Komt er strenger exportbeleid van coronavaccins? Europese Unie vertrouwt AstraZeneca niet

De farmaceut liet afgelopen vrijdag weten het eerste kwartaal van 2021 slechts 31 miljoen vaccins te kunnen leveren voor de lidstaten van de Europese Unie, 60 procent minder dan gepland. Ook België zou als gevolg daarvan flink minder vaccins van AstraZeneca tegemoet kunnen zien. Het bedrijf levert tegelijkertijd wel nog aan andere landen.

Maandagavond spraken leden van de Europese Commissie met AstraZeneca over de dreigende tekorten. Volgens ingewijden was de toon van het gesprek ‘ongekend hard’. De Europese Commissie is bang dat AstraZeneca de beloofde doses mogelijk al heeft verkocht aan andere landen voor meer geld en wil dat de farmaceut de eerder gemaakte afspraken voor leveringen nakomt.

Tussen de regels was ook te horen dat de Commissie juridische stappen tegen AstraZeneca niet zal schuwen. “We willen precies weten welke doses waar geproduceerd zijn en aan wie ze geleverd zijn”, zei Eurocommissaris Stella Kyriakides. Het bedrijf kan volgens haar niet uitleggen waarom het zich niet aan het contract houdt. “De Europese Unie zal alle nodige initiatieven nemen om haar burgers en haar rechten te beschermen”, voegde ze toe.

Dat zou onder meer kunnen door een tijdelijk exportverbod voor vaccins in te stellen. Volgens de Duitse gezondheidsminister Spahn is dat een mogelijkheid waar AstraZeneca rekening mee moet houden.

“Het gaat niet om EU first, maar wel om een eerlijke verdeling van de vaccins”, zei hij dinsdag aan de Duitse zender ZDF. Hoe dan ook is hij voorstander van een scherper exportbeleid. “Dan weten we in elk geval wat wordt geproduceerd en wat Europa verlaat.”

Een exportverbod zou overigens weer consequenties hebben voor het Verenigd Koninkrijk, dat voor een groot deel van de vaccinaties leunt op AstraZeneca. De Britten, die vorig jaar de Europese Unie verlieten, zijn verbolgen over de uitspraken van Spahn. “Wij gaan er vanuit dat wij precies het aantal doses krijgen waar we recht op hebben”, zei de Britse minister Nadhim Zahawi.

Kyriakides kondigde na het overleg maandagavond aan dat fabrikanten de Europese Commissie voortaan “vroegtijdig” zullen moeten inlichten vooraleer ze vaccins willen uitvoeren. Morgen/woensdag volgt nieuw overleg met de Brits-Zweedse farmagigant. 

De Europese Commissie overweegt intussen om farmabedrijven die coronavaccins produceren in de Europese Unie te verplichten om toestemming te vragen vooraleer ze die vaccins kunnen exporteren naar landen buiten de EU, zegt een goedgeplaatste EU-bron. Er zouden dus plannen op tafel liggen die verder gaan dan een meldingsplicht. De praktische details worden wel nog uitgewerkt, zegt een ingewijde.

Volgens een woordvoerder van de Commissie is het belangrijk dat de EU weet wat er gebeurt met de vaccins die in de EU geproduceerd worden. “Dit gaat niet om blokkering, dit gaat om weten.” De Europese Commissie wil globaal bijdragen aan een oplossing voor de pandemie, maar “we menen het wanneer het over de EU gaat”, zei hij. “Bedrijven moeten hun verplichtingen nakomen.”

Afgelopen voorjaar mochten mondmaskers en andere beschermingsmiddelen ook alleen maar met toestemming worden uitgevoerd.

Vrijdag beslist de Europese medicijnwaakhond EMA over toelating van het AstraZeneca-vaccin op de Europese markt. Het zou na Pfizer/BioNTech en Moderna het derde vaccin zijn dat op de Europese markt wordt toegelaten.

Intussen maakt de Commissie zich ook zorgen over de vaccinatiecampagne zelf, die in veel lidstaten maar traag uit de startblokken is geschoten. “We moeten niet alleen de vaccins hebben, de vaccinatie zelf is de belangrijkste stap om ons uit de pandemie te halen. We moeten hier zo snel mogelijk uit geraken”, aldus een woordvoerder.