De derde golf komt te vroeg, de vaccins te laat: ‘We hadden onszelf veel ellende kunnen besparen’

“De volgende dagen zijn alweer cruciaal.” Margot Cloet, bestuurder van de grootste zorgkoepel van het land, Zorgnet-Icuro, is er niet gerust op. Ze houdt nog een slag om de arm, maar vreest wat wetenschappelijke experts al enkele dagen aankondigen: dat de derde golf van het coronavirus voor de deur staat.

“Maar we zitten eigenlijk nog altijd in de tweede golf. Er moet veel uitgestelde zorg ingehaald worden. De situatie in de ziekenhuizen is nog verre van genormaliseerd. In het Limburgse staat het water sommige ziekenhuizen nu al aan de lippen. De volgende dagen en weken zullen wellicht opnieuw patiënten naar andere ziekenhuizen overgebracht moeten worden”, aldus Cloet.

De besmettings- en hospitalisatiecijfers rijzen op dit moment niet de pan uit. Al enkele weken balanceert bijvoorbeeld het dagelijks aantal nieuwe bevestigde besmettingen rond de 2.000. Maar het is duidelijk dat het om meer dan een stabilisatie gaat. Volgens modellen van het RESTORE-consortium – met daarin wetenschappers van zowat alle Belgische universiteiten – hadden de ziekenhuisopnames flink moeten dalen als de epidemie zich vanaf eind december had voortgezet zoals voordien. Dat is niet gebeurd.

“We zien vandaag het effect van de Britse variant, dat halsoverkop toeneemt”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven/UHasselt), die ook deel uitmaakt van de RESTORE-groep. Recent onderzoek van de universiteit van Oxford schat dat die Britse mutant zo’n 30 procent besmettelijker is dan de virusvarianten die ons land tot nog toe teisterden.

Op dit moment zou het bij 10 tot 25 procent van de besmettingen in België gaan om die Britse variant. Volgens Molenberghs zal dat over een maand al 90 procent zijn. “We zitten nu op een plateau, met een variant die 30 procent besmettelijker is en terrein wint: dan weet je dat je curves zullen stijgen.” Het reproductiegetal zou, met de maatregelen van vandaag, zo tegen eind februari al 1,6 kunnen bedragen.

Hoe snel de aantrekkende epidemie voor een toestroom zal zorgen in de ziekenhuizen, is moeilijk in te schatten. Maar de onrust is groot. Vandaag vertrekt naar alle ziekenhuizen een brief van het Hospital & Transport Surge Capacity Comité, dat de ziekenhuiscapaciteit in ons land coördineert. De ziekenhuizen zullen daarin gewaarschuwd worden dat de situatie zorgwekkend is.

Te laat, te traag

Ook Marc Noppen, directeur van het UZ Brussel, ziet de bui al hangen. Hij stelt met frustratie vast dat de snelle opmars van de Britse variant misschien niet voorkomen maar wel uitgesteld kon worden. “Wij riepen al voor kerst op om de vakantiereizen te verbieden. Om een of andere reden kon dat toen niet en nu wel. We hadden onszelf veel ellende kunnen besparen. Zoals minister Vandenbroucke zegt: goede maatregelen komen vaak te laat. In dit geval is dat een maand te laat.”

Bovendien is de vaccinatiecampagne niet ver genoeg gevorderd om al een groot verschil te maken als een nieuwe golf de ziekenhuizen overspoelt. Nochtans was dat wel een van de uitgangspunten van de vaccinatiestrategie. Er is gekozen om eerst te kwetsbaarsten in te enten – te beginnen met de ouderen in de woon-zorgcentra – precies omdat zij de druk op de ziekenhuizen het snelst doen oplopen.

Maar dat klopt niet. Uit een nieuw overzicht van Sciensano blijkt duidelijk dat, zeker na de eerste golf, de bewoners van woon-zorgcentra alvast niet de zwaarste claim leggen op de ziekenhuisbedden. In oktober en november vormden zij maar ongeveer 10 procent van de gehospitaliseerden. Het zijn vooral mensen jonger dan 65 die het langst in een ziekenhuisbed liggen. De verklaring daarvoor is vrij eenvoudig: veel wzc-bewoners zijn al erg verzwakt en verliezen snel de strijd tegen het virus, terwijl zwaar zieke jongere mensen minder snel overlijden maar daardoor langer intensieve zorg nodig hebben. De vaccinaties die al uitgevoerd werden, zullen in een derde golf geen of weinig effect hebben op de druk in de ziekenhuizen.

Door voorrang te geven aan de woon-zorgcentra moesten de zorgverleners in de ziekenhuizen bovendien nog wachten op hun inenting. Zij zijn op dit moment dus nog niet beschermd. “Ik vrees dat de derde golf te vroeg komt, of de vaccinaties te laat”, zegt Noppen.

“Om allerlei redenen loopt de vaccinatiestrategie een stuk trager dan we gedacht hadden. Als we op voorhand geweten hadden dat die vertragingen er zouden komen, dan hadden we misschien anders beslist over de strategie”, vult Cloet aan. De teleurstelling bij het personeel is volgens haar bijzonder groot. “Sommige ziekenhuizen voelen zich echt in de steek gelaten.”

Ook de brede start van de vaccinatie vanaf maart, wanneer stilaan opgeschoven wordt naar de algemene bevolking, is overigens geen certitude, waarschuwt de Vlaamse regering. In het Vlaams Parlement gaf minister Wouter Beke (CD&V) gisteren aan dat hij geen zekerheid kan bieden. “Wat we moeten doen, is maximaal inschatten, plannen, versnellen als het kan en wendbaar zijn waar het moet. Maar we moeten ook kunnen terugschakelen als dat nodig is.” Twee weken klonk het nog dat iedere Vlaming voor de zomer minstens één prik van een coronavaccin zou kunnen krijgen.