Joe (22) kreeg nieuw gezicht én twee nieuwe handen na auto-ongeluk: nog maar derde poging ooit voor deze zware ingreep

De riskante operatie vond in augustus plaats, twee jaar na het zware verkeersongeval van Joe DiMeo. In 2018 viel de man in slaap achter het stuur na een nachtshift als proefpersoon voor een farmabedrijf. De auto van DiMeo ging over de kop en vatte vuur. Joe DiMeo werd gered door een andere bestuurder maar liep ernstige brandwonden op.

Het slachtoffer bracht maanden in kunstmatige coma door en moest twintig chirurgische ingrepen ondergaan om zijn derdegraads brandwonden te behandelen. Zijn zicht konden de artsen niet volledig herstellen en DiMeo kon zijn handen ook niet meer gebruiken. Daarom werd besloten om tot een gezichts- en dubbele handtransplantatie over te gaan. Het artsenteam onder leiding van Eduardo Rodriguez schatte de kans om een match met DiMeo’s immuunsysteem te vinden op amper zes procent.

En toen kwam de coronacrisis. Orgaandonaties kelderden, het personeel van het transplantatieteam van het New York University-ziekenhuis Langone moest inspringen op de corona-afdelingen. Maar begin augustus werd dan toch een geschikte donor gevonden in Delaware. De ploeg van meer dan 140 mensen schoot meteen in actie om de operatie van 23 uur voor te bereiden. Die vond enkele dagen later plaats. De beide handen van Joe DiMeo werden geamputeerd en vervangen vanaf halverwege de onderarm. De chirurgen verbonden bloedvaten, zenuwen en 21 pezen met haarfijne hechtingen. En ze transplanteerden ook nog eens een volledig gezicht, met voorhoofd, wenkbrauwen, neus, oogleden, lippen, oren en onderliggende gezichtsbeenderen.

“Gebaseerd op eerdere pogingen was de kans op succes gering”, aldus dr. Eduardo Rodriguez. “Het is niet zo dat iemand dit al vaker heeft gedaan en we een schema of beproefd recept kunnen volgen.” In de hele wereld zijn minstens achttien gezichtstransplantaties en 35 handtransplantaties verricht, volgens het United Network for Organ Sharing (UNOS). Maar beide tegelijkertijd, dat was nog maar twee keer eerder gebeurd. In 2009 was er een eerste poging met een patiënt in Parijs, die een maand later overleed aan de complicaties van de ingreep. Twee jaar later waagden chirurgen het nog eens in Boston bij een vrouw die zwaar was toegetakeld door een chimpansee. De artsen moesten de handen enkele dagen later helaas weer amputeren. De hoofdchirurg toen was Bohdan Pomahac van het Brigham and Women’s Hospital in Boston. “Het feit dat ze het voor elkaar konden krijgen, is fenomenaal”, reageert Pomahac op de operatie van augustus. “Ik weet uit de eerste hand dat het ongelooflijk ingewikkeld is. Dit is een enorm succes.”

Joe DiMeo moet de rest van zijn leven medicatie nemen om te vermijden dat zijn lichaam de getransplanteerde organen afstoot. Dat verloopt tot nu toe, zes maanden na de ingreep, prima. Maar het blijft een levenslange bezorgdheid, ook al is de kans op afstoting in het begin het grootst. De medicatie maakt hem ook kwetsbaarder voor infecties. DiMeo heeft sowieso nog een lange revalidatieweg af te leggen. Sinds zijn ontslag uit het ziekenhuis in november oefent hij intensief om gevoel te krijgen in zijn nieuwe gezicht en handen en om die naar behoren te kunnen gebruiken. Zijn wenkbrauwen fronsen, zijn ogen openen en sluiten, zijn lippen tuiten, fluiten, een duimpje geven... DiMeo moet het allemaal leren.

Maar hij maakt vooruitgang. De twintiger, die nog thuis bij zijn ouders woont, kan zichzelf al aankleden en zelfstandig eten. Hij kan zelf zijn jas dichtritsen en zijn schoenen aantrekken. Vroeger vond je hem vaak in de gym en nu traint hij opnieuw. “Als je een nieuwe kans in je leven krijgt, mag je niet opgeven”, zegt hij daarover. “We zijn allemaal heel blij en hebben een enorm gevoel van trots”, besluit Rodriguez.

Voor de transplantatie kreeg het ziekenhuis de hulp van Materialise. Het Leuvense bedrijf is gespecialiseerd in het maken van software voor 3D-printing en heeft belangrijke voorbereidingen getroffen voor de operatie. Er kroop in totaal veertien maanden werk in.

“We hebben ten eerste virtuele 3D-beelden gecreëerd van de armen en gezicht van zowel patiënt als donor, gebaseerd op hun CT-scans”, zegt vicevoorzitster Brigitte de Vet. “Zo konden we het pre-chirurgisch plan opstellen. Chirurgen baseerden zich daarop om de meest optimale anatomische pasvorm te selecteren.”

“Daarnaast hebben we ook 3D-geprinte hulpstukjes gemaakt die tijdens de operatie gebruikt werden. Hierdoor konden chirurgen veel preciezer te werk gaan. De operatie vond bovendien plaats onder veel tijdsdruk, dankzij onze bijdrage is die veel sneller en accurater kunnen gebeuren.”