Check: Neen, de corona-experten zijn het voorbije jaar niet betaald voor hun werk voor de overheid

“Ik kan u zeggen dat ze (de experten, nvdr.) al geld ontvangen. Ze krijgen een bedrag uitbetaald per halve dag.” Dat schreef MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez maandag op Twitter.

Een opmerkelijke uitspraak. Aangenomen wordt dat de experten die de regering adviseren tijdens de coronacrisis, dat al bijna een jaar onbezoldigd doen. Wanneer hij gevraagd wordt om bewijzen, antwoordt Bouchez op Twitter: “Ik mag die documenten niet openbaar maken. (...) Ik geef enkel de feiten.” Genoeg voor viroloog Marc Van Ranst om excuses te eisen.

Bouchez staaft zijn uitspraak niet verder. Wel verwijst hij verschillende keren naar een artikel dat in december in La Libre verscheen, waarin staat dat de experten “vanaf nu betaald worden”. 

Wat bedoelt Bouchez precies, en weet hij echt meer? We probeerden hem via zijn woordvoerder te contacteren, maar werden doorverwezen naar de eerste minister en naar het kabinet Volksgezondheid.

Over naar de experten zelf dan maar. Sinds het begin van de coronacrisis heeft de federale regering zich laten adviseren door een resem commissies en raden van academici. Zo was er eerst het Wetenschappelijk Comité Corona. Nadien volgden onder andere de GEES (de Groep van Experts belast met de Exitstrategie), en twee versies van de het zogenoemde Celeval, met ook niet-medische experten. Toen Celeval werd opgedoekt, nam de RAG (Risk Assessment Group) het over. En nu is er de GEMS, de “Groep van Experts voor Managementstrategie van COVID-19”.

We contacteerden vier experten die in minstens twee van die raden zetelden: infectioloog Erika Vlieghe (nu voorzitter van de GEMS), viroloog Steven Van Gucht, viroloog Marc Van Ranst en biostatisticus Geert Molenberghs. Elk van hen is formeel: ze hebben tot nu toe geen geld ontvangen van de overheid voor hun deelname aan die raden. Zij worden enkel betaald door de universiteiten of de wetenschappelijke instellingen waar ze voor werken.

En wat zegt Volksgezondheid, waar de woordvoerder van Bouchez ons naar doorverwees? “Er is nooit betaald”, bevestigt Jan Eyckmans, woordvoerder van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A).

Tom Auwers treedt dat bij. Hij is de topman van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid en was destijds de voorzitter van Celeval. “Er heeft nooit iemand een financiële vergoeding gekregen. Alles wat de experten deden, was uit burgerzin en uit noodzaak voor de samenleving.” Auwers vindt het goed dat de onkostenvergoeding nu toch geregeld wordt. Ten tijde van Celeval 2 leefde het idee even om een zitpenning uit te keren per vergadering, “maar die beslissing is nooit in de praktijk omgezet."

Auwers doelt op de nieuwe onkostenvergoeding voor leden van de GEMS, die in december aangekondigd werd. Het gaat om een bedrag van vijftig euro per uur voor officiële vergaderingen. Die prijs is bepaald op basis van de barema’s die het Federaal Expertisecentrum Gezondheidszorg hanteert voor vergaderingen met experten, bevestigt FEG-woordvoerster Karin Rondia.

Alleen is die regeling nog niet in voege, en is er ook nog niets uitbetaald. Op dit moment is er enkel een ministerieel besluit. 

De experten zullen de mogelijkheid krijgen om te kiezen hoe de onkostenvergoeding wordt uitbetaald: op een persoonlijke rekening of op die van de onderzoeksinstelling waarvoor de expert werkt. Molenberghs zegt zijn vergoeding te zullen laten uitbetalen aan de universiteit.

Zowel Vlieghe als Van Ranst zullen dan weer afzien van de vergoeding, zeggen ze. Ze verwijzen daarbij expliciet naar Bouchez. Hij zou volgens hen laten uitschijnen dat de wetenschappers in ruil voor die onkostenvergoeding het regeringsbeleid mee zouden moeten verdedigen. 

“Misschien moeten we ons inderdaad discreter opstellen en niet elke politieke beslissing onmiddellijk beoordelen”, zegt Vlieghe daarover. “Maar het stoot me ongelofelijk tegen de borst dat Bouchez afhankelijkheid koppelt aan een vergoeding. Van een adviesraad verwacht je onafhankelijkheid.” Van Ranst: “Ik krijg al te veel e-mails waarin staat: dat is schandalig, jullie zijn al goed betaald, jullie hebben door de crisis geen loonverlies geleden en nu krijg je dat er ook nog bij. Bouchez heeft dat aangezwengeld”.

Van de overheid hebben de corona-experten voorlopig dus geen cent gezien. Maar misschien hebben ze andere inkomsten dankzij de coronacrisis. De televisiestudio’s bijvoorbeeld, waar ze toch vaak te zien zijn. Dat de experten betaald zouden worden voor hun interviews, is een bewering die vaak opduikt, geven zij ook aan. Maar klopt dat ook?

“Ik schrik er eerlijk gezegd van dat je dat zelfs maar vraagt”, reageert Vlieghe. “Nee, nee, nee. Absoluut niet.” Van Gucht schiet dan weer in de lach: “Het kóst me zelfs geld. Ik heb kostuums moeten bijkopen. Al ben ik wel blij dat Sciensano mijn kilometers betaalt om naar tv-studio’s te komen. Dat is denk ik 0,3 euro per kilometer, het standaardtarief van de overheid.”

Dezelfde verwondering horen we bij de nieuwsredacties van VRT en VTM, wanneer we hen de vraag voorleggen. “Met beide handen op het hart: we hebben nog nooit iemand betaald om in de nieuwsstudio van VTM te komen zitten”, reageert Michiel Ameloot, hoofdredacteur van VTM Nieuws. “En al zeker geen expert of viroloog in deze coronacrisis. De dag dat we dat wel doen, mogen we de boeken sluiten.” Hetzelfde geluid bij de algemeen directeur informatie van VRT, Liesbet Vrieleman: “Uiteraard betalen we niet”.

Waarom dat zo gevoelig ligt? “Volgens de code van de Raad voor Journalistiek mag er niet betaald worden voor informatie”, legt Philip Heymans uit. Hij is de voorzitter van de deontologische adviesraad van VRT NWS. “Dat houdt het zuiver. Je weet dat je gasten er verder geen belang bij hebben om hun verhaal te komen doen. Als je wel zou betalen, riskeer je dat ze hun verhaal aandikken.”

Geen geld voor televisie-optredens dus. En ook lezingen worden zelden dik betaald. Sommige experten, zoals Vlieghe, laten die opbrengsten dan nog doorstorten naar hun onderzoekinstelling. “Maar meestal blijft het bij een fles wijn”, schetst Van Gucht. “Soms staat er iemand aan de deur met een fles of een doos koeken, gewoon om ons te bedanken. Dat was zeker zo in het begin van de crisis. Het is belangrijk dat je die appreciatie voelt. Maar als geld je drijfveer is, moet je iets anders gaan doen.”

Als er één ding is dat de experten veel liever zouden willen dan geld, is het tijd, benadrukt Erika Vlieghe. “Laat ons eerlijk zijn: geld is het probleem niet. We hebben al een vast loon. Maar ik heb wel met mijn werkgever moeten overleggen of ik me niet stilaan moest laten vervangen.”

Neen, de experten zijn het voorbije jaar niet betaald door de overheid voor hun werk. De regeling waar sinds december sprake van is, is nog niet in voege, al is er wel al een ministerieel besluit. Er is ook nog geen geld overgemaakt.