’s van de zogenoemde "Big Tech". Als Apple en Google beslissen om bijvoorbeeld Parler te schrappen dan heeft dat niet alleen met vrijheid van meningsuiting te maken, maar ook met het nog scherper zetten van hun dominante marktpositie. En die complexe debatten komen hier vandaag samen.”

“Wat er nu ook wordt gedaan door al die bedrijven, de situatie is te ver gevorderd”, zegt cyberanalyste Nathalie Van Raemdonck op haar beurt. “De kans bestaat dat we online nog meer parallelle werelden krijgen waarin iedereen in zijn eigen bubbel leeft. We moeten de haat uit de online wereld krijgen en ervoor zorgen dat mensen elkaar ook offline weer vinden. We moeten opnieuw met elkaar kunnen discussiëren op een beschaafde manier. Zeker het voorbije jaar zijn banden tussen mensen gewoon doorgesneden”.

“Wat deze bedrijven doen is misschien een oplossing op korte termijn, maar ik mis een visie op lange termijn”, vult Peter Van Aelst aan. “De grote technologiebedrijven zijn niet consequent, want wat doe je met andere wereldleiders die ook dit soort zaken verspreiden? Waarom mogen die wel blijven? En laten we ook hopen dat de technologiebedrijven veel transparanter worden in hun beslissingen.”

Bekijk hieronder de reportage uit "Terzake" over de zin of onzin van gebruikers bannen uit de sociale media: