‘Heilzaam’ baden in de Azerbeidzjaanse aardolie, met de geur van de benzinepomp om je heen
Niet minder dan zeventig ziekten, van reuma tot depressies, zouden te bestrijden zijn door een bad te nemen in de ‘unieke’ aardolie van Naftalan. En dus trekken jaarlijks 40.000 toeristen naar het kleine stadje in Azerbeidzjan.
De ogen van hotelmanager Rashid Omarov beginnen te twinkelen, want dit is duidelijk een van de parels uit zijn repertoire. “Weet je hoe ze ooit hebben ontdekt dat deze olie heilzaam is?”, vraagt hij terwijl hij naar een badkuip tjokvol ruwe olie wijst met daarin een naakte, 60-jarige ex-gewichtheffer die van zijn artrose probeert af te komen.
“Nee, hè?”, vervolgt hij. “Wel, in de tijd van de zijderoute, zo rond de zevende eeuw, trok hier een karavaan langs met een kameel die volledig onder het schurft zat. Uit angst voor besmetting lieten ze die kameel achter om te sterven, maar toen ze weken later terugkeerden, zagen ze datzelfde beest, kerngezond en met zijn poten in een oliebron.”
Er is waarschijnlijk geen plek ter wereld waar de liefde voor olie zo’n letterlijke uiting krijgt als in Naftalan, een klein stadje in het noordwesten van Azerbeidzjan waar jaarlijks zo’n 40.000 toeristen naartoe trekken om te badderen in het ‘zwarte goud’.
Ziedaar de reden waarom ex-gewichtheffer Rauf Nusaxanli eruitziet als een vogel uit een Greenpeace-reclame en de geur van de benzinepomp als wierook om hem heen hangt.
“Ligt u lekker?”, vraagt hotelmanager Omarov. “Ja, heerlijk”, antwoordt Nusaxanli. “Ik heb sinds een jaar last van artrose in mijn knieën en ellebogen – dat heeft te maken met mijn vroegere beroep. Dus ik ben hier om dat te verhelpen.”
Manager Omarov knikt goedkeurend, want volgens de folder van zijn luxueuze Garabag Resort & Spa, dat per jaar zo’n 80 ton ruwe olie verbruikt om badgasten als Nusaxanli te behagen, helpen de oliebaden van Naftalan tegen meer dan zeventig ziekten, waaronder artrose, hernia, reuma, parkinson, hartritmestoornissen, mannelijke onvruchtbaarheid, psoriasis, bronchitis, tuberculose, eczeem, cysten, nierstenen, soa’s, depressies en – de laatste jaren steeds populairder – overgewicht.
Die claims worden in de rest van de wereld als zeer twijfelachtig omschreven (zie kader), maar dat baden in ruwe olie juist in Azerbeidzjan een hoge vlucht nam, heeft iets logisch, omdat Azerbeidzjan en olie niet los van elkaar gezien kunnen worden. ’s Werelds eerste olieveld ligt vlak bij hoofdstad Bakoe, net als ’s werelds oudste olieboorplatform. Het platteland wemelt van de jaknikkers en al sinds de 19de eeuw trekken buitenlandse ondernemers zoals de Amerikaan John D. Rockefeller, de Franse familie Rothschild, de Zweedse gebroeders Nobel en vertegenwoordigers van de Nederlandse Koninklijke Olie richting het land om er fortuin te maken. Rond 1900 nam Azerbeidzjan ongeveer de helft van ’s werelds olieproductie voor zijn rekening.
Toen het land onderdeel was van de Sovjet-Unie, daalde dat aandeel ietwat, maar sinds 1991 staan de kapitalistische sluizen weer volledig open in Azerbeidzjan, waardoor de skyline van Bakoe wemelt van de futuristische wolkenkrabbers die zich spiegelen in de Kaspische Zee. Olie en gas zijn zelfs zo belangrijk voor het land – samen vertegenwoordigen ze zo’n 90 procent van de export – dat het ineenstorten van de olieprijzen vanwege de coronacrisis zelfs een van de redenen zou zijn geweest dat eind vorig jaar de oorlog in Nagorno-Karabach begon. Een sterk leger dat dienst doet als bliksemafleider voor een kwetsbare economie.
Maar genoeg over politiek, zegt Vuqar Novruzov, gouverneur van Naftalan. “We hebben het hier namelijk niet over gewone olie. We hebben het over Naftalan-olie: uniek in de wereld. Hij is dikker dan doorsneeaardolie, en daardoor niet geschikt om te verbranden, maar wel degelijk om te helen. Wist u dat Marco Polo al over de speciale kracht ervan schreef? Hij heeft het over olie die geschikt is om ‘kamelen in te zalven om schurft en dergelijke te genezen’. Dat is toch geweldig?”
Vooral in de Sovjet-Unie werd Naftalan-olie een begrip, zegt Novruzov, met op het hoogtepunt wel 80.000 jaarlijkse bezoekers die met door de overheid betaalde bussen naar de stad trokken. Naftalan groeide uit tot een soort Sovjetversie van Lourdes, inclusief een museum vol wandelstokken en rolstoelen die niet meer nodig waren nadat de voorheen gehandicapte eigenaar een helend oliebad had genomen en kwiek wandelend de stad weer verliet.
Maar dat was vroeger, zegt hotelmanager Omarov van het Garabag Resort & Spa, een van de dertien luxehotels in de stad en het enige etablissement met een eigen helikopterplatform. Tegenwoordig richt de stad zich op een heel ander clientèle. “We hebben hier al eens een Jordaanse prinses gehad, verschillende oligarchen uiteraard, de vorige president van Dagestan, de ouders van de Russische president niet te vergeten, lokale sporthelden.”
Bij dat laatste woord knikt Omarov met zijn hoofd naar links, richting het bad waar ex-gewichtheffer Nusaxanli nog altijd in de olie ligt – een sensatie die aanvoelt alsof je je onderdompelt in warme, gesmolten melkchocolade. Na maximaal tien minuten helpt een medewerker je uit het glibberige goedje en schraapt de achtergebleven olie van je lichaam af met een grote, ijzeren liniaal. Dat proces dient elke dag voor ten minste een week herhaald te worden teneinde de beoogde heilzame effecten te bewerkstelligen.
“Om je de waarheid te zeggen: na één sessie voelde ik mij al stukken beter”, zegt Nusaxanli, die niet kan wachten om na de behandeling weer artrosevrij te kunnen trainen. Er zit eigenlijk maar één nadeel aan de behandeling, zegt hij: je mag de eerste paar dagen na het bad geen witte kleding dragen, omdat er nog wat olie uit je poriën kan lekken.
Hoe gezond is een oliebad daadwerkelijk?
Naftalan-olie bestaat volgens Aytan Maharramova, een arts in dienst van het Garabag Resort & Spa, voor ongeveer 50 procent uit de stof naftaleen. “Ik weet dat er in het Westen wat scepsis bestaat, maar dat is nergens voor nodig”, zegt ze. In Azerbeidzjan zijn er honderden wetenschappelijke artikelen verschenen die de heilzame werking van de Naftalan-olie aantonen.
“Als naftaleen daadwerkelijk het hoofdbestanddeel is, lijkt het mij een absoluut broodje aap dat het helpt tegen zeventig ziekten”, reageert emeritus professor toxicologie Mark van den Berg van de Universiteit Utrecht. “Ik zal niet zomaar zeggen dat er niets van waar is, maar al deze claims: dat kan gewoon niet. Sterker nog: naftaleen wordt als mogelijk kankerverwekkend beschouwd, dus het lijkt mij bijzonder onverstandig om in zo’n bad te stappen. Hoelang zat je er precies in? Tien minuten? En voelde je je duf toen je eruitkwam? Dat kan te maken hebben met de organische gassen die verdovend, en dus ook ontspannend werken, maar laten we het zo zeggen: ik zou er zelf niet zomaar in zijn gestapt.”