‘Het ging mij nooit om dat ene pikante beeld.’ Waar viel de psycholoog wél over die zijn collega Kaat Bollen aanklaagde?

Zaterdag 17 november 2018. De Kama Showgirls verzamelen in een uitverkochte Mechelse depot. Ze brengen die avond burleske, een dansstijl waarbij vrouwelijkheid centraal staat. Vanachter hun dinertafels kijken een honderdtal gasten naar de acts van schaars geklede dames. Ze dansen, verleiden en een paar van hen strippen tot enkel tepelkwastjes overblijven. Iemand in circuskorset praat de boel aan mekaar. Kaat Bollen (34) heet ze. “Ik geniet nog na”, schrijft ze twee dagen later op Instagram over haar presentatie.

Bollen is geen onbekende. Na een thesis over schaamhaar genereert ze sinds 2011 best wat media-aandacht. Ze heeft onder meer titels als Het borstenboek en Met drie in bed achter haar naam en verschijnt geregeld als psychologe en seksuologe in tv- en radioprogramma’s.

Een aantal nieuwssites merkt haar Instagram-post op en schrijft over “Kaat Bollen die een burleskeshow in sexy outfit presenteert”. Geert (*), een zestiger, moet zuchten als hij de artikels voorbij ziet komen. Hij besluit dat het genoeg is geweest, gaat achter zijn computer zitten en stelt een mail op voor de Psychologencommissie. “Als spreekbuis van een aantal collega’s wens ik een klacht in te dienen”, staat er.

Vier pagina’s in bijlage vatten de “laakbare feiten” samen. Hij schrijft dat “zowel in de pers als op sociale media in beeld en woord een bepaald imago wordt gecreëerd dat afbreuk doet aan wat er van een hulpverlener verwacht mag worden”. Het over seks praten en er programma’s over maken, vindt hij niet problematisch, “maar wanneer het eigen lichaam hiervoor onmiskenbaar wordt gebruikt en wanneer hierbij telkens uitdrukkelijk de titel van psycholoog wordt gebruikt, wordt een deontologische grens overschreden”.

Lustobject

Geert vreest dat sommige mensen de betrokkene enkel nog zien als lustobject, “zoals duidelijk blijkt uit een aantal reacties bij verschillende foto’s en artikels. Dat kan als privépersoon maar niet als je gelinkt wordt aan een bepaalde beroepsgroep.” Ter illustratie voegt hij er het artikel over de burleskeshow aan toe, samen met berichten die leren dat ze in een “zeer gewaagde jurk” trouwt – een wit kleed met diep decolleté – en een pornofilm geregisseerd heeft. Hij gidst de Commissie ook naar kaatskeuze.be, een webshop met seksspeeltjes die namen dragen als ‘Cum on’, ‘Helping hand’ en ‘G-Sexpert’. “Ze gebruikt haar bekendheid om allerlei goederen aan de man te brengen, hetgeen opnieuw ingaat tegen de integriteit, waardigheid, neutraliteit en discretie die je mag verwachten van een psycholoog.”

Kaat Bollen is zich van geen kwaad bewust. De Limburgse heeft haar handen vol met een tweeling, verbouwing en therapeutenpraktijk. Het is zomer als ze een briefje over een aangetekend schrijven in haar bus vindt. Toevallig opent ze de enveloppe van de Psychologencommissie vlak voor het trouwfeest van haar tweelingbroer. In de auto slaat de paniek haar om het hart als ze leest over ‘tuchtdossier 2018-N-045’. Het zal toch geen cliënt zijn die zich fout bejegend voelt, flitst het door haar hoofd. Maar dan ziet ze dat de klacht van een collega komt en is ze zowaar opgelucht. “Het zal wel gaan over iets dat ik gedaan of gezegd heb”, ventileert ze tegen haar echtgenoot. “Ik weet dat niet iedereen zich even comfortabel voelt bij mijn stijl. Maar als ik een en ander toelicht aan de tuchtraad, zal dat wel goed komen.”

Bollen kijkt het dossier met haar advocate in. Ze begrijpt niet waar de klacht vandaan komt. Die burleskeshow was heus niet het meest provocerende wat ze ooit heeft gedaan. Voor het tv-programma Met drie in bed gaf ze tips aan kijkers naast een vrijend koppel. “Natuurlijk weet ik dat mensen hier aanstoot aan kunnen nemen. Maar dat is nog iets anders dan een klacht indienen”, vindt ze.

Geert heeft in tussentijd zijn dossier verder aangevuld met andere artikels, onder meer over een artistieke naaktfoto en een bijrol in een erotische film. “Het ging me nooit om dat ene pikante beeld op die burleskeshow. Als het onder haar persoonlijke naam is, kan het mij geen barst schelen wat ze doet. Maar het stoort mij dat het allemaal op een of andere manier wel gelinkt wordt aan de titel van psycholoog”, verduidelijkt de nu 65-jarige man in een exclusief gesprek met De Morgen. Oftewel: de burleskeshow was toevallig de aanleiding voor de klacht. 

Discreet imago

“Het had ook iets anders kunnen zijn. Wat ik heb aangeklaagd is de aaneenschakeling, de sfeer en teneur die voortdurend worden gecreëerd door haar. Ze blijft als klinisch psycholoog zichzelf en haar activiteiten promoten. En geregeld reduceert ze zichzelf of anderen daarbij tot een stuk vlees. Lees er de commentaren maar eens op na.” Geert voelt zich daardoor vooral als psycholoog aangesproken. “Het is niet het neutrale en discrete imago dat je van iemand die met gekwetste of kwetsbare mensen werkt, verwacht.”

Geert diende trouwens al vaker klachten in. “Voor sommige mensen is het te moeilijk om zelf zo’n stap te zetten. Maar ze komen dan naar mij, om bepaalde zaken aan te klagen. Ik heb een groot geweten, ik vind het dan mijn plicht om er iets mee te doen.”

Op 23 januari 2019 komt de tuchtraad van de Psychologencommissie aan de Brusselse Kunstlaan samen. Op de tiende verdieping nemen vier raadsleden plaats: twee heren, zijnde een ererechter en hoogleraar psychologie, en twee vrouwelijke psychologen. Een dik kwartier trekken ze uit om naar de verdediging van Kaat Bollen en haar advocate te luisteren. Die laatste komt het uitvoerigst aan bod.

De advocate dringt er bij de raad op aan de klacht onontvankelijk te verklaren. Vervolgens horen de leden haar toelichten dat Bollen zeker geen handelingen heeft gesteld die tegen de deontologische code indruisen. “De vervolgde vrouw staat bekend als een zeer ruimdenkende psychologe en seksuologe en draagt daarbij zelfzorg en bodypositivity hoog in het vaandel. In informatieve boeken en artikels is ze steeds correct en eerlijk”, vat de tuchtraad haar relaas samen.

Bollen neemt ook zelf het woord. Ze wil duidelijk maken dat de klacht zwaar weegt. En dat ze niet wil dat haar kinderen in een samenleving opgroeien waarin ze zichzelf niet vrij kan uitdrukken. Als ze over haar driejarige zoon en dochter begint, spelen de emoties op en vloeien de tranen. “Achteraf had ik wel een goed gevoel. Ik had mijn boodschap kunnen overbrengen. En ik dacht oprecht dat daar geen sanctie op zou volgen.”

De inhoud van de brief die twee weken later in Eksel toekomt, is dan ook een complete verrassing. De tuchtraad spreekt daarin een waarschuwing uit – de lichtste van drie mogelijke sancties. De raadsleden hopen dat Bollen meer aandacht heeft voor de impact van haar handelen op collega’s. Aan haar titel als psychologe raken ze niet. Die wordt alleen bij een schorsing of schrapping tijdelijk of definitief afgenomen.

‘Oneigenlijk gebruik’

Waarom ze zo’n waarschuwing terecht vinden, wil of kan niemand van de tuchtraad aan De Morgen verduidelijken. Er is alleen het vonnis en daarin wordt vastgesteld “dat bepaalde foto’s nog steeds op de Instagram-pagina te vinden zijn”. Dat daarbij expliciet naar het beroep van psycholoog wordt verwezen, is volgens hen niet verenigbaar met de waardigheid die in deze verwacht wordt. Bollen moet volgens de raadsleden “rekening houden met het feit dat ze zowel in het privé- als professionele leven als hulpverlener wordt gezien en dat onlinegedrag een invloed heeft op het vertrouwen in en imago van de beroepsgroep”. 

De webshop waarbij Bollen haar titel gebruikt om producten aan te prijzen, druist in tegen artikel 35, besluiten ze nog. Dat stelt dat “een psycholoog het oneigenlijk of winstbeogend gebruik maken van zijn psychologische kennis vermijdt”.

Omdat de wet dat voorschrijft maakt de tuchtraad het vonnis niet publiek. Zelfs Geert hoort pas over de sanctie als Bollen er twee maanden later over getuigt in Het Nieuwsblad Magazine.

“Ik vind het moeilijk om met mijn verhaal naar buiten te komen, omdat ik me schaam voor het feit dat er een klacht tegen me werd ingediend en er een veroordeling volgde”, staat er te lezen. Ze vertelt over hoe een onbekende psycholoog vindt dat ze de goede naam van de beroepsgroep in het gedrang brengt. “Ik haal, volgens hem, de geloofwaardigheid én waardigheid naar beneden door mijn eigen sensualiteit te omarmen en heel af en toe een stukje huid op mijn sociale media te tonen.” Ze deelt haar verhaal om vrouwen de kracht te geven zichzelf te zijn. “Ik heb het gevoel dat die vrijheid van me is afgenomen.” Over de webshop staat niets in het artikel.

Op social media, en vooral haar eigen Instagram-pagina, volgen verontwaardigde reacties. Maar een mediastorm, zoals vandaag, blijft uit. Dat heeft ongetwijfeld te maken met Covid-19. Wat initieel wordt weggezet als een ‘Chinees probleem’, blijkt plots een groot risico voor ons land. Het is in deze periode dat premier Sophie Wilmès (MR) de maatregelen tegen corona opschroeft en dat landgenoten onzinnige voorraden wc-papier inslaan, als voorbereiding op de lockdown, die een paar dagen later ingaat.

Geert heeft het interview wel gelezen. Hij moet zijn teleurstelling onderdrukken. Terwijl er online schande wordt gesproken, vindt hij de sanctie erg mild. “Omdat het over zoiets fundamenteels gaat”, vindt hij. De man weet niet dat Bollen tegen de beslissing in beroep gaat.

T-shirt met boodschap

Man, it’s great to be a woman. Als Bollen in juni opnieuw koers zet naar Brussel, om voor de raad van beroep haar waarschuwing aan te vechten, voelt ze zich strijdvaardig. Het nette hemd van de eerste zitting, is ingeruild voor een T-shirt met duidelijke boodschap. Naast de seksuologe zit geen advocate meer, maar haar vertrouwenspersoon Dario Zicari, een pedagoog en studiegenoot van haar. Samen zullen ze toelichten dat Bollen geen bezwaar maakt tegen de waarschuwing over haar webshop – haar titel is al verwijderd, er wordt enkel nog naar haar verwezen als seksuologe. Maar over de foto’s op haar Instagram-profiel is ze het fundamenteel oneens. “Hoe ik mij als vrouw presenteer heeft niets te maken met hoe zorgvuldig ik met mijn cliënten omga en zegt ook niets over mijn waarde als mens of therapeut”, zegt Bollen.

De raad van beroep wordt opnieuw vertegenwoordigd door twee mannen en twee vrouwen. Het gaat om een advocaat en drie psychologen. Ze  luisteren niet alleen maar stellen ook vragen. Over de impact die Bollen op cliënten meent te hebben via haar social media, hoe ze haar beroep ziet, en of ze eerder problemen ondervond door haar activiteiten. Het gaat ook even over de gayparade, burleske en striptease. “De bijeenkomst verliep correct, vriendelijk, professioneel. Het was een écht gesprek”, herinnert Dario Zicari zich.

Na de tweede hoorzitting blijft het lang stil. Bollen wordt steeds zenuwachtiger over de verdict en dringt in september bij de griffier aan op een stand van zaken. Die volgt pas maanden later, op 24 december. Een paar uur voor kerstavond ziet Bollen dat de raad van beroep de sanctie gerechtvaardigd vindt. “Een straf van waarschuwing voor de feiten samen moet volstaan – hoewel beide inbreuken deze sanctie rechtvaardigen”, schrijven ze.

Dat een vrouw zich vrij mag profileren en dat sexy zijn de waardigheid van haar beroep niet in de weg staat. Die boodschap van Bollen is nochtans wel overgekomen, leert het verslag. Maar de raad van beroep vindt dat de vervolgde psychologe “voorbijgaat aan het feit dat (...) haar profilering in de publieke ruimte een bepaalde impact kan hebben”. Volgens de raadsleden maakt ze een te strak onderscheid tussen haar privéleven en rol als hulpverlener. “Door haar publiekelijk te outen vervaagt dit onderscheid juist en moet ze rekening houden met het feit dat haar gedragingen de beroepsgroep kunnen schaden.”

Bollen zou uitdrukkelijk afstand moeten nemen van haar beroep als psycholoog wanneer ze beslist om “reclame te maken voor een pornofilm, het plaatsen van ‘kunstzinnige’ naaktfoto’s, burleskeshow, een webshop met erotische artikelen”, besluiten ze.

Bollen begint te huilen wanneer ze het leest. Niet van verdriet maar van boosheid. “Ze laten mij drie maanden langer dan gepland wachten en dan vlak voor kerst, in een door corona sowieso al erg moeilijke periode, laten ze zoiets weten. Die communicatie vind ik, zeker voor psychologen, onbegrijpelijk. Het lijkt alsof ik in hun ogen alleen maar een tuchtzaak ben, geen mens.”

#istandwithkaat

De seksuologe besluit het verdict wereldkundig te maken. Ze trekt opnieuw naar een krant en schrijft aan haar 12.300 Instagram-volgers: “Ik kan er niet bij. Waarom is sexy en/of vrouwelijk niet waardig? En sinds wanneer oordelen wij psychologen over de waardigheid van anderen?” Als ze niet in haar privéleven mag zijn wie ze is, dan wil ze geen psycholoog meer zijn. “Ik heb besloten om mijn lidmaatschap bij de Psychologencommissie op te zeggen.”

Eliza Lee, de dame die Bollen twee jaar eerder vroeg om de Mechelse burleskeshow te presenteren, pikt de berichten op en voelt zich naar eigen zeggen rot omdat ze mee de aanleiding vormde. Ze wil steun bieden en lanceert de hashtag #istandwithkaat. Haar oproep om foto’s te delen wordt gretig opgepikt, onder meer door bekende vrouwen als Heidi Lenaerts, Elisa Guaracci en Hilde De Baerdemaeker. Vlaams minister voor Gelijke Kansen Bart Somers (Open Vld) reageert ook. “Ongehoord dat men vrouwen in Vlaanderen anno 2021 nog zegt hoe ze zich moeten of mogen kleden. We moeten hier geen kledingpolitie”, geeft hij de federale Psychologencommissie een veeg uit de pan.

Geert ziet het allemaal met lede ogen aan. Hij hoopte dat Bollen zich minder zou etaleren. “Maar mijn klacht heeft een omgekeerd effect. Nu gaat het nog meer over haar. Terwijl net die neutraliteit en sereniteit zo belangrijk zijn voor een psycholoog.” Hij betwijfelt of veel psychologen zich achter haar pleidooi scharen. “Ik houd zoiets natuurlijk niet bij. Mochten de meeste psychologen het met haar eens zijn en neutraliteit en sereniteit niet meer belangrijk vinden, dan is het misschien aan mij om mijn titel in te leveren.” Hij heeft het ook moeilijk met de tweet van minister Somers. “Hij reageert zonder op de hoogte te zijn van alle aspecten van de zaak.”

Bij de Psychologencommissie neemt de druk om te reageren toe. In een lang maar nietszeggend persbericht stellen ze op 11 januari dat er geen commentaar op de inhoud van de zaak gegeven kan worden. Op de uitnodiging van Somers om een en ander te bespreken, gaan de directrice en griffier van de Commissie wel in.

‘Geen bende kwezels’

Op 13 januari volgt een verrassende wending. Van terughoudendheid is, bij ten minste één lid van de Psychologencommissie, ineens geen sprake meer. “We zijn geen bende kwezels”, komt Ellen Bisschop, psychologe en tuchtraadslid, naar buiten. Ze zet haar boodschap kracht bij met een foto, waarin ze zelf als non te zien is, maar dan kortgerokt, in een latex pak, met handboeien om. Bisschop wil haar collega’s hiermee gerust stellen: iedereen kan zichzelf zijn. De hele discussie gaat volgens haar niet om té sexy zijn als psycholoog. Dat is een te eenzijdige lezing, stelt ze. Waarover de zaak precies gaat, verduidelijkt ze niet precies. Maar ze benadrukt wel: “We moeten wel degelijk behoedzaam zijn in hoe we ons profileren professioneel en privé, vooral om het vrije spreken en de veilige ruimte van onze cliënten te waarborgen.”

Bisschop hoopt met haar boodschap de verdeeldheid weg te nemen, maar op social media lijkt die, zeker onder klinisch psychologen, alleen maar groter geworden. Er wordt heen en weer geroepen. Onder meer omdat Bisschop een artikel van Het Laatste Nieuws deelt met een feestende emoticon. De kop van dat artikel in kwestie is: ‘Kaat Bollen vertelde maar een deel van het verhaal’ en gaat over de issues rond haar webshop. Bollen zegt dat ze dat niet achterhield. “Het is gewoon iets dat ik niet aanvecht. Mijn titel van psycholoog heb ik meteen weggehaald.” Ze zet intussen zelf alle vonnissen online.

De hele commotie valt ook een Limburgse sekswerker op. Ze herkent in de artikels de naam van een van de tuchtraadsleden die de seksuologe veroordeelde. Die man was immers haar eigen psycholoog en is volgens Sigrid Schellen niet zuiver op de graat. Tijdens de therapiesessies was hij veel te familiair, deelt ze in Het Laatste Nieuws. Jaren later heeft hij seks tegen betaling met haar. De vrouw dient een klacht in. Twee dagen later wordt de man door de Psychologencommissie op non-actief gezet als raadslid.

“Die ontwikkeling vind ik zeker zo erg als de heisa rond de pikante foto’s”, zegt Geert.

Hij staat nog altijd tweehonderd procent achter zijn klacht tegen Bollen. “En ik ben niet bang om nog eens mijn nek uit te steken”, stelt hij. Over de opvallende foto’s van Ellen Bisschop zegt hij nog: “Dat zou ik nooit gedaan hebben, zeker niet als tuchtraadslid dat zetelde.” Hij wil niet zeggen of hij een klacht tegen haar voorbereidt. 

Seksuologe Kaat Bollen bekijkt intussen met het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen of ze naar het hof van cassatie kan trekken. “We analyseren de zaak momenteel en bekijken samen welke verdere stappen we kunnen ondernemen”, zegt adjunct-directeur Liesbet Stevens.

(*) Deze reconstructie kwam tot stand op basis van vertrouwelijke documenten en gesprekken met de klager en beklaagde in deze zaak. Die eerste wilde enkel met een schuilnaam in de krant. Bij de tucht- en beroepsraad wilde niemand reageren.