Ik zie, ik zie wat jij niet ziet, en het is nep: wist jij dat deze foto’s fake waren?
Voormalig Amerikaans president Donald Trump gebruikte de voorbije jaren de term ‘fake news’ te pas en te onpas, honderden keren. Hij is de man die nepnieuws definitief lanceerde als politiek campagnemiddel. Maar nepnieuws of valse beelden bestaan al veel langer. En vaak valt niet uit te maken of de beelden of het nieuws nu wel of niet nep zijn. We zetten een aantal beelden op een rij waarvan de valse versie de wereld rond ging. Wist jij dat ze fake waren?
WAT? Trump geeft een petje aan een slachtoffer van een orkaan
WANNEER? In 2018. En het jaar daarvoor ook
WIE? Onduidelijk wie de montage maakte. Op sociale media werd het beeld op grote schaal gedeeld
Het beeld deed de ronde op sociale media na de doortocht van orkaan Harvey in 2017. Dat het om een fake beeld ging, bleek nadat de originele foto van de lokale fotograaf Alberto Martinez opdook: die dateert van 2015, toen Trump nog geen president was. Daarin reiken reddingswerkers uit Austin in Texas een slachtoffer van een overstroming de hand.
Het beeld blééf leven. In 2018 ging het nogmaals rond op het internet, deze keer naar aanleiding van storm Florence. Het werd minstens 275.000 keer gedeeld.
WAT? Jongeren met migratieachtergrond in vervalst decor
WANNEER? December 2018 en later
WIE? N-VA lanceerde het beeld, Vlaams Belang pikte het op
In 2018 kwam N-VA met het linkse campagnebeeld, in de strijd tegen het Marrakeshpact. De partij trok de campagnebeelden snel weer omdat ze “niet de gepaste toon” hadden, maar verklaarde wel dat het om echte beelden ging.
Vlaams Belang ging door en (her)gebruikte hetzelfde beeld in hún campagne tegen het migratiepact. Uiteindelijk was het de factchecker op Twitter @ArbiterOfTweets die de manipulatie blootlegde: in de originele Duitse foto uit 2015 werd de affiche voor de politieke partij CSU vervangen door reclame voor mosselen met friet. Zo leken de jongeren in België te ‘hangen’.
WAT? Raketten die gelanceerd worden in Iran
WANNEER? Juli 2008
WIE? De Iraanse Revolutionaire Garde die zich (nog) krachtiger wil voordoen.
Sepah News, het officiële nieuwskanaal van de Revolutionaire Garde, lanceerde een foto van raketproeven nabij de Perzische Golf. Vier afstandsraketten zien er vervaarlijker uit dan drie. Het was een Amerikaanse blog die het klonen van de rookpluimen ontdekte: kijk maar naar de identieke ‘tenen’ van de twee meest rechtse rookpluimdelen. Ondertussen waren verscheidene media, zoals Financial Times en BBC News, in de val gelopen: een vervalst beeld in de krant en op de website.
Nadat het bedrog blootgelegd werd, publiceerde de Iraanse Revolutionaire Garde het andere beeld, zonder uitleg.
WAT? Het nieuwe kabinet van de Israëlische premier met en zonder vrouwen
WANNEER? April 2009
WIE? Israëlische kranten die niet zo blij waren met de vrouwen op de foto
Op de originele inauguratiefoto van het kabinet-Netanyahu is een vrouw achter én naast de Israëlische premier te zien. In twee Israëlische kranten waren de vrouwelijke kabinetsleden niet meer te zien: de ene had ze zwart gemaakt, Yated Neeman verving ze door mannen, naar verluidt omdat vrouwen afbeelden ultra-orthodoxe lezers tegen de borst kan stuiten.
WAT? Asielzoekers, zogezegd aan de luchtmachtbasis van Koksijde
WANNEER? Januari 2020
WIE? Vlaams Belang-Kamerlid Wouter Vermeersch als collagemaker
Vermeersch plaatste het linkse beeld op Facebook, met bijschrift ‘Asielzoekers opgevangen nabij wapendepots leger’. Bij de Krant van West-Vlaanderen herkenden ze het beeld van de asielzoekers: door hun fotograaf gemaakt in Westouter, niet in Koksijde. In een reactie zei Vermeersch geen kwaad te zien in zijn collage van luchtmachtbasis en asielzoekers, omdat die sowieso naar Koksijde zouden komen.
Professor mediarecht Dirk Voorhoof beoordeelde het als een inbreuk op de auteursrechten. Op Vermeersch’ tijdlijn stond de collage deze week nog altijd (kleiner), onder z’n visie op de heisa. Het oorspronkelijke beeld werd zeker 300 keer gedeeld.
WAT? Een staatsieportret van een heldhaftige Mussolini in Libië
WANNEER? 1937
WIE? Het Italiaanse regime wil z’n leider stoerder laten overkomen
Zoals ook Vladimir Poetin later zou doen, hing de Italiaanse fascist Benito Mussolini graag het beeld op van een stoere, zwemmende of paardrijdende leider. En bij dat paardrijden had hij geen begeleiding nodig, blijkt uit de gepubliceerde foto. Met één arm houdt Il Duce de teugels vast, met de andere arm het ‘zwaard van de islam’ waarmee hij zich ook buiten Italië populair kon maken.
De jongen die met beide armen het paard in toom moest houden, verdween in de beroemd geworden foto.
Naar de foto werd in Libië ook een standbeeld opgericht ter ere van Mussolini. Volgens dat beeld had de leider zelfs geen teugels nodig om zijn ros te bedwingen.
WAT? Een oorlogsslachtoffer lijkt te rouwen op het graf van zijn familie
WANNEER? 1994
WIE? Een Servische krant die een loopje neemt met de werkelijkheid.
Tijdens de Joegoslavische oorlog brengt een Servische krant het verhaal van een wees wiens hele gezin is vermoord door Bosnische moslims. Het verhaal wordt geïllustreerd met een foto van een jongen die bij het familiegraf ligt. Het beeld is vervalst. Het is in werkelijkheid een negentiende-eeuws olieverfschilderij. Volgens een ander, wijdverspreid verhaal voederen Bosnische moslims Servische kinderen aan de dieren in de zoo van Sarajevo.
WAT? Een nazi-minister van Propaganda die plots uit beeld verdween
WANNEER? 1937
WIE? Hitler en gezelschap, gefotografeerd door zijn privé-fotograaf
In 1937 was nazi-Duitsland in volle opmars. Mede dankzij Joseph Goebbels, de lachende man met het lichtere pak naast Hitler in het originele beeld. Goebbels regisseerde het imago van de partij én de Führer met strakke hand. Opmerkelijk genoeg werd de minister van Propaganda zelf uit dit door de partij vrijgegeven beeld gegomd. Omdat gesofisticeerde technieken als Photoshop nog niet bestond, kan je de ‘gomvlek’ in het linkse beeld nog zien.
Een precieze reden voor de verdwijntruc van Goebbels kennen we niet. Mogelijk moest Hitler de enige centrale figuur zijn op bezoek bij cineaste Leni Riefenstahl (met gevouwen handen).
WAT? IJsberen die schijnbaar bedreigd zijn in hun bestaan
WANNEER? 2019
WIE? Niet de enige misleidende campagnefoto van het WWF
Een beeld van twee ijsberen op een schijnbaar krimpende ijsschots diende in een campagne van de Finse tak van het Wereld Natuurfonds naast een slogan die zei dat het waanzinnig was hoe de planeet opwarmde. Het originele beeld bleek er een van de natuurfotograaf Steven Kazlowski te zijn, waarin de beren perfect veilig zijn. WWF excuseerde zich voor het feit dat er niet duidelijk gemaakt werd dat het een collage was.
Nog in 2019 gooide WWF Pakistan een foto op Facebook waaruit moest blijken dat een stuk regenwoud in 10 jaar tijd helemaal kaal werd. Het bleek om twee verschillende stukken uit één foto te gaan.
4x fake news vs factcheck
“Vaccins kunnen zorgen voor bijwerkingen zoals autisme”
De bewering circuleert al langer. De oorspronkelijke theorie dateert van 1998, toen de Britse arts Andrew Wakefield in een onderzoek bij kinderen het verband legde tussen een vaccin tegen mazelen en autisme. Na meer dan tien jaar werd de publicatie uit vakblad The Lancet geschrapt, maar het verhaal was toen al verspreid. Wakefield werd geschrapt als dokter, omdat hij zich zou hebben laten betalen door een advocaat die verontruste ouders vertegenwoordigde. Volgens de Britse journalist Brian Deer, die de fraude in The Times aan het licht bracht, waren ook antivaccingezinde politici betrokken partij. Wakefield week uit naar de VS, maar z’n theorie bleef hangen: de inentingen tegen de mazelen vielen terug, met uitbraken als gevolg.
Kan het huidige coronavaccin dan helemaal géén bijwerkingen hebben? Weerkerende zorgwekkende symptomen zijn tot nader order niet gemeld. En verder, zegt Steven Van Gucht (Sciensano), zijn verschijnselen als koorts of wat spierpijn net goed: het is een teken dat het vaccin aanslaat, en je lichaam een afweerreactie vertoont.
© David Van Hecke
“In vaccins zitten microchips die ons traceren”
Een gretig gedeelde complottheorie zegt dat 5G-technologie toelaat om met microchips gevaccineerden te lokaliseren. Het begin van een politiestaat, aldus aanhangers. “Bij 5G, maar ook bij 4G, maakt je telefoon verbinding met een zendmast waardoor je operator het identificatienummer van je telefoon kan linken aan je gegevens als klant”, zegt expert Steven Latré (UAntwerpen). “De overheid kan enkel bij juridisch onderzoek gegevens opvragen. Een antenne is hoe dan ook te groot om in een vaccin te passen. Het lastige aan dergelijke theorieën is dat ze de bewijslast zonder meer bij de beschuldigde leggen.”
Maar passen microchips echt niet in een vaccin? “Bij honden kan een veearts een chip ‘injecteren’, die heeft dan de grootte van een rijstkorrel”, zegt prof industriële wetenschappen Michaël Daenen. “Maar een kleinere chip die door een naald kan, ook oplosbaar en onzichtbaar is: dat kan niet.” Mocht er al iemand de totale controle willen verwerven, dan zijn minichips niet de manier. Temeer omdat vaccinatie niet verplicht is.
© REUTERS
“Bill Gates financiert massaal vaccinatie en is zo uit op wereldheerschappij”
Het klopt dat de Bill & Melinda Gates Foundation wereldwijd vaccinatie financiert: met al meer dan 1,7 miljard dollar in 2020 alleen. De gewezen Microsoft-baas is ook een van de grootste sponsors van de Wereldgezondheidsorganisatie, en je kan je afvragen of het wel gezond is dat één man zo veel impact heeft.
Nog veel meer vraagtekens nadat in oktober 2019 een soort simulatievergadering plaatsvond in New York met een coronavirusuitbraak als onderwerp, en Gates’ Foundation als partner. In zijn voordeel pleit dat de pandemie-simulatie uitging van 65 miljoen doden in anderhalf jaar tijd (tegenover voorlopig slechts 2 miljoen geregistreerde Covid-19-doden) en dat Gates al járen waarschuwde voor een nieuwe pandemie.
Zelf zegt Gates over z’n invloed: “Je mag die ook niet overschatten. Al in 2015 heb ik gezegd dat de regeringen zich moesten voorbereiden op een pandemie als deze. Wel, de meeste overheden hebben niets gedaan.” Dat alvast de Belgische overheid te weinig deed, wordt door onder meer Steven Van Gucht en Marc Van Ranst bevestigd.
© REUTERS
“De grote media zitten mee in het complot”
Een brede laag van de bevolking vertrouwt de massamedia, maar een kleine groep lijkt een groot complot te zien.
Zo laat een Facebookgroep als De waarheid voorbij het nieuws (meer dan 11.000 leden) weinig twijfel: de mainstream media (MSM) verzwijgen veel. “Het mechanisme daarachter heet motivated reasoning,” zegt Baldwin Van Gorp, hoogleraar journalistiek verbonden aan het centrum voor Mediastudies (KU Leuven). “Dat redeneren in functie van wat je vermoedt, is zo oud als de straat. Als iets niet in je kraam past of er is geen tegenargument, dan wordt de betrouwbare bron zelf aangevallen. Zo kunnen de aangetoonde fake foto’s in jullie dossier makkelijk de reactie uitlokken: Zie je wel dat er beelden gemanipuleerd worden. Dus ook beelden die niet in iemands kraam passen.”
Concurrerende media die met elkaar afspreken wat ze wel en niet brengen, zo werkt het niet, aldus Van Gorp. Máár, merkt hij op: incidenten voeden wel het wantrouwen tegenover media. Zodus: als op deze pagina’s een fout staat, dan is dat onze eigen schuld, en niet die van een hogere macht.
plusartikels. Je moet nog even inloggen. Zo herkennen we je als abonnee.
