Direct naar artikelinhoud
Voor u uitgelegdVarianten

Bezorgdheid over Britse, Zuid-Afrikaanse, en Braziliaanse mutanten: dit is wat we nu weten

Onrust om nieuwe coronavarianten in het Verenigd Koninkrijk (1), Zuid-Afrika (2) en Brazilië (3).Beeld DM

En plots waren daar de mutaties: in sneltempo zijn een Britse, een Zuid-Afrikaanse en een Braziliaanse variant van het coronavirus opgedoken. Genoeg voor stijgende cijfers, herbesmettingen en vaccinbouwers die mogelijk terug naar de tekentafel moeten. Dit is wat we nu weten.

Eerst en vooral: dat het coronavirus voortdurend muteert, is eigenlijk doodnormaal. Telkens als het virus iemand infecteert, maakt het miljoenen kopieerfoutjes. Er woedt een voortdurende strijd van talloze mutaties die de virusmarkt willen bezetten: een strijd waar de wet van de meest overdraagbare van kracht is. De meeste mutaties zijn tijdelijke experimenten die geen enkele impact hebben.

Britse variant

Officiële naam

B-117.

Eerste vaststelling

September 2020 in Kent en Londen, Verenigd Koninkrijk.

Verspreiding

De ‘bekendste’ variant van het moment werd wereldwijd al in meer dan 60 landen vastgesteld. Voornamelijk ontwikkelde landen met veel internationaal reisverkeer zijn getroffen. Deze variant woedt vooral in het Verenigd Koninkrijk en het Europese vasteland.

En ons land? Afgelopen zondagavond stond de officiële teller op 91 vastgestelde gevallen. Daar zijn de meer dan honderd besmettingen in het West-Vlaamse Houthulst nog niet bijgeteld. Microbioloog Herman Goossens sprak eerder in De Morgen een vrees uit voor ‘enkele duizenden’ gevallen.

Hoe dan ook is het officiële Belgische cijfer een onderschatting, want speuren naar varianten vereist extra labo-onderzoek bovenop de gewone coronatest. Bij lang niet alle positieve testen wordt gescreend op mutaties.

Besmettelijkheid

Niemand twijfelt er nog aan dat deze mutant een pak besmettelijker is dan het virus dat we ‘kennen’. Britse wetenschappers spraken eind december van een variant die 71 procent sneller toeslaat. Andere studies suggereren dat de variant 30 tot 50 procent meer besmettelijk is. De WHO gaat uit van een besmettelijkheid die 50 tot 70 procent hoger uitvalt.

Aanvankelijk was er bezorgdheid dat kinderen de variant sneller zouden verspreiden, maar dat is hoogst onzeker. Kinderen en jongeren waren oververtegenwoordigd in de Britse statistieken, maar dat kan ook andere epidemiologische oorzaken hebben.

Ziekteverloop

De variant verspreidt zich sneller, maar heeft na infectie exact dezelfde eigenschappen als zijn voorganger. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat de mutant dodelijker of ziekmakender is.

Al wil dat niet zeggen dat de variant op termijn niet voor extra doden kan zorgen, zo legde immunoloog Geert Leroux-Roels (UGent) eerder uit in De Morgen: “Als er meer mensen besmet raken, komen er op termijn meer mensen in het ziekenhuis terecht. Als er meer zieken zijn, zullen er ook meer mensen overlijden. Het ultieme dodental zal dus hoger zijn.”

Werkzaamheid vaccins

Uit eerste laboratoriumtests in Groot-Brittannië bleek dat het vaccin van Pfizer en BioNTech, waar nu vooral mee wordt gevaccineerd in ons land, hoogst waarschijnlijk beschermt tegen de variant. Twee andere  preliminaire studies van Pfizer/BioNTech zelf en verschillende universiteiten suggereren hetzelfde.

Extra maatregelen

In het Verenigd Koninkrijk staat het zorgsysteem danig onder druk door de toestroom aan coronapatiënten. Op het Europese vasteland lijkt de vrees voor de variant het meest uitgesproken in Nederland, waar een avondklok vanaf 20.30 uur op tafel ligt terwijl de algemene coronacijfers dalen. Ook Duitsland blijft mede door de mutant langer in lockdown, zeker tot 14 februari. 

In ons land worden op dit moment de scholen in de gaten gehouden na de uitbraken in Houthulst, Edegem en Kontich deze week. Sommige vakbonden pleitten voor een mondmaskerplicht voor leerlingen in de laatste twee jaren van de lagere school. Zo’n algemene verplichting komt er niet. 

Zuid-Afrikaanse variant

Officiële naam

B.1.354.

Eerste vaststelling

Oktober 2020 in Zuid-Afrika. 

Verspreiding

Deze mutant is voorlopig veel minder wijdverspreid dan de Britse. Op dit moment is de variant in 23 landen vastgesteld.

In ons land stond de teller afgelopen zondagavond op 7 vastgestelde gevallen. Een vrouw in Oostende overleed aan de variant.

Het coronavirus onder de microscoop.Beeld AP

Besmettelijkheid

Hier zijn nog heel wat onzekerheden. Net als de Britse variant lijkt deze mutant zich sneller te verspreiden, maar niemand weet met zekerheid hoeveel sneller. De Zuid-Afrikaanse epidemioloog Salim Abdool Karim stelt dat de variant zich 50 procent sneller verspreidt dan het bekende virus.

Bij deze variant overheerst vooral een andere bezorgdheid: het lijkt erop dat het ‘aangepaste’ virus de eerder opgebouwde immuniteit weet te verschalken. Dat betekent dat mensen die al Covid-19 hebben gehad de ziekte nog eens kunnen krijgen. 

Ziekteverloop

Er zijn hardnekkige geruchten dat de mutant zijn geïnfecteerden ook ernstiger treft, maar daar zijn vooralsnog weinig bewijzen voor. Voor zover bekend worden mensen niet zieker door deze variant. Maar ook hier geldt hetzelfde principe: hoe meer besmettingen, hoe meer zieken en hoe meer doden.

Werkzaamheid vaccins

Volgens Pfizer en AstraZeneca heeft de mutatie geen invloed op de werking van hun vaccins, andere farmaceuten doen er nog onderzoek naar. Het grote voordeel van de synthetische RNA-vaccins is dat ze vrij gemakkelijk aan te passen zijn als het virus toch sterk verandert. Volgens wetenschappers duurt zo’n aanpassing een week of zes.

Veel virologen gaan er bovendien van uit dat het op termijn sowieso nodig zal zijn om de huidige vaccins wat aan te passen, zodat ze ook tegen de andere varianten beschermen die de komende maanden ongetwijfeld zullen opdoemen.

De Braziliaanse variant

Officiële naam

B.1.1.248.

Verspreiding

De Braziliaanse variant, die ook wel Amazonevariant wordt genoemd, is vooralsnog veel minder wijdverspreid dan de Zuid-Afrikaanse en Britse broertjes. De mutant is wel al in Italië ontdekt. Ook in Japan en Zuid-Korea dook deze variant op.

In ons land werden nog geen gevallen ontdekt.

Besmettelijkheid

Of deze mutant al dan niet besmettelijker is, is onduidelijk. Wel zijn er ook hier sterke aanwijzingen dat de variant in staat is tot herbesmetting. Dat zou kunnen verklaren waarom de ziekenhuizen in de Braziliaanse stad Manaus, waar driekwart van de bevolking al Covid-19 heeft gehad, momenteel opnieuw overstromen. 

Ook labo-onderzoek wijst uit dat de variant de antistoffen na een eerdere besmetting weet te omzeilen.

Ziekteverloop

Ook hier: er zijn geen aanwijzingen dat de mutant een ernstiger ziekteverloop oplevert.

Werkzaamheid vaccins

Ook hier is er vooralsnog geen grote bezorgdheid over de werkzaamheid van de vaccins. Aanwijzingen dat ze minder goed werken, zijn er nog niet. Maar gunstig zijn de voortekenen allerminst.