Mensen dumpen WhatsApp massaal voor Signal: is dat een goed idee?

“Use Signal”, tweette de Amerikaanse technologieondernemer Elon Musk. En zo geschiedde. Plots stond het non-profitalternatief voor WhatsApp bovenaan in de downloadlijsten van de appwinkels.

Signal lijkt heel erg op WhatsApp. Je kan er berichten, foto’s, video’s en gifjes sturen naar vrienden en familie, of groepsgesprekken mee voeren. Alle berichten die je deelt, zijn beveiligd. Of beter: versleuteld. Dat wil zeggen dat berichten niet onderschept kunnen worden. Niet door hackers. Niet door telecombedrijven. Niet door overheden.

Meer zelfs, WhatsApp gebruikt de versleutelingstechnologie van Signal om alle berichten te beveiligen. Maar waarom riep Elon Musk nu op om net die app te gebruiken?

Dat heeft te maken met WhatsApp zelf. De berichtenapp van Facebook kondigde vorige week aan dat het zijn privacyvoorwaarden zou aanpassen. Facebook wil het voor bedrijven makkelijker maken om klanten contact te laten opnemen met de klantendienst via WhatsApp. Ook shoppen en betalen moet makkelijker worden. Denk bijvoorbeeld aan bedrijven zoals Brussels Airlines, Telenet of Bol.com die via WhatsApp met hun klanten communiceren. Hun klantendienst zal berichten kunnen lezen en opslaan.

Metadata

De kans is groot dat u de voorbije dagen achteloos de privacyvoorwaarden hebt geaccepteerd. Wie dat niet deed, zal vanaf 8 februari impliciet akkoord gaan door WhatsApp te blijven gebruiken. “Een bedenkelijke praktijk die Facebook al eerder toepaste”, zegt Rob Heyman (Imec/SMIT-VUB) van het Vlaams Kenniscentrum voor Data en Maatschappij. “België heeft nog altijd een rechtszaak lopen voor een gelijkaardige privacy-update in 2015.”

Het is niet omdat WhatsApp niet kan meelezen in berichten, dat het geen data verzamelt. Zo weet WhatsApp hoe vaak hun dienst gebruikt wordt, met wie we berichten uitwisselen, waar we dat doen (indien we daar toestemming voor geven), vanaf welk soort smartphone we dat doen, welk besturingssysteem we gebruiken. We noemen dat soort gegevens metadata. “Dat kunnen heel interessante gegevens zijn voor Facebook als je die combineert met gegevens die ze verzamelden via Instagram, Facebook of Facebook Messenger. Ze kunnen helpen om nog gerichter te adverteren.”

In de oude privacyvoorwaarden konden gebruikers aangeven dat die metadata niet gebruikt zouden worden om Facebook-advertenties te optimaliseren. Met de nieuwe update verdwijnt die keuzevrijheid voor alle gebruikers buiten Europa. Een beslissing die bij vele niet-Europeanen in het verkeerde keelgat schoot. Niet het minst dus bij technologieondernemer Elon Musk. Hij vindt dat we allemaal Signal moeten gebruiken.

Op één bij Apple

De geschiedenis van WhatsApp en Signal is al sinds hun ontstaan in de jaren 10 verweven met elkaar. Een van de grote trekkers van de stichting achter Signal heet Brian Acton. Hij is een van de oprichters van WhatsApp. In 2014 kocht Mark Zuckerberg WhatsApp op. Acton en zijn medeoprichter Jan Koum bleven aan boord. Al snel zat het er bovenarms op tussen Koum en Acton aan de ene kant en Zuckerberg aan de andere kant. De oprichters waren niet blij met de plannen om WhatsApp te integreren in de advertentiemachine die Facebook is.

Acton verliet Facebook in 2017. Hij liet zo’n 700 miljoen euro aan opties schieten. Bij zijn vertrek liet hij weten dat Facebook de Europese Commissie moedwillig had misleid om de fusie tussen WhatsApp en Facebook te laten goedkeuren.

Niet veel later kondigde hij aan dat hij de Signal Foundation zou oprichten. Die moest ervoor zorgen dat er een privacyvriendelijk alternatief zou bestaan voor WhatsApp. Acton pompte in 2018 zelf zo'n 41 miljoen euro in het project. De app werd tot nu toe vooral gebruikt door journalisten en activisten. Sinds enkele maanden doen de ontwikkelaars er alles aan om de app minstens zo gebruiksvriendelijk te maken als WhatsApp.

Er is één nadeel: alle data worden lokaal opgeslagen. Dat wil zeggen dat gebruikers zelf moeten oordelen welke gesprekken ze willen bewaren en welke niet. Wie zijn smartphone verliest, is zijn gespreksgeschiedenis kwijt. Bij WhatsApp is dat niet het geval.

Sinds de update van de gebruiksvoorwaarden van WhatsApp breekt Signal plots door bij een breder publiek. Signal gaf op Twitter aan dat de app bovenaan op het populariteitslijstje in Apples App Store staat in India, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Finland, Hongkong en Zwitserland. En ook in ons land staat de app op één. In de Google Play Store moet Signal vooralsnog WhatsApp laten voorgaan.

Overstappen?

Vraag is nu of het nuttig is om WhatsApp in te ruilen voor Signal. “Op zich wel”, vindt Rob Heyman. “Het is altijd een goed idee om monopolies zoals Facebook in vraag te stellen.” 

Al volgt er meteen een maar. “Stel dat je op je smartphone zowel Instagram, Facebook Messenger als WhatsApp hebt staan, dan heeft het niet veel zin om WhatsApp te ruilen voor Signal.” Apps zoals Instagram en Facebook Messenger verzamelen veel meer persoonlijke gegevens dan WhatsApp. “Wie dat doet, behaalt met andere woorden een pyrrusoverwinning op het vlak van zijn privacy.”

Wie Signal overweegt, denkt volgens Heyman eerst beter na of je Facebook Messenger of Instagram wel nodig hebt.