Overlijdens dalen met 21 procent, vooral bij 85-plussers: zijn de eerste effecten van de vaccinatie al zichtbaar?

Het is al van 17 oktober geleden dat we nog zo’n laag dagcijfer zagen in de statistieken. Toen vielen er 23 overlijdens te betreuren. Sindsdien liep de curve snel op tot een piek van gemiddeld 207 overlijdens per dag begin november, waarna hij weer afnam. Begin december steeg de curve weer even om daarna verder te dalen, en sinds begin januari leken we op een zeer traag aflopend plateau te zijn beland, tot de forse daling nu.

Het valt weliswaar nog af te wachten of de curve zal blijven zakken. Zondag en maandag stierven er volgens de voorlopige cijfers telkens 32 mensen, ook erg lage cijfers, maar die twee statistieken zijn nog onvolledig en kunnen de komende dagen nog bijgewerkt worden.

Maar, en dat is ook goed nieuws, de daling in het aantal overlijdens is bijna volledig toe te schrijven op het conto van de 85-plussers. Van de dagelijks gemiddeld 43 overlijdens vinden er 23 in die groep plaats, terwijl dat er een week geleden nog bijna 30 per dag waren. Ook bij de leeftijdsgroep van 75 tot 84 zien we een daling van 16 naar 13 overlijdens per dag. 

Zien we op die manier een eerste effect van de vaccinaties in de woonzorgcentra? Ongeveer de helft van alle sterfgevallen zijn bewoners van de rusthuizen, en daar zijn de vaccinaties nu volop bezig. In meer dan 96 procent van de Vlaamse woonzorgcentra is de vaccinatie ondertussen gestart, en 83,5 procent van alle bewoners ontving al een eerste prik waarmee de immuniteit wordt opgebouwd. 11,2 procent is bovendien al volledig gevaccineerd en dus volledig beschermd. 

Ook Sciensano-viroloog Steven Van Gucht keek vanmorgen verbaasd op bij de forse daling, al blijft hij voorzichtig met conclusies. De daling lijkt vooral sterk beïnvloed door het lage dagcijfer van 25 van zaterdag, “en het kan zijn dat daar een weekendeffect speelt waarbij nog niet alle overlijdens zijn gerapporteerd”. “Dat zullen we moeten afwachten”, zegt hij. “Bovendien zien we al een tijdje een gefaseerde daling van de besmettingen en overlijdens in de woonzorgcentra, dus dit ondubbelzinnig toewijzen aan de vaccinatie is misschien nog net te vroeg.”

“Maar deze forse daling valt zeker op, en komt iets eerder dan we verwachten, al kan het natuurlijk wel. De maximale bescherming van het vaccin krijg je een week na de tweede dosis, maar zelfs twaalf dagen na de eerste dosis zie je al een effect op de immuunrespons. En dat effect kan het verschil maken tussen een heel zware infectie met dodelijke afloop, en een lichte infectie”

Ook biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven/UHasselt) is voorzichtig positief. “Ongeveer 55 procent van de mortaliteit door Covid-19 in België ligt bij bewoners van de woonzorgcentra. Nu de campagne in die rusthuizen bijna volledig is, toch zeker wat de eerste prik betreft, kan je daar een grote impact van verwachten op de sterftecijfers. België volgt de richtlijn van Pfizer zelf om de tweede dosis na drie weken toe te dienen, maar het is een feit dat de eerste dosis alleen al een heel werkzaam effect heeft.” 

Die 55 procent is een algemeen gemiddelde doorheen de epidemie en kan erg schommelen, en ook hier ziet Van Gucht een bemoedigende trend. “Eind december was 68 procent van de overledenen een bewoner uit een woonzorgcentrum. Vorige week was dat nog 51 procent, en vandaag nog 45 procent. Niet alleen hun absolute aantal maar ook hun relatieve aandeel in het totaal neemt dus stelselmatig af.”

Volgens Molenberghs en van Gucht zien we nu een eerste voorzichtige resultaat van de reden waarom ons land de vaccinatiecampagne begonnen is in de woonzorgcentra. “Dat was logistiek niet de gemakkelijkste keuze, maar daar zit wel de meest kwetsbare groep. Met een relatief laag aantal vaccins krijg je op die manier toch een groot effect, en dat gaan we de komende weken nog veel meer zien”, aldus Molenberghs. 

“We hadden in deze beginperiode inderdaad sowieso niet genoeg vaccins om een effect te creëren bij de volledige bevolking”, vult Van Gucht aan. “Dus is er ingezet op de meest kwetsbare groep, een te verdedigen strategie.” 

Dat de effecten van de vaccinatiecampagne minder te zien zijn in de ziekenhuisopnames - die dalen, maar minder fel dan de overlijdens - is ergens logisch, zeggen zowel Molenberghs als Van Gucht. “Gemiddeld 15 procent van de ziekenhuisopnames zijn mensen uit woonzorgcentra. Dus de effecten van de vaccinaties die al gebeurd zijn, ga je minder snel in de opnames zien en veel meer bij de sterftecijfers”, aldus de viroloog. “Maar we zien ook hier wel dat dat aandeel rusthuisbewoners in de opnames gestaag daalt, van die 15 naar 14 procent vorige week tot 13 procent nu. Dus dat is eveneens een positief signaal.”