Medicijntekorten stapelen zich op: ‘Ik functioneerde nog op 20 procent van mijn kunnen’

Tot voor kort had Bart Claessens (56), die al bijna dertig jaar lijdt aan de ziekte van Crohn, nog nooit problemen gehad met de beschikbaarheid van zijn medicijn Claversal. “Tot ik in oktober te horen kreeg van de apotheker dat mijn medicatie niet voorradig was. Eerst moest ik veertien dagen wachten, dan een maand, tot ik effectief door mijn voorraad heen zat en ontzettend veel last kreeg. Ik ben dan bij wel dertig Vlaamse apotheken rond gaan horen, die me allemaal moesten teleurstellen. Uiteindelijk vond ik een doos over de grens, in Breda, waarmee ik weer een paar maanden verder kon.”

Fijn is zo’n tijdelijk tekort allerminst. De ziekte van Crohn is een inflammatoire darmziekte die zich voornamelijk kenmerkt door problemen met de stoelgang en krampen, maar ook gewrichtspijnen en vermoeidheid. “Zonder medicatie functioneerde ik nog op 20 procent van mijn kunnen en moest ik tot 20 keer per dag naar het toilet”, zegt Claessens. Gezien de huidige status van openbare wc’s betekent dat de facto een huisarrest.

Uit een recente bevraging van Test-Aankoop bij ruim 2.000 volwassen Belgen blijkt dat dergelijke problemen steeds vaker de kop opsteken. In bijna drie op de tien huishoudens kreeg iemand de laatste twee jaar van de apotheker te horen: uw geneesmiddel is niet voorradig. Bij meer dan de helft van die mensen gebeurde dat zelfs meermaals. Bij een gelijkaardige rondvraag van Test-Aankoop in 2015 kwamen ‘slechts’ twee op de tien Belgische huishoudens in aanraking met een tekort.

Test-Aankoop spreekt al van een tekort wanneer een geneesmiddel niet binnen de 24 uur beschikbaar is. Bij een derde van de gevallen ging het echter over twee of meer weken. Ook apothekers krabben zich daarbij in de haren, zegt Georges Verpraet van apothekersfederatie APB. “Een rondvraag toont dat apotheken wekelijks zo’n 5 à 6,5 uur moeten besteden aan het oplossen van die tekorten.” In sommige gevallen moet er zelfs rechtstreeks naar de firma gebeld worden.

Kat-en-muisspel

Op de tekortenlijst die het FAGG bijhoudt, staan momenteel 615 geneesmiddelen die tijdelijk niet verkrijgbaar zijn, zo berichtte Het Belang van Limburg vorig weekend. Ruim vijfhonderd geneesmiddelen verdwenen het afgelopen jaar zelfs volledig van de markt, vaak omdat de lage prijszetting het niet rendabel maakt voor producenten.

Ook in de huidige tekortenlijst zijn er volgens Test-Aankoop amper nieuwe producten met een hoog prijskaartje te vinden, maar vooral generieke en oudere producten. “Dat ondersteunt het idee dat geld vaak aan de basis ligt van een tekort.”

Hoe komen die tekorten tot stand? Een erg complex verhaal zonder een simpele oplossing, klinkt het bij de betrokken partijen. Enerzijds zijn er de ‘reële onbeschikbaarheden’, die bijvoorbeeld ontstaan doordat een lot wordt afgekeurd of door een brand in een fabriek. Omdat producenten hun processen steeds strikter en krapper plannen of uitbesteden aan verre landen, leidt één kink in de kabel vaak al tot een tijdelijke onbeschikbaarheid.

Anderzijds speelt de prijzenpolitiek ons parten. Het gebeurt dat groothandels producten aan andere landen verkopen, waar ze duurder over de toonbank gaan. Als reactie daarop kan een fabrikant, die winst door de neus ziet geboord, beslissen om de leveringen te beperken tot het strikt noodzakelijke voor patiënten in eigen land. Door gebrek aan marge kan de continuïteit van de bevoorrading in het gedrang komen.

Test-Aankoop spreekt over een “kat-en-muisspelletje waar aan het einde van de rit de patiënt de dupe van is”. De organisatie wijst erop dat heel wat belangrijke medicatie niet tijdig bij de patiënt geraakt. In de bevraging bleken twee categorieën garant te staan voor 36 procent van de gemelde tekorten: geneesmiddelen voor ‘het centrale zenuwstelsel’ – denk aan epilepsie of depressie – en geneesmiddelen voor de behandeling van ‘hart, bloed en bloedvaten’.

Stress bij patiënten

De impact van een tekort is dan ook niet gering, zelfs al is er in het gros van de gevallen een snelle oplossing, zoals een generiek middel, of een iets duurdere oplossing: import uit het buitenland. Van de personen die in aanraking kwamen met een tekort, spreken vier op de tien over een matige tot ernstige impact op de gezondheid. Bijna de helft geeft aan heel wat zorgen en angsten te ondervinden door dreigende tekorten.

Crohnpatiënt Erwin Juchtmans (62) herkent het verhaal maar al te goed. Een paar jaar geleden vond hij in Stelara een goedwerkende therapie,  alleen treden er te pas en te onpas onbeschikbaarheden op. “Ik zit nu op het punt dat ik al maanden op voorhand om een nieuw voorschrift vraag, omdat ik met pakken stress zit voor een tekort. En toch is het al een paar keer op het randje geweest. Mijn familie heeft jarenlang geleden onder mijn toestand, dat wil ik hen echt niet opnieuw aandoen.”

Die stress lijkt nog een andere uitwas met zich mee te brengen: mensen die hamsteren uit schrik voor een tekort, en zo eigenlijk meestappen in de vicieuze cirkel. “Laatst had ik de kans om vier dozen Claversal te kopen, en dat heb ik gedaan”, vertelt Claessens. “Dat is wellicht een beetje egoïstisch, maar ik wil absoluut vermijden dat ik weer met een tekort kom te zitten. Dat is echt een ramp.”