Ouderen krijgen aparte afdeling in gevangenis

“Als je ouder wordt, kan je op nog minder begrip rekenen”, zegt een gedetineerde vrouw (64) uit de gevangenis van Brugge in een VRT-podcast. “Toen ik hier aankwam moest ik weer op een stapelbed klimmen. De vrouw die bij mij op cel lag, was 80 jaar oud.” 

Ook als de gevangenen kunnen gaan wandelen, is er voor haar geen specifieke aandacht, vertelt ze. “Je moet mee met het peloton, zeggen ze dan. Maar ik heb hartproblemen. Het zit hier vol jonge mensen. Dat peloton zijn jonge mensen die je voorbijstuiven, daar kan ik niet mee mee.” 

Net als in de rest van de samenleving is er ook in de gevangenissen sprake van een toenemende vergrijzing. In acht jaar tijd is het aantal zestigplussers binnen de gevangenismuren verdubbeld: van 247 in 2012 naar 496 nu. Dat er in de loop der jaren almaar langere straffen worden uitgesproken draagt bij tot het aantal oudere gevangenen. 

Seniorenafdelingen 

In de gevangenis van Merksplas is nu het idee gegroeid om een aparte vleugel te maken voor oudere gevangenen. Eind 2022 of begin 2023 gaat daar de bouw van een ouderenafdeling van start. Twee jaar later zou die klaar moeten zijn en plaats bieden aan 36 gedetineerden. Voor ons land is dat een primeur, maar in het VK en Duitsland bestaan zulke seniorenafdelingen al. 

“Oudere gevangenen voelen zich nu vaak onveilig, omdat ze kwetsbaar zijn”, zegt Serge Rooman, de directeur van Merksplas. “Andere gedetineerden zetten hen nu soms onder druk om voedingsproducten af te geven, of hun code om de telefoon te gebruiken.” 

In Merksplas zijn er 21 oudere gevangenen die nu al apart worden gezet, omdat zij als ouderen meer risico lopen bij een coronabesmetting. Daar heeft de directie ondertussen al de voordelen van ingezien. “Velen durfden voordien zelfs niet meer gaan wandelen”, zegt Rooman. “Maar door de oudere gevangenen samen te zetten, zie je ze openbloeien.” 

In de nieuwe afdeling zullen de gevangenen ook aangepaste activiteiten krijgen en aangepaste zorg. Vandaag is het Belgische gevangenisregime nog steeds afgestemd op een jongere bevolking. Sportactiviteiten zoals lopen of bootcamps zijn niet meteen aan oude mensen besteed. Voor veel kleine dingen zoals kleding of voedingsproducten moeten gevangenen ook gaan werken in ateliers. Ook dat valt voor oudere gedetineerden soms niet mee. 

Wie al heel lang binnen de gevangenismuren zit, vervreemdt ook van vrienden of familie. Hoe langer iemand binnen zit, hoe minder bezoek hij of zij nog krijgt. Uit een onderzoek van Stefaan De Smet (HoGent) bij 110 gedetineerden van boven de 60, bleek dat een bijna een derde (28 procent) geen bezoek meer ontving.

“Bij oudere gevangenen is er dan ook veel eenzaamheid”, zegt De Smet. “Ze zijn ook vaker depressief, hebben meer last van angststoornissen en andere mentale klachten. Ook lichamelijk is het voor hen moeilijker om de juiste zorgen te krijgen. Je kan als gevangene niet zomaar naar een specialist bellen voor een afspraak.” 

Kleine detentiehuizen

In academische kringen maar ook in het gevangeniswezen zelf gaan er meer en meer stemmen op om kleinere gevangenissen of detentiehuizen te bouwen. Gedetineerden zouden dan dichter in hun eigen buurt en bij hun eigen netwerk hun straf kunnen uitzitten. 

De Smet denkt dat deze aanpak zeker voor ouderen zijn vruchten zou afwerpen, omdat ze dan minder het contact met hun omgeving verliezen. Stel dat een gevangene uit West-Vlaanderen in Merksplas belandt, dan is het minder evident om bezoekers te krijgen. 

“Het is zeker niet de bedoeling om in Merksplas één afdeling te bouwen voor alle oudere gevangenen in heel het land”, zegt Rooman. “Dat zou inderdaad dom zijn. Maar dit is wel een eerste stap om voor een aangepaste infrastructuur te zorgen in onze gevangenis.”