Kan Donald Trump nog terugkeren als president in de toekomst?

Het tijdperk van Trump is dus voorbij, of toch niet? De wrokkigheid waarmee Trump weigert zijn verkiezingsnederlaag te aanvaarden, steekt schril af tegen de manier waarop andere presidenten hun mislukte herkiezing opvingen. Vader George Bush - de overwinnaar van Panama en de Golfoorlog tegen Irak - was ook slechts één ambtstermijn gegund. Hij was enorm teleurgesteld, maar nam in 1992 toch afscheid in stijl. Jimmy Carter deed hetzelfde in 1981.

De teleurstelling is begrijpelijk, ook bij de aanhangers van de uittredende president. Bij veel aanhangers van Trump is dan ook al de roep te horen naar een nieuwe kandidaatstelling over vier jaar. Of dat realistisch is, dat is de vraag, maar uitgesloten is het niet.

De Amerikaanse grondwet van 1788 stelde het ambt van president in en strikte bepalingen daarrond. Wat totaal ontbrak, was een beperking van het aantal ambtstermijnen voor een president. 

Die is er intussen wel: het 22e amendement of toevoeging aan de grondwet uit 1951 beperkt het aantal ambtstermijnen tot twee. Dat hoeft niet noodzakelijk na elkaar te zijn. Er is een uitzondering: een vicepresident of andere politicus die een zittende president vervangt voor minder dan 2 jaar - een halve ambtstermijn - mag daarna nog twee keer worden herkozen.

In werkelijkheid werden presidenten zelden meer dan twee keer verkozen: enkel de Democraat Franklin Roosevelt (1933-1945) werd vier keer na elkaar gekozen, maar overleed kort na zijn laatste zege. (Lees verder onder de foto).

Ja, maar slechts één keer. De Democraat Grover Cleveland werd president in 1885, maar verloor de daarop volgende verkiezingen van de Republikein Benjamin Harrison. Cleveland zocht en kreeg revanche toen hij Harrison vier jaar later versloeg in de verkiezingen en tussen 1893 en 1897 opnieuw in het Witte Huis kon wonen. Cleveland was dus zowel de 22e als de 24e president van de VS, meteen de reden waarom er meer presidenten zijn dan personen die die functie hebben uitgeoefend. 

Cleveland ging om nog een andere reden de geschiedenis in: in 1886 trouwde hij als eerste president in het Witte Huis met de bijna dertig jaar jongere Frances Folsom, die de annalen instapte als "de jongste en de mooiste first lady ooit", al is dat laatste natuurlijk subjectief. (Lees verder onder de foto).

Dat is de hamvraag en mogelijk de reden waarom de Democraten te elfder ure alsnog die afzettingsprocedure tegen president Trump willen voeren en desnoods ook na zijn vertrek voortzetten. Hier is de grondwet enigszins dubbelzinnig in het volgende citaat uit Artikel 1, sectie 3.

Hier vallen twee dingen op: de afzetting op zich houdt geen verdere sanctie in, maar een aparte strafrechtelijke vervolging wegens de misdrijven waarvoor de afzetting geldt, is nog altijd mogelijk. Bij afzetting zou Trump dus nog altijd kunnen worden vervolgd wegens bijvoorbeeld opruiing of poging tot machtsgreep en een veroordeling voor die feiten zou hem mogelijk wel onverkiesbaar kunnen maken. 

Die andere zin stelt dat de afgezette persoon niet langer in aanmerking komt voor een hoge functie. Dat zou kunnen duiden op onverkiesbaarheid, maar er is geen termijn aan vastgekoppeld. Grondwetsexperten spreken elkaar tegen of dat nu inhoudt dat Trump zich in de toekomst niet meer verkiesbaar zou mogen stellen. Als hij dat toch doet, dan zou zich een groot probleem kunnen voordoen, waarover wellicht het Hooggerechtshof het laatste woord zou kunnen krijgen. 

Als Trump er zin in zou hebben en juridisch zou mogen deelnemen aan de verkiezingen, dan ligt het laatste woord natuurlijk nog altijd bij de kiezers en bij het intussen beruchte Electoral College of kiescollege. 

Trump is aan de macht gekomen door en kon ook bij de laatste verkiezingen rekenen op een sterke onderstroom van diep verankerd wantrouwen en zelfs haat tegen de politiek en zeker tegen de federale politiek in Washington, overgoten met een saus van rechts populisme, desinformatie en volgens sommigen ook racisme. Die onderstroom is er al veel langer dan Donald Trump zelf en zal wellicht ook niet snel verdwijnen. 

Vergeet ook niet dat Trump zowel in 2016 als in 2020 enorm veel kiezers achter zich gekregen heeft, vaak mensen die eerder niet stemden. Hij verloor vorig jaar enkel omdat hij bij nog veel meer kiezers - vooral zwarten dan - een dergelijke afkeer had opgewekt dat de Democraat Joe Biden nog zeven miljoen meer mensen, een historisch record, kon verleiden. (Lees verder onder de foto).

Trump was met zijn eigengereid optreden de voorbije jaren niet uit de media te slaan, maar eenmaal uit de spotlights van de macht en die van Twitter en Facebook (die hem blokkeren) kan die ster snel gaan tanen. Bovendien heeft hij met zijn optreden van de voorbije weken wellicht ook veel krediet verspeeld bij een deel van zijn achterban en Republikeinse politici. Ook zijn leeftijd speelt een rol: Trump zal over vier jaar 79 zijn. Biden heeft met zijn 78 jaar bewezen dat dat niet noodzakelijk een hinderpaal is, maar een voordeel is het wellicht ook niet. 

Ten slotte is het ook niet uitgesloten - en zelfs te verwachten - dat een andere politicus op die golf van populisme, wrok en ongenoegen springt en Trump op die manier probeert te vervangen. Het kan natuurlijk ook dat de chaos die Trump heeft nagelaten, de kansen op een herhaling doet slinken. Wait and see.