Alles wat u moet weten over de verschillende vaccins: zoveel zijn er op komst, en zo effectief zijn ze

Pfizer-BioNTech

Hoeveel vaccins zijn er op komst?

De Europese Commissie heeft namens de EU-landen 300 miljoen dosissen besteld van het vaccin van de Amerikaanse farmareus en het Duitse biotechnologiebedrijf. Voor België zijn bijna 5,1 miljoen dosissen beschikbaar, goed voor het inenten van 2,5 miljoen mensen, gezien dit vaccin twee prikjes vereist.

Hoe werkt het?

Het vaccin van Pfizer/BioNTech is een zogenoemd RNA-vaccin. Het actieve ingrediënt is de signaalstof mRNA (ribonucleïnezuur), verpakt in vetblaasjes. Het vaccin bevat geen virus, maar wel instructies voor het aanmaken van spike-eiwitten, de uitsteeksels op de buitenkant van het coronavirus. Dat triggert het immuunsysteem om antistoffen aan te maken.

Het vaccin van Pfizer-BioNTech werkt pas goed na twee prikjes, die toegediend worden met 21 dagen tussentijd.

Een nadeel is dat het vaccin bewaard moet worden bij een temperatuur van -80 graden. Dat bemoeilijkt het transport, de opslag en de verdeling van de vaccins. In ons land zijn 40 hubs ingericht: ziekenhuisapotheken die de vaccins bewaren en ontdooien. 

Hoe effectief is het?

Bij onderzoek op 44.000 mensen, van wie de helft het vaccin kreeg en de helft een placebo, bleek het vaccin 95 procent van de ingeënten te beschermen tegen het coronavirus. Een groot voordeel is dat het voor iedereen even goed lijkt te werken: jong en oud, man en vrouw, mensen met obesitas en onderliggende aandoeningen. Virologen verwachten wel dat de 95 procent werkzaamheid in de praktijk iets lager zal uitpakken.

Onduidelijk is nog hoe lang de bescherming precies aanhoudt. Ook zaten er bij de proefpersonen maar weinig zwangere vrouwen. En onbekend is of het vaccin het virus tegenhoudt: mogelijk kunnen sommige gevaccineerden het nog doorgeven, ook al worden ze zelf niet ziek.

Op minderjarigen is het vaccin nog niet getest.

Werkt het ook tegen varianten van het virus?

Het vaccin van Pfizer/BioNTech is, net als de andere vaccins tegen het coronavirus, gebaseerd op de eerste genetische code van het virus, de versie van Wuhan. Vandaag kennen we daarbovenop onder andere de besmettelijkere Britse, Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse varianten. 

Uit onderzoek van Pfizer blijkt dat het vaccin even goed werkt tegen de Britse en Zuid-Afrikaanse varianten van het virus. ‘Kleine verschillen’ die zijn waargenomen, betekenen ‘waarschijnlijk niet’ dat het vaccin veel minder effectief is en tonen ‘geen noodzaak aan om een nieuw vaccin te maken’, luidt het bij het bedrijf.

Het grote voordeel van RNA-vaccins is evenwel dat ze vrij gemakkelijk aan te passen zijn als het virus toch sterk zou muteren. BioNTech liet eerder weten binnen de zes weken een nieuw vaccin te kunnen produceren.

Wat zijn de mogelijke bijwerkingen?

Het vaccin van Pfizer/BioNTech wordt in ons land al ruim een maand ingezet, en tot dusver blijken de bijwerkingen miniem. Uit de meest recente cijfers van Sciensano blijkt dat tot 20 januari 140.815 dosissen van het vaccin zijn toegediend. Tot 26 januari noteerde de Europese databank EudraVigilance 262 meldingen van vermoedelijke bijwerkingen. Meestal gaat het om gekende bijwerkingen, die in de bijsluiter zijn opgenomen. Deze bijwerkingen verdwijnen doorgaans binnen een paar dagen na vaccinatie.

Het vaccin heeft als meest voorkomende bijwerkingen pijn en stijfheid rond de prikplek, vermoeidheid en hoofdpijn (meer dan de helft). Bij een kwart van de mensen treden spierpijn, gewrichtspijn of rillingen op, 1 op de 7 kan koorts krijgen. In de VS en het Verenigd Koninkrijk, waar al honderdduizenden mensen gevaccineerd werden, zijn inmiddels enkele gevallen bekend van mensen met een bekende medicijnallergie, die het vaccin niet goed verdroegen. Dat is ook de reden waarom patiënten na toediening van het vaccin nog een kwartier in observatie blijven.

In ons land werden 14 overlijdens gemeld na vaccinatie. Een oorzakelijk verband is echter niet aangetoond. De patiënten waren allen ouder dan 70 jaar, van wie 5 ouder dan 90. 

Moderna

Hoeveel vaccins zijn er op komst?

Europa heeft 80 miljoen dosissen van het Moderna-vaccin besteld, met een optie op nog eens 80 miljoen. Ons land zou daar 2 miljoen dosissen van krijgen. Aangezien ook hier twee prikjes nodig zijn, betekent dat dat 1 miljoen Belgen het Moderna-vaccin zouden kunnen krijgen.

Hoe werkt het?

Net als dat van Pfizer/BioNTech is het vaccin van Moderna een RNA-vaccin. Een voordeel ten opzichte van het Pfizer-vaccin is wel dat het bewaard kan worden bij -20 graden, wat het opslaan en verdelen een stuk eenvoudiger maakt. 

Ook van het Moderna-vaccin zijn twee prikjes nodig. Tussen het eerste en het tweede spuitje is het een maand wachten.

Hoe effectief is het?

Bij onderzoek bij zo’n 30.000 mensen, van wie de helft het vaccin kreeg en de helft een placebo, bleek het vaccin na één dosis 70 procent, en na de tweede prik 94 procent van de ingeënte mensen te beschermen tegen corona. Ook mensen met obesitas of een andere onderliggende aandoening bleken beschermd. Bij 65-plussers werkt het op papier iets minder goed dan het vaccin van Pfizer: 86,4 procent.

Onduidelijk is ook hier hoe lang de bescherming aanhoudt, en of het vaccin het virus helemaal tegenhoudt of alleen de ziekte voorkomt. Sommige mensen kunnen na vaccinatie mogelijk nog kleine beetjes virus doorgeven.

Werkt het ook tegen varianten van het virus?

De Amerikaanse farmaceut maakte vorige week bekend dat het vaccin ook tegen de Britse en de Zuid-Afrikaanse varianten van het coronavirus werkt. Uit de eerste onderzoeken is gebleken dat proefpersonen die het vaccin kregen, afweerstoffen aanmaken die ook de beide mutaties te lijf kunnen gaan.

Bij de Zuid-Afrikaanse variant is die reactie wel veel kleiner. Daarom werkt Moderna aan een extra dosis, een zogeheten booster shot, die in de toekomst ook tegen andere mutaties zou kunnen werken.

Wat zijn de mogelijke bijwerkingen?

Uit onderzoek blijkt dat bijwerkingen na toediening van het Moderna-vaccin iets vaker voorkomen. Ongeveer 1 op de 10 zou griepachtige klachten krijgen. Bij de proeven kreeg 92 procent van de ingeënten pijn rond de injectieplek, 68 procent last van vermoeidheid en 63 procent hoofdpijn. 

Vanuit ons land kwamen tot dusver twee meldingen van vermoedelijke bijwerkingen van het Moderna-vaccin, op 1.223 toegediende dosissen. 

AstraZeneca-Oxford

Hoeveel vaccins zijn er op komst?

De Europese Commissie bestelde 300 miljoen dosissen, met de optie om er in een later stadium nog 100 miljoen extra van te laten leveren. Ons land kocht 7,7 miljoen dosissen aan (goed voor 3,85 miljoen volledig ingeënte Belgen). Dit is voor ons land dus het belangrijkste vaccin. De eerste vaccins arriveren op zondag 7 februari. Het gaat om 80.000 dosissen.

Aanvankelijk zou AstraZeneca in het eerste kwartaal 80 miljoen dosissen leveren aan de EU. Het bedrijf liet echter weten dat het die belofte niet kan waarmaken: Europa kan in het eerste kwartaal rekenen op de helft van het beloofde aantal.

Hoe werkt het?

Het Brits-Zweedse farmabedrijf AstraZeneca ontwikkelde zijn coronavaccin samen met de universiteit van Oxford. Anders dan de vaccins die nu al in ons land toegediend worden, is dit geen RNA-vaccin. 

Hoofdbestanddeel van het vaccin is een voor de mens onschuldig apenvirus, dat bij chimpansees verkoudheid veroorzaakt. Dat heeft men omgebouwd tot een soort nepcoronavirus. Na injectie besmet het apenvirus cellen en draagt het op het spike-eiwit van het coronavirus aan te maken. Het immuunsysteem reageert door antistoffen en T-cellen te fabriceren en leert zo en passant hoe het echte coronavirus eruitziet.

Een groot voordeel van dit vaccin is dat het minstens 6 maanden op koelkasttemperatuur bewaard kan worden, bij zo’n 2 tot 8 graden. Ook van dit vaccin heb je in theorie twee dosissen nodig, met een tussentijd van 28 dagen. Maar het is af te wachten of dat ook zo zal gebeuren. In het Verenigd Koninkrijk geven ze voorlopig 1 dosis, en dat is volgens de topman van AstraZeneca “the right way to go”. “Op basis van onderzoek in de VS, het VK en Brazilië kunnen we concluderen dat één dosis volstaat om mensen 100 procent te beschermen tegen ernstige ziekte en hospitalisatie met een algemene effectiviteit van 71 à 73 procent. De tweede dosis is nodig voor langetermijnbescherming.”

Hoe effectief is het?

Het vaccin beschermt in zo’n 70 procent van de gevallen. De voorbije dagen ontstond er opschudding omdat dat bij 65-plussers een pak lager zou liggen. Dat klopt niet helemaal: omdat de studies bij ouderen later werden opgestart dan bij andere producenten, is het nog onduidelijk hoe effectief het vaccin is bij 65-plussers. Volgens AstraZeneca ligt de effectiviteit bij ouderen in lijn met de 70 procent, al steekt het zijn hand daar nog niet voor in het vuur.

Dat kan mogelijk wel gevolgen hebben voor de vaccinatiestrategie in ons land. Na het zorgpersoneel komen immers alle 65-plussers aan de beurt, en in die fase wordt vooral gerekend op de AstraZeneca-spuiten.

In Duitsland wordt de toediening van het vaccin aan personen van 65 jaar en ouder alvast afgeraden. Het Verenigd Koninkrijk gaat niet akkoord met het Duitse oordeel. Daar kreeg het vaccin eind 2020 al een goedkeuring, en wordt het nu al weken massaal toegediend, ook aan 65-plussers.

Hoelang de immuniteit van het vaccin aanhoudt, is onbekend, al gaan experts ervan uit dat het in elk geval zal gaan om vele maanden.

Werkt het ook tegen varianten van het virus?

In voorwaardelijke wijs: de Britse variant zou geen probleem mogen vormen voor het vaccin. Met de Zuid-Afrikaanse variant valt het nog af te wachten. In het Verenigd Koninkrijk loopt er een onderzoek, maar daar zijn nog geen resultaten van bekend. Vermoed wordt dat die in lijn liggen met de effectiviteit van Moderna, die een stuk lager is bij de Zuid-Afrikaanse variant. “Maar hoog genoeg om de ziekte in bedwang te kunnen houden”, maakt AstraZeneca zich sterk.

Wat zijn de mogelijke bijwerkingen?

De bijwerkingen van het vaccin zijn bij veruit de meeste mensen kortdurend en mild: een pijnlijke arm, vermoeidheid, hoofdpijn, soms een verhoogde temperatuur. Over zwangere of borstvoedende vrouwen wordt in het dossier geen melding gedaan: die maakten geen deel uit van het onderzoek.

België heeft via het Europese aankoopprogramma bestellingen geplaatst bij 5 farmaproducenten. Naast Pfizer/BioNTech, Moderna en AstraZeneca gaat het nog om CureVac en Janssen.