Naakt en kreunen, nee bedankt! Steractrice Keira Knightley heeft het gehad met de ‘male gaze’

De Britse ster­actrice geeft het ruiterlijk toe: er speelt ook een flinke portie ijdelheid mee. Na twee zwangerschappen is de animo om naakt voor een mannelijke film­crew te staan, beperkt. Maar Keira Knightley heeft het ook gehad met de male gaze, zo vertelde ze deze week in de podcast Chanel Connects. Die beslissing wereldnieuws noemen, zou wellicht wat overdreven zijn, maar geen nieuwssite die de uitspraken van Knightley niet oppikte.

“Als het past in een verhaal over moederschap en het aanvaarden van je lichaam, oké, maar dan enkel met een vrouwelijke filmmaakster”, zo verduidelijkte ze. “Het is dus niet zo dat ik naakt­scènes radicaal afwijs, maar ik doe het niet als er mannen bij zijn. En ik wil al zeker niet meer meedoen aan van die vreselijke seks­scènes waarbij je helemaal ingesmeerd wordt met olie en iedereen kreunt. Dat interesseert me niet.”

De 35-jarige Knightley, die ogenschijnlijk vlot uit de kleren ging voor films als The Edge of Love en Colette, zegt dat ze het tegenwoordig heel ongemakkelijk vindt om de mannelijke blik op vrouwen te verbeelden. “Natuurlijk zijn er momenten waarop ik denk: ‘Ja, ik begrijp helemaal waarom seks een goed idee is in de film’, en dat ze daarvoor iemand zoeken die aantrekkelijk is. Maar zoek dan maar een andere vrouw, want ik ben er inmiddels ook te ijdel voor.”

Het zijn boude uitspraken en radicale keuzes, zelfs voor een actrice die in Hollywood het hoogste schavot heeft bereikt. Maar wie de carrière van Knightley enigszins volgt – of beter: wie al eens luistert naar wat ze te vertellen heeft als ze geïnterviewd wordt – kan niet verbaasd zijn. Al jaren ventileert ze haar frustraties over de ongelijke behandeling van mannen en vrouwen, in Hollywood en daarbuiten. Zelfs haar mentale crash – toen ze 22 was en uitzonderlijk succesvol – wijt ze aan de manier waarop de film­industrie en de media vrouwen behandelen.

‘Ik vind je gezicht zo irritant’

Knightley groeide op in een Londense buitenwijk als dochter van een acteur en een schrijfster. Net als haar broer werd ze al van kinds af aan meegesleurd naar theater- en ballet­lessen, en het verhaal wil dat ze op driejarige leeftijd al om een impresario vroeg. Daarop moest ze wachten tot ze zes was, maar vanaf dan reeg ze (bij)rolletjes in reclame­spots, tv-series en kleine films aan elkaar. In 2002 versierde ze een hoofd­rol in Bend It Like Beckham. De film over voetballende tienermeisjes werd enigszins onverwacht een kaskraker, en Knightley was officieel gelanceerd.

Amper zestien was ze toen, en zo staat ze dus al ruim haar halve leven in de spotlights. Professioneel ging het haar in de jaren na haar doorbraak voor de wind, met mega­successen als Love Actually, Pirates of the Caribbean en Pride & Prejudice. “Dat was een waanzinnige aaneenschakeling van films”, zo blikte Knightley twee jaar geleden terug in een interview met The Hollywood Reporter.

Maar de recensenten hadden het vaker over haar looks dan haar acteer­prestaties, en om een of andere reden bleek Knightley het type you love to hate. Daarover vertelde ze ooit in Harper’s Bazaar: “Gisteren werd ik op straat aangesproken door twee lieve mensen die me vertelden hoeveel ze van mijn werk houden. Dat overkomt mij bijna nooit. Al die kwade mensen, dat is bizar. Ze geven me het gevoel dat het ongepast is dat ik op straat wandel, of boodschappen doe. Ze haten mijn werk of gezicht, en komen me dat ook zo zeggen. Vaak doen ze er wat lacherig over: ‘Oh god, ik heb je altijd gehaat!’ Of: ‘Ik heb je gezicht altijd zo irritant gevonden!’”

Daar kwam nog bij dat Knightley in die tijd werkelijk belaagd werd door de paparazzi. Ze kon niet buitenkomen, of er hosten wel twintig fotografen achter haar aan. “Foto’s van vrouwen die over hun toeren waren, dat leverde hen veel geld op. Want mensen willen dat vrouwen sexy zijn, maar willen hen tegelijk ook straffen voor hun seksualiteit. Dus als vrouwelijke bekendheden niet spontaan over de rooie gingen, dan zorgden de fotografen daar zelf wel voor. Er hing toen zoveel agressie in de lucht, ik denk dat niemand daar goed op zou reageren.”

Paniekaanval

Knightley bleef naarstig verder werken, speelde mee in films als Atonement en The Duchess, en verzamelde een rist nominaties voor haar rol als Elizabeth in Pride & Prejudice (ze was toen de op twee na jongste actrice die genomineerd werd voor een Oscar als beste actrice), maar had moeite om zich staande te houden. Op een bepaald moment kwam ze drie maanden lang haar huis niet uit, en riep ze de hulp in van een hypno­therapeut om de rode loper van de BAFTA Awards zonder paniek­aanval te overleven.

“Het was heel verwarrend: ik kreeg al die nominaties, en toch bleven mensen zeggen: iedereen vind je shit. Of ze hadden het over mijn uiterlijk, en alles wat verkeerd met me was. Ik was amper twintig toen, dan hoor je enkel die negatieve dingen. Ik begreep er niets van.”

Op haar 22ste ging het licht uit. De actrice laste een broodnodig sabbat­jaar in en ging in therapie voor een post­traumatische stress­stoornis. Kleine anekdote: haar therapeut vertelde dat ze vaak patiënten behandelde die ervan overtuigd zijn dat ze achtervolgd worden en iedereen het over hen heeft. “Maar jij bent de eerste bij wie het echt zo is!”

Sindsdien trekt Knightley, die dat jaar in de luwte een van de belangrijkste van haar leven noemt, haar mond open als ze vindt dat het nodig is.

Over haar keuze om zelden mee te spelen in films die zich in deze tijd afspelen: “De vrouwelijke personages worden bijna altijd verkracht.” Over feminisme: “Op een of andere manier is feminisme een lelijk woord geworden. Dat heb ik lang niet begrepen, en ik ben blij dat we die periode stilaan achter ons laten.” En over de loonkloof in haar sector: “Ik ken verschillende jonge, mannelijke acteurs die nog maar net zijn doorgebroken en die toch veel meer betaald worden dan ik.”

Het grootste onrecht, wat Knightley betreft, is de kloof die ontstaat nadat mensen kinderen krijgen. Niet alleen ontdekte ze dat kinder­opvang in haar geboorteland waanzinnig duur is – “Ik heb zoveel geluk dat ik dat kan betalen, anders was ik zeker vier jaar uit roulatie geweest en zou ik nooit meer op hetzelfde niveau hebben kunnen werken” –, op de set ziet ze ook dat haar mannelijke collega’s het makkelijker hebben.

In The Hollywood Reporter: “Ik vertrek om halfzes ’s ochtends naar het werk, en ik ben zelden thuis voor negen uur ’s avonds. De meeste mannen met wie ik daar over praat, zeggen me: mijn vrouw doet thuis alles. Hollywood heeft nog een heel lange weg te gaan, ik denk dat niemand dat kan ontkennen. En ook al krijgen steeds meer vrouwen hoofd­rollen aangeboden, ze blijven toch een minderheid.”

Partnergeweld

Knightley is een geëngageerde celebrity: ze is een van de gezichten van Amnesty International, deed mee aan een expliciete video­campagne tegen partner­geweld, sprak zich uit tegen de brexit en ondersteunde een VN-campagne die aandacht voor het lot van vluchtelingen vroeg.

Maar de moeder van twee dochters strijdt vooral vurig tegen het normerende vrouwbeeld dat haar eigen professionele wereld haar blijft opdringen: lief, ondersteunend, mooi maar niet te mooi, sexy maar niet te sexy, succesvol maar niet te succesvol, zo vatte ze het samen in een essay dat ze in 2018 schreef over de conflicten die ze daarover met mannelijke filmmakers heeft. Die verlangen van haar ook dat ze met hen flirt, en hen ook bemoedert. “Maar ik wil niet met je flirten, want ik wil niet met je neuken, en ik wil je niet bemoederen, want ik ben je moeder niet. Ik wil gewoon werken, mate. Is dat goed?”

Maar dan wel niet meer naakt.