Is de PS verlost van de schandaalsfeer? Of is het nog altijd een partij met parvenu's?
En weer wordt de PS geteisterd door een schandaal, nu rond de exorbitante vergoedingen voor Stéphane Moreau, CEO van telecom- en mediabedrijf Nethys, maar ook voormalig PS-burgemeester in Ans, nabij Luik. Jaren geleden bezwoer Elio Di Rupo de partij te zuiveren van parvenu's. Maar of hem dat ook gelukt is? Vijftien jaar later zou de hele Nethysaffaire vervelende gevolgen kunnen hebben voor de partij die hij intussen heeft doorgegeven aan Paul Magnette.
Het was een donderende Di Rupo, op die onvergetelijke nieuwjaarsreceptie van de PS in Brussel in 2005, vijftien jaar geleden ondertussen. Dat hij schoon genoeg had van al die parvenu's, orakelde hij. J'en ai marre des parvenus.
De toenmalige PS-voorzitter had net het schandaal van de Carolorégienne over zich heen gekregen. Een zaak van gesjoemel bij de gelijknamige huisvestingsmaatschappij, waarin alle bestaande clichés over de PS werkelijkheid leken te worden: een partij waarvoor deelname aan de macht zo vanzelfsprekend is geworden dat sommigen hun dieptezicht verliezen en een aantal grenzen zien vervagen, zoals - bijvoorbeeld - die tussen hun persoonlijke bankrekening en overheidsmiddelen.
De keizer van Charleroi
De affaire in Charleroi zou leiden tot de val van de burgemeester, twee schepenen en uiteindelijk ook de politieke dood betekenen van Jean-Claude Van Cauwenberghe, 17 jaar lang burgemeester in Charleroi, Van Cau voor de vrienden, de "keizer van Charleroi". De man die de operatie begeleidde: Paul Magnette, toen nog een politieke nieuwkomer, die als de persoonlijke Monsieur Propre van Di Rupo orde op zaken moest stellen in zijn thuisstad.
Di Rupo's shownummer tijdens die nieuwjaarsreceptie in 2005 in Brussel was ook niet meer dan dat: een shownummer
Maar Di Rupo's shownummer tijdens die nieuwjaarsreceptie in Brussel was uiteindelijk ook niet veel meer dan dat: een shownummer.
Ondanks zijn aura van almacht - Di Rupo was toen burgemeester van Bergen, PS-voorzitter én Waals minister-president - zal ook Di Rupo geweten hebben dat zijn macht en impact relatief waren. Bij de PS zwaaien de federaties de plak, niet de Boulevard de l'empereur, waar het nationale hoofdkwartier gevestigd is. Zelfs bij de PS is de partijvoorzitter God niet, en nooit geweest - een man als Guy Spitaels mocht dan nog zo vaak Dieu genoemd worden.
De geur van schandalen
De beste illustratie is dat de geur van schandalen nooit helemaal wegtrok. In 2017 was er bijvoorbeeld nog de zaak-Samusocial, een verhaal van onterecht uitbetaalde vergoedingen aan PS-bestuurders, die uiteindelijk tot de ondergang van Brussels burgemeester Yvan Mayeur zou leiden.
En nu is er dus Nethys, en de val van CEO en glamourboy Stéphane Moreau. Nethys was een onderdeel van de Luikse energie-intercommunale Publifin, ook jarenlang door Moreau geleid. Hetzelfde Publifin dat in 2017 het mikpunt was van een speciale commissie in het Waals Parlement, dat onderzoek deed naar - alweer - gegraai en te hoge zitpenningen voor bestuurders die de vergaderingen niet bijwoonden.
Werkvennootschap Nethys wierp zich met de overnames van kabeltelevisiebedrijf VOO, BePlus en krantenuitgever Vers l'Avenir op als een belangrijke speler op de markt van media en telecom. Het opereerde eigenlijk als een volbloed privé-bedrijf, terwijl het toch zijn wortels had in een met publiek geld gefinancierde intercommunale.
Opengebarsten zweer
Vorige week etterde de zweer open: Moreau en (onder meer) de voormalige CFO Pol Heyse werden opgepakt voor verduistering en misbruik van vennootschapsgoederen. Toen Moreau in 2019 uit het bedrijf stapte, incasseerde hij een ontslagvergoeding van ruim 11 miljoen euro, ook andere bestuurders ontvingen miljoenenpremies.
Ook even opgepakt: de Luikse zakenman François Fornieri van Mithra Pharmaceuticals. Fornieri is een voormalige zakenpartner van Marc Coucke en ook hij boerde zich rijk met de verkoop van geneesmiddelen. De "Waalse Marc Coucke" was de voorzitter van het remuneratiecomité van Nethys, hij was het die de exorbitante premies voor de Nethysbestuurders goedkeurde.
Nu is Moreau al sinds 2017 geen PS'er meer. In de nasleep van de Publifin-affaire werd hij geroyeerd als lid - en topman van Publifin - maar hij slaagde er wel in om CEO van Nethys te blijven tot 2019.
Het stempel van de PS
Maar op Moreau zal altijd het stempel van PS'er kleven: hij was tussen 2011 en 2017 burgemeester van Ans, nabij Luik, en de opvolger van zijn politieke vader Michel Daerden - papa, kameraad Porsche, aan bijnamen geen gebrek. In de omgang met zijn mentor toonde Moreau overigens hoe nietsontziend hij kan zijn: hij stak de nochtans niet van een kleintje vervaarde Daerden een mes in de rug om zijn sjerp te kunnen overnemen.
Zonder de PS had Moreau, die ook een verleden in PS-kabinetten heeft, nooit zo'n hoge vlucht kunnen nemen. Daarom is zijn val ook zo'n potentieel probleem voor de PS.
Dat zegt Alain Gerlache, notoir kenner van de politiek in Franstalig België. "De advocaten van Moreau en andere verdachten zeggen nu dat ook het Luikse politieke milieu onderzocht moet worden. Dat zou bepaalde beslissingen aangemoedigd hebben en gesteund. Die advocaten willen iedereen mee in bad trekken. Moreau was geen marionet, maar zonder de steun van de Luikse politieke elite had hij niet veel kunnen doen."
Zonder de PS had Moreau nooit zo'n hoge vlucht kunnen nemen en daarom is zijn val ook zo'n potentieel probleem voor de PS
En volgens Dave Sinardet, nog zo'n kenner van de Franstalige politiek, hebben die advocaten nog gelijk ook. "Er moet naar de politieke verantwoordelijken gekeken worden. Dat Moreau zomaar zijn gang kon gaan, is omdat hij deel uitmaakt van een bredere politieke cultuur waar vragen bij gesteld kunnen worden."
De eerste die in het vizier komt is Jean-Claude Marcourt, zwaargewicht in Luik en voormalig Waals minister van Economie
De eerste die dan in het vizier komt, is Jean-Claude Marcourt, ondertussen wat uitgerangeerd en netjes weggeparkeerd als voorzitter van het Waalse parlement. Maar tot voor enkele jaren was Marcourt de sterke man in Luik, en zelfs in Wallonië. Als Waals minister van Economie was de voormalige kabinetchef van Guy Mathot, Van Cau, Laurette Onkelinx én Elio Di Rupo de mastermind van het Waalse Marshallplan en niets passeerde in Luik zonder dat hij er zijn zeg over had.
Gerlache: "Als het gerecht hem in het vizier neemt, kan dat een probleem worden voor de PS." Sinardet: "Mensen als Marcourt of Willy Demeyer zijn toch figuren waarvan je je kunt afvragen of ze niet op de hoogte waren."
Is de PS een andere partij geworden?
Wat is de conclusie dan ondertussen? Zijn de dure woorden van Di Rupo uit 2005 waarheid geworden? Zijn de parvenu's weg uit de partij? Niet helemaal dus, al is het een verhaal met vele nuances. Want de voorbije jaren traden Elio Di Rupo en Pierre-Yves Dermagne, nu federaal minister van Economie maar toen Waals minister van Binnenlandse Aangelegenheden, vrij doortastend op in de zaak-Publifin, en huidige PS-voorzitter Paul Magnette zit helemaal op die lijn.
Wat vroeger een probleem van de hele PS was, is nu een probleem van de Luikse PS geworden
Sinardet: "Di Rupo is er wel in geslaagd om Henegouwen op te kuisen, waar het toch allemaal over ging. Daar is de scandalitis nu helemaal weg. In Brussel heeft Philippe Close (de opvolger van Yvan Mayeur als Brussels burgemeester, nvdr) de zaak redelijk in handen.
"En de macht van de Luikse federatie is wat gebroken: ze slaagde er niet in een ministerpost in de federale regering binnen te halen. Maar van een trendbreuk is geen sprake: de Luikse PS blijft een machtige federatie die graag haar zin doet. De scandalitis die vroeger een probleem was van de hele PS, is nu een probleem van de Luikse PS geworden. Maar je kunt nooit helemaal uitsluiten dat er elders nog lijken uit de kast gaan vallen.