Wie treedt in de voetsporen van Angela Merkel?

Normaal gesproken is de partijvoorzitter ook de lijsttrekker namens de Duitse christendemocraten voor de Bondsdagverkiezingen. Deze keer wordt echter niet vastgehouden aan dat principe. Mogelijk heeft het ermee te maken dat geen van de drie huidige kandidaten echt weet te overtuigen. Dat bleek onlangs uit een bevraging van het weekblad Der Spiegel. Friedrich Merz (65), voormalig fractievoorzitter en die daarna een gevierd zakenman werd, leek tot voor kort de beste kaarten te hebben, maar in een aantal recente peilingen wordt hij afgetroefd door Norbert Röttgen (55), voorzitter van de buitenlandcommissie in het Duitse parlement die als outsider in de race was gestapt.

Dan is er nog Armin Laschet (59), minister-president van Noordrijn-Westfalen, het kloppende hart van de Duitse industrie en de deelstaat waar ook de meeste Duitsers wonen. Laschet geldt als een Merkel-getrouwe die zich altijd achter haar koers geschaard heeft. In die hoedanigheid lijkt hij het best geplaatst om haar erfenis in het politieke centrum voort te zetten. Tijdens de coronacrisis gaf Laschet echter niet altijd blijk van standvastigheid. Zijn deelstaat kampte met een aantal ernstige uitbraken, en bovendien kwamen hij en zijn zoon onder vuur te liggen omdat ze voor de aankoop van mondmaskers en beschermkledij een bedrijf voorrang zouden gegeven hebben. Laschet bengelt dan ook onderaan in de peilingen.

Natuurlijk beslissen de gewone Duitsers niet over de volgende CDU-voorzitter, het zijn zelfs niet de partijleden die de knoop doorhakken. Zo'n duizend afgevaardigden van de Duitse christendemocraten hebben tijdens het partijcongres het laatste woord. Vanwege de coronapandemie werd dat congres al twee keer uitgesteld. Voor het eerst in de geschiedenis van de partij vindt het nu virtueel plaats. De strenge Duitse partijwet staat een online verkiezing eigenlijk niet toe. Om een en ander juridisch sluitend te maken, moet het resultaat van de digitale verkiezing geratificeerd worden door een stemming per brief.

Friedrich Merz heeft van de drie kandidaten het meest duidelijke profiel. Hij staat te boek als de duidelijke tegenpool van Merkel. Dat die laatste hem ooit koudweg aan de kant schoof als fractievoorzitter in de Bondsdag, zit daar wellicht voor veel tussen. Merz is populair bij de grote groep conservatieve CDU'ers die vinden dat de partij te veel naar links is opgeschoven, keerde zich uitdrukkelijk tegen het opendeurenbeleid voor migranten van de huidige bondskanselier en wordt gezien als de geknipte figuur om stemmen terug te winnen die de christendemocraten de laatste jaren verloren hebben aan de extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD). Zijn duidelijke profiel stoot echter ook op veel afkeer, en daardoor zijn veel CDU-afgevaardigden misschien toch eerder geneigd om voor gematigdere en meer consensusgerichte profielen als die van Röttgen en Laschet te kiezen.

Maar dat één van de drie naast partijvoorzitter ook kandidaat-kanselier wordt, staat dus niet in steen gebeiteld. CDU/CSU-fractievoorzitter Ralph Brinkhaus bond in een interview met de Süddeutsche Zeitung de kat de bel aan. Op het partijcongres van medio januari wordt alleen over een nieuwe voorzitter gestemd, "en over niets anders", luidde het. "Er zijn verschillende mensen in de Union (van CDU en haar Beierse zusterpartij CSU), aan wie ik de opgave (van kanselier) zou toevertrouwen", stelde Brinkhaus. En hij kreeg meteen steun van Wolfgang Schäuble, de voorzitter van het Duitse parlement. Ook voor de oudgediende van de Duitse christendemocraten moet een CDU- of CSU-voorzitter niet automatisch kandidaat-kanselier zijn.

Voorzitter van die CSU is Markus Söder, tevens minister-president van de deelstaat Beieren. Söder zegt zelf dat hij geen ambities heeft om bij de volgende parlementsverkiezingen lijsttrekker te zijn, maar veel waarnemers sluiten niet uit dat hij alsnog in die rol naar voren wordt geschoven. Söder heeft tijdens de coronacrisis veel aan populariteit gewonnen, en dat blijkt ook uit de eerder aangehaalde bevraging van Der Spiegel. Wel 44,6 procent van de ondervraagden zegt dat de CDU/CSU met hem als kanselierskandidaat de beste kansen heeft.

Profiteren van een ‘coronabonus’ kan trouwens ook Jens Spahn, de huidige minister van Volksgezondheid. Ook hij heeft de voorbije maanden punten gescoord. De 40-jarige Spahn heeft nooit een geheim gemaakt van zijn ambitie om ooit kanselier te worden, en ligt als openlijke homoseksuele man die voorstander is van een strenger migratiebeleid goed bij zowel de conservatieve als de liberale vleugel van de CDU. Hier en daar wordt gespeculeerd dat Spahn last minute toch nog in de race naar het voorzitterschap stapt.

De kwestie van de kandidaat-kanselier wordt overigens meer dan waarschijnlijk pas uitgeklaard in maart, na de deelstaatverkiezingen van 14 maart in Rijnland-Palts en Baden-Württemberg. In die eerste deelstaat is de CDU momenteel de grootste oppositiepartij, in de tweede is ze junior-coalitiepartner van de Groenen. Een klinkende verkiezingsoverwinning is er verre van zeker voor de christendemocraten, en veel is eraan gelegen om de kanselierskandidaat niet met nederlagen in de campagne voor de Bondsdagverkiezingen te laten stappen, luidt de redenering.