OVERZICHT. Dit gebeurde er in de eerste uren van Joe Bidens presidentschap: omstreden beslissingen teruggedraaid, Democraten grijpen macht in Senaat

De kersverse president liet er geen gras over groeien. Zodra hij plaatsnam achter het presidentieel bureau in het Witte Huis ondertekende hij 17 presidentiële decreten waarmee hij een aantal omstreden beslissingen van zijn voorganger Donald Trump per direct terugdraaide: zo zullen de Verenigde Staten zich weer aansluiten bij het klimaatakkoord van Parijs en de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. De bouw van een muur op de grens met Mexico wordt stopgezet en de ‘moslimban’ wordt ook opgeheven. De inreisbeperkingen voor mensen met een paspoort uit zeven landen waar voornamelijk moslims wonen, was een van de eerste beslissingen die Donald Trump nam toen hij in 2017 president werd. Biden noemt die beperkingen discriminerend en een belediging voor de waarden van het land.

Toch had Biden ook lovende woorden voor zijn voorganger. “De president schreef een erg genereuze brief”, vertelde het Amerikaanse staatshoofd aan journalisten aan het Witte Huis. “Omdat het privé was, zal ik er niet over spreken tot ik met hem gesproken heb. Maar het was genereus.”

De president maakte ook meteen duidelijk dat hij ook van zijn personeel verwacht dat ze de Amerikaanse normen en waarden hanteren: hij dreigde hen te ontslaan als hij erachter komt dat ze elkaar niet met respect behandelen. De president wil dat zijn medewerkers collegialiteit en respect hoog in het vaandel hebben staan. Dat zei hij tijdens een virtuele installatie-ceremonie in de State Dining Room.

Ook in de Senaat was het een bewogen dag: het Amerikaanse Hogerhuis kwam voor het eerst in de nieuwe samenstelling bijeen en drie nieuwe Democratische senatoren werden ingezworen: het gaat om Raphael Warnock en Jon Ossoff uit Georgia, die begin deze maand de verkiezingen in deelstaat Georgia wonnen van hun Republikeinse tegenstrevers, en Alex Padilla, de eerste senator met Latijns-Amerikaanse roots die Californië in de Senaat zal vertegenwoordigen. 

Hij vervangt Kamala Harris, die als vicepresident nu ook de nieuwe voorzitter van de Senaat is. Het Hogerhuis heeft nu precies 50 Democratische leden en 50 Republikeinse leden. Maar dankzij de doorslaggevende stem van voorzitter Harris, hebben de Democraten de macht herwonnen op de Republikeinen. 

De nieuwe Senaat heeft direct daarna met een zeer ruime meerderheid de benoeming bevestigd van Avril Haines als Director of National Intelligence (DNI). In die functie zal Haines de verschillende Amerikaanse inlichtingendiensten coördineren. De benoeming van Haines kreeg de steun van 84 senatoren, onder wie verschillende Republikeinen. Tien senatoren stemden tegen.

De 51-jarige Haines wordt de eerste vrouwelijke DNI.  Eerder al werkte Haines samen met Biden. Zo was ze van 2013 tot 2015, tijdens het presidentschap van Barack Obama, onderdirecteur van de CIA.

Donderdagmiddag (plaatselijke tijd) kunnen er nieuwe stemmingen rond benoemingen aangekondigd worden.

Eerder op de avond avond hield het Witte Huis van Joe Biden de eerste persbriefing. Woordvoerder Jen Psaki vertelde aan de aanwezige journalisten dat ze van de president de opdracht had meegekregen dat “waarheid en transparantie” moesten terugkeren naar de persruimte. Bidens voorganger Donald Trump en zijn woordvoerders stonden erom bekend dat ze het niet al te nauw namen met de feiten en hadden doorgaans een gespannen relatie met een groot deel van de gevestigde Amerikaanse pers.

Bij het openen van de persbriefing noemde Psaki de inauguratiedag “historisch” en zei ze het een eer te vinden om achter de lessenaar in de persruimte van het Witte Huis te staan. “We zullen soms verschillen van inzicht hebben”, zei ze tegen de verzamelde pers, “maar dat hoort bij een democratie”. Psaki zei het als haar taak te zien om het vertrouwen van het Amerikaanse volk in de boodschappen vanuit het Witte Huis te herstellen.

De woordvoerder wist te melden dat Biden vrijdag zal bellen met de Canadese premier Justin Trudeau. Daarmee zal Trudeau de eerste wereldleider zijn met wie Biden spreekt sinds hij Amerikaans staatshoofd is. De twee zullen waarschijnlijk discussiëren over de gespannen handelsrelatie tussen de twee buurlanden en de door Biden ingetrokken vergunning van de 2.000 kilometer lange Keystone XL pijplijn waarmee Canada olie naar de Golf van Mexico wil transporteren.

Volgens woordvoerder Psaki is het nog niet bekend welk land Biden als eerste zal bezoeken als president. 

Traditiegetrouw wordt op de avond nadat de president is ingezworen een inaugureel bal gehouden in het Witte Huis. Maar vanwege de coronapandemie werd deze keer een (virtueel) alternatief programma georganiseerd: ‘Celebrating America’. Tijdens de 90 minuten durende show werd het presidentschap van Biden muzikaal ingeluid en afgewisseld met toespraken van bekende én minder bekende Amerikanen. 

Rocker Bruce Springsteen opende het programma met het lied ‘Land of Hope and Dreams’ van onderaan de trappen van het Lincoln Memorial in Washington, waarna acteur Tom Hanks  - één van de eerste Amerikaans beroemdheden bij wie corona werd vastgesteld én een van de weinige Hollywoodsterren die zowel links als rechts Amerika kan behagen - de presentatie van de show op zich nam. 

“De laatste paar weken, de laatste paar jaren, hebben we een diepe verdeeldheid en een zorgwekkende verbitterdheid gezien in ons land, maar vanavond staan we stil bij de Verenigde Staten van Amerika”, aldus Hanks. “De praktijk van onze democratie, de fundamenten van onze republiek, de integriteit van onze grondwet, de hoop en dromen die we delen voor een meer perfecte unie”, zei Hanks, verwijzend naar de inleiding van de Amerikaanse grondwet. 

Tijdens een ingetogen, maar hoopvolle toespraak verzekerde president Joe Biden de Amerikanen dat juist zij de reden zijn waarom hij optimistischer dan ooit is over de toekomst van het land. 

“Dit is een geweldige natie. We zijn een goed volk en om de uitdagingen die voor ons liggen te overwinnen, is het meest ongrijpbare van alle dingen in een democratie vereist: eenheid. Het vereist dat we samenkomen in de gedeelde liefde die ons definieert als Amerikanen.”

Naast muziek van Justin Timberlake, Demi Lovato en de Foo Fighters waren er ook boodschappen van ‘gewone’ en minder gewone Amerikanen te horen, vanuit New York tot de Amerikaanse astronauten van het internationaal ruimtestation ISS. Er werd ook uitgebreid stilgestaan bij de offers die zorgverleners brengen in de strijd tegen de coronapandemie. 

Bijna aan het einde van het programma kwam een gezamenlijke vooraf opgenomen boodschap van oud-presidenten Bill Clinton, George W. Bush en Barack Obama. “Ik denk dat het feit dat wij hier met z’n drieën staan te praten over een vreedzame machtsoverdracht de institutionele integriteit van ons land laat zien”, zei Bush, de enige Republikein in het gezelschap. Bush zei te duimen voor Bidens succes.

Ook Bill Clinton wenste Biden veel geluk. Obama benadrukte het belang van luisteren naar andersdenkenden. “Een van mijn beste herinneringen aan de inauguratie is de genegenheid en generositeit die president Bush me toonde en die Laura Bush aan Michelle toonde”, aldus Obama. “Het herinnerde me eraan dat we felle meningsverschillen kunnen hebben en toch het menselijke in elkaar kunnen zien.”

Het concert werd afgesloten door popfenomeen Katy Perry met haar superhit ‘Fireworks’ en de bijbehorende  vuurwerkshow.

Wat is de toekomst van Trump: een eigen partij? Of een celstraf? (+)

ANALYSE. Biden roept om eenheid, maar doet daar geen knieval voor (+)

ONZE OPINIE. Dat wij ons vragen stellen bij de snelheid die leidt naar het rijk der vrijheid? Het zou er nog aan mankeren (+)

Bekijk ook alle video’s over de machtsoverdracht: