Meer festivals dan in 2020, maar vooral in de tweede helft van de zomer: zo kan de festivalzomer van 2021 eruitzien

De zomer lijkt nog ver weg, maar festivalorganisatoren nemen hun cruciale beslissingen tijdens de winter. Het Britse festival Glastonbury, dat ongeveer 200.000 bezoekers lokt, heeft editie 2021 al geannuleerd, vlak voor ze aan de opbouw zouden beginnen. Als één van de grootste meerdaagse festivals aan het begin van de zomer, kan dat tellen als signaal. 

In België loopt het zo'n vaart nog niet, want organisatoren beginnen pas in het voorjaar met de opbouw van de grote festivalterreinen. Maar achter de schermen beweegt er veel: tijdens de wintermaanden worden artiesten geboekt, de keten van toeleveranciers schiet in actie, plannen vallen in de plooi. En mocht een groot festival als Roskilde in Denemarken (dat voorlopig nog altijd eind juni gepland staat en "voorzichtig optimistisch" is) of Primavera in Spanje (begin juni) bijvoorbeeld annuleren, dan heeft dat effect op de tournees van groepen, wat dan weer gevolgen heeft voor de festivals in ons land. De sneeuwbal gaat dan aan het rollen.

“De opbouw en de afbraak van alles op en rond het festivalterrein, dat is een kwestie van weken. Maar de voorbereidingen duren maanden. We kunnen het groen licht van de overheid niet afwachten”, zegt Irene Rossi van Couleur Café, dat normaal eind juni wordt georganiseerd in de schaduw van het Atomium.

Uiterlijk half maart krijgt de sector duidelijkheid over wat kan en niet kan, aldus minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA). Dat is de ultieme deadline, die Jambon is overeengekomen met de specifieke werkgroep festivals, waarin de overheid, organisatoren en experts met elkaar overleggen. 

Volgens viroloog Steven Van Gucht wordt het "een mooie zomer", maar moeten we geduld hebben. "Tegen de zomer zijn alle risicoprofielen gevaccineerd, en wordt het weer opnieuw beter: dus er zal meer mogelijk zijn dan nu, en ook meer dan in de zomer van 2020. En vooral in augustus en september: hoe later op het jaar, hoe beter de kaarten liggen." 

Feit is dat de huidige context niet bepaald rooskleurig oogt: fragiele coronacijfers, oprukkende varianten van het virus, problemen met leveringen van vaccins. "Het verloopt nu met horten en stoten, maar het wordt écht beter eens de vaccinatiecampagne in een stroomversnelling geraakt", aldus Van Gucht. Dat de zomer van 2021 eerder op die van 2020 zal lijken dan op die van 2019 staat vast. Er zal meer mogelijk zijn, maar wat precies: dat zal afhangen van de evolutie van de coronacijfers, de vaccinatiecampagne en de inzet van (snel)testen.

Wat we weten:

• Het plan voor België is om de brede bevolking ouder dan 18 te vaccineren vanaf juni. Elke volwassene krijgt “voor de zomer” zijn eerste prik, aldus Vlaams minister-president Jambon.
• De brede bevolking zal van oud naar jong ingeënt worden, heeft Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke deze week nog bevestigd. Jongeren zullen dus geen voorrang krijgen. 
• Er is een vaccinatiegraad van zeker 70% nodig om groepsimmuniteit te bereiken. Dat is het absolute minimum: er gaan al stemmen op die het hebben over een vaccinatiegraad van 80-90%.
• Midden juni is er met Graspop (17-20 juni) het eerste grote meerdaagse festival in ons land.

Wat we niet weten:

• Zullen minderjarigen gevaccineerd worden, en zo ja wanneer? Ze zijn een aanzienlijke groep van het festivalpubliek, maar ze maken geen deel uit van de huidige vaccinatiecampagne. 
• Hoe vlot zal de vaccinatie bij de brede bevolking verlopen? 
• Zal de vaccinatiecampagne op schema blijven, na eerdere problemen met leveringen van Pfizer/BioNtech en AstraZeneca?

Wat we weten:

• Niet elke volwassen Belg zal in juni of juli al volledig gevaccineerd zijn, er moet dus nog altijd getest worden op mogelijke besmettingen.
• Vlaanderen heeft momenteel 1,1 miljoen sneltesten aangekocht, waarvan er zo'n 200.000 gebruikt zijn. De testen zijn vooral bedoeld voor de zorgsector, scholen of eventueel bedrijven. Er is op Vlaams niveau nog een optie om nog eens 2,9 miljoen sneltesten aan te kopen.
• Bij zo’n sneltest ken je binnen het kwartier je resultaat, maar er volgt ook een hele administratie op. Dat testresultaat moet bvb. kenbaar worden gemaakt in de keten van de contactopsporing.
• Een coronatest, zowel een klassieke test als een sneltest, is een momentopname.
• Een klassieke coronatest is beter geschikt om vast te stellen of iemand besmet is, sneltesten geven vooral een goed zicht op de besmettelijkheid van de geteste persoon.

Wat we niet weten:        

• Zijn er voldoende sneltesten beschikbaar tegen de zomer?
• Zullen festivalorganisatoren sneltesten (kunnen) inzetten? Komt er een testdorp aan de ingang? Of moet je je vooraf laten testen? Of verwacht een organisator een dubbele test: één vooraf, en één aan de ingang?
• Wie betaalt die test? 
• Kan een organisator een negatieve coronatest of vaccinatiebewijs afdwingen om je toe te laten op een festival?
• Wat met meerdaagse festivals? 
• Wat kunnen organisatoren leren uit testevenementen? Het Primavera-festival in Barcelona deed eerder een testevenement, zonder social distancing maar met mondmaskers: er werd geen enkele besmetting vastgesteld. Ook in Nederland plant de evenementensector testevenementen, met lokale artiesten en een lokaal publiek.

Bekijk: Gent Jazz werd in 2020 coronaveilig georganiseerd, met strikte regels en publiek opgedeeld in bubbels (lees voort onder de video)

Hoe festivalorganisatoren omgaan met de onzekerheid door de veranderlijke en onvoorspelbare epidemiologische situatie, hangt in grote lijnen samen met de omvang van hun evenement. “De Grote Drie” aan Vlaamse kant (Rock Werchter, Tomorrowland en Pukkelpop) zeggen dat ze “hoopvol” en “met vertrouwen” naar de toekomst kijken.  

In hun officiële communicatie heerst optimisme, maar in de praktijk is het voor hen “alles of niets”. Zeker is dat de organisatoren van deze meerdaagse massa-evenementen minder van “plan A” (een festival zonder beperkingen met een maximale bezetting, red.) kunnen afwijken dan kleinere festivals. Want om zo’n meerdaags festival rendabel te organiseren, is 80 procent van de maximumcapaciteit noodzakelijk. Lees: tienduizenden bezoekers, zonder dat er sprake is van social distancing, al dan niet met mondmaskers. En dan rijzen er veel praktische vragen. 

Daarbij komt nog dat organisatoren van grote festivals niet kunnen afwachten hoe de coronacijfers evolueren, om last minute de capaciteit van hun festival te verkleinen. De gages van de artiesten worden onder meer berekend op de grootte van het publiek. En artiesten, die worden volop geboekt in de wintermaanden. 

Een van de vroegste meerdaagse afspraken op de Belgische festivalagenda, is het driedaagse Couleur Café, tijdens het laatste weekend van juni in Brussel. Headliners die al bevestigd hebben, zijn Zwangere Guy en Shaggy. “Wij hebben besloten om verder te werken aan een volledige editie, met alles erop en eraan”, zegt Irene Rossi. “We lokken elke festivaldag tot 25.000 bezoekers, dus het is met onze affiche onmogelijk om te werken aan een plan B of C.”

ROCK WERCHTER: "Bekijken verschillende mogelijkheden"

Is enig optimisme wel realistisch? Een uitverkocht Rock Werchter lokt normaal bijna 90.000 bezoekers per dag. Vorig jaar was er als alternatief de zomerbar, waar Belgische artiesten speelden voor 400 bezoekers in 100 zittende bubbels van 4. Nu blijft Rock Werchter voluit reclame maken, met als headliners de Amerikaanse bands Pearl Jam en Red Hot Chili Peppers.

“We kijken de toekomst hoopvol en met vertrouwen tegemoet”, zegt Nele Bigaré van organisator Live Nation. “Er is veel overleg met experten, en we bekijken verschillende mogelijkheden. Zeker is wel dat ons publiek perspectief nodig heeft.” Wie een ticket had gekocht voor Rock Werchter 2020, kon dat inruilen voor een voucher om te gebruiken voor alle evenementen die in 2021 en 2022 in het festivalpark in Werchter georganiseerd worden. 

Bekijk: zo ging het er in de zomerbar van Werchter aan toe vorig jaar (lees voort onder de video)

TOMORROWLAND: "Zijn achter de schermen volop bezig"

Dancefestival Tomorrowland ging in 2020 volledig online: het festivalterrein werd in een virtuele omgeving nagebouwd. Resultaat: een evenement dat wereldwijd te volgen was, met een groot deel van de geplande line-up. Maar is het haalbaar om de hele wereld weer naar België te halen deze zomer? 

“We bekijken verschillende pistes en zijn achter de schermen volop bezig. We zijn hoopvol, ja”, aldus Debby Wilmsen van Tomorrowland. Bij groen licht kan Tomorrowland relatief snel uit de startblokken schieten: de programmatie en het veelbesproken hoofdpodium voor 2020 waren al klaar en zijn doorgeschoven naar dit jaar. En ook de tickets voor de uitverkochte editie 2020 (traditiegetrouw de helft voor Belgen en de helft voor buitenlandse festivalgangers, red.) zijn overgezet naar 2021.

Bekijk: zo zag de volledig digitale Tomorrowland 2020 eruit (en lees voort onder de video)

PUKKELPOP: "Te vroeg om veel over voorbereidingen te zeggen"

In theorie kan Pukkelpop, dat midden augustus wordt georganiseerd, als meerdaags festival het langst de kat uit de boom kijken. Vorig jaar bleef de festivalweide in Kiewit leeg. Muziek was er niet en er werden geen tickets verkocht. De organisatie koos voor een puur symbolische actie en stelde de kenmerkende witte Pukkelpop-letters op.

"Achter de schermen zijn we bezig met de voorbereidingen van Pukkelpop 2021, maar het is nog te vroeg om daar veel over te zeggen. We wachten vooral af wat het kader zal zijn en we plegen veel overleg met de experten en de overheid", zegt woordvoerder Frederik Luyten. 

Een festivalorganisator houdt dus maar beter verschillende plannen achter de hand. Want ondanks alle onzekerheid willen organisatoren alles op alles zetten om zo veel mogelijk evenementen te laten doorgaan. De Belgische festivalzomer is volgens de sector goed voor een jaarlijkse omzet van 400 miljoen euro en het loon van tienduizenden medewerkers hangt er vanaf. Vorige zomer was dus een financieel drama.  

Vooral organisatoren van middelgrote festivals denken naast plan A vaker aan een plan B, C en D: hun organisatie is flexibeler en sommigen kunnen terugvallen op de ervaring die ze in de zomer van 2020 hebben opgedaan, met de coronaveilige variant van hun evenement. 

Maar: kleinschalige evenementen zijn voor een organisator meer verlieslatend dan een volledige annulatie. Want iets doen, kost vaak meer dan niets doen. Vooral de toeleveranciers en de artiesten en hun entourage verdienen iets aan een kleinschaliger evenement. Als een organisator iets op poten zet, dan is dat vooral om de keten van toeleveranciers maximaal te laten overleven. Want die keten hangt bijzonder sterk aan elkaar vast. Heeft het ene bedrijf schulden bij het andere, omdat ze met elkaar samenwerken door materiaal of personeel te delen, dan sleuren ze elkaar mogelijk mee in hun val als het financieel slecht blijft gaan voor de hele sector.

In Gent hoopt men dat de Feesten opnieuw in één of andere vorm kunnen doorgaan, na de volledige annulatie vorig jaar. “De stad bereidt zich voor op verschillende scenario’s zodat de ervaren kernpleinorganisaties na de beslissing van de overheid snel kunnen schakelen”, klinkt het op het kabinet van schepen Annelies Storms (SP.A).  

Ook in Dranouter "is de goesting om iets te organiseren bijzonder groot". "Het is nog afwachten welke vorm Festival Dranouter 2021 aanneemt, maar festivalliefhebbers kunnen nu al het weekend van 6-7-8 augustus vrijhouden", zo klinkt het persbericht op 3 februari.

Naast de grootte van een festival, bepaalt ook de timing veel. In het buitenland bekijken organisatoren of ze hun festival kunnen verschuiven naar het einde van de zomer (tweede helft augustus of september, red.). De vaccinatiegraad ligt dan overal een pak hoger, en de besmettingscijfers (hopelijk) een pak lager. Zeker in Nederland kan september een drukke festivalmaand worden. Naar analogie met Nederland is het voor de grotere Belgische festivals in juni of juli misschien ook een optie om uit te wijken naar september. 

De Belgische festivalkalender is goed gevuld: zo goed als elk zomerweekend behoort min of meer toe aan een evenement. Herplannen betekent: indirect in concurrentie gaan met een andere organisator en dat wil de sector vermijden. De onderlinge solidariteit is groot, zo horen we. Maar september biedt ruimte, en dus mogelijkheden."Hoe later op de zomer, hoe verder de vaccinatiecampagne is gevorderd en hoe meer er dus mogelijk zal zijn", zegt ook viroloog Steven Van Gucht.

Traditioneel is Gladiolen, een tweedaags festival in Olen met maximaal 9.000 bezoekers per dag, eind mei een van de eerste meerdaagse festivals in ons land. Voor hen is uitstel naar het najaar een reële optie, omdat hun data door de vastgelegde timing van de vaccinatiecampagne te vroeg vallen. "Het feit dat we lokaal werken met een quasi volledig Belgische affiche is een voordeel”, zegt Lode Bellens. "En we willen perspectief bieden, zowel voor onze medewerkers als voor jongeren."

Tijdens het laatste weekend van juni is er ook dancefestival Paradise City. Vorige zomer werd het noodgedwongen een tweedaagse in plaats van een driedaagse, met 400 mensen opgedeeld per bubbel op een bootje. Een heel ander evenement dan de 30.000 mensen die gespreid over 3 dagen naar het kasteeldomein afzakken. "We bereiden momenteel verschillende scenario's voor, allemaal coronaveilig. Op die manier behoeden we onszelf voor teleurstellingen", zegt Gilles De Decker van Paradise City. 

Maar: een coronaveilig festival is nog niets zonder artiesten. Vooral voor buitenlandse artiesten, en meer specifiek niet-Europese, wordt het mogelijk moeilijk om naar België te reizen. En toch heeft Rock Werchter nog altijd een reeks Amerikaanse bands op de affiche staan, zoals bijvoorbeeld Pearl Jam. De band rond Eddie Vedder begint normaal op 16 juni in Nederland aan een Europese tournee. Maar zullen Amerikaanse artiesten zich hier deze zomer aan wagen, en is het praktisch mogelijk? Een ingeperkt tourschema houdt ook voor hen financiële risico's in.

Artiestenboeker Griet De Blende is ervan overtuigd dat er deze zomer buitenlandse artiesten op Belgische podia zullen staan. “Voor Europeanen voorzie ik geen problemen, voor Amerikaanse artiesten is de situatie te precair. Maar Belgische artiesten doen hier niet per se een voordeel mee”, legt ze uit. 

“Verschillende organisatoren hebben hun affiche van vorig jaar gekopieerd. Goed nieuws voor wie in 2020 veel shows had, maar nieuwe artiesten of artiesten die het voorbije jaar nieuw materiaal uit hebben gebracht, krijgen daardoor minder kansen. Het wordt zeker een ander soort festivalzomer dan gewoonlijk: er zal meer mogen dan in 2020, toen er (noodgedwongen) enorm werd gefocust op lokale artiesten. Het publiek zal in 2021 mogelijk (iets) groter zijn, maar spelen voor een rechtstaand publiek, dat is misschien nog niet aan de orde.”

Specifiek voor Britse bands stelt zich nog een ander probleem: de brexit. Daardoor kunnen ze niet meer door Europa touren zonder visum: elke artiest zou een aparte werkvergunning moeten hebben voor elk Europees land waar hun tournee halt houdt. Dit extra papierwerk kost artiesten en hun entourages tijd en geld, en zou vooral voor jonge, opkomende bands een probleem vormen. Een petitie met voldoende handtekeningen, wordt nog deze maand besproken tijdens een debat in het Britse parlement. “Zonder oplossing wordt een Europese tournee voor Britse artiesten bijzonder pittig én duur”, zegt De Blende.

Als een organisator aan alle voorwaarden kan voldoen en artiesten raken geboekt én op een podium, dan is het nog de vraag wat het publiek ziet zitten. Is er sprake van “knaldrang”, na maanden zonder concerten en feestjes? Als het succes van de voorverkoop van het StuBru-event “I want to dance again” een graadmeter kan zijn (ruim 10.000 tickets zijn al verkocht, voor een evenement waarvan de datum nog bepaald moet worden, red.), snakken veel mensen daarnaar.

Maar: alles staat of valt met het feit of het evenement zonder gezondheidsrisico’s kan doorgaan. Veel mensen hebben hun tickets van vorig jaar nog, waarmee ze opnieuw het terrein op mogen, maar willen ze dat ook? Want na ruim een jaar leven met de gekende “afstandsregels”, is de stap richting massa-evenement wel erg groot. 

“Welke maatregelen wil een publiek aanvaarden, om weer een evenement mee te maken: daar draait het deels om”, zegt Coralie Berael van Vorst Nationaal, een zaal die deel uitmaakt van de Sportpaleisgroep. “Wij voelen enthousiasme bij het publiek: bij kleine evenementen tussen de lockdowns door kwam amper 5% van de bezoekers niet opdagen. Een gelijkaardige “no show” als voor corona. Hoe dan ook wordt “crowd management” belangrijker dan ooit.”

En dan rijst er nog de vraag: mag dat publiek weer internationaal zijn, zoals bijvoorbeeld op Tomorrowland? Of wordt er enkel een lokaal publiek toegelaten? En wat verwacht dat publiek? “Ik heb het gevoel dat de line-up misschien voor één keer iets minder belangrijk is: mensen willen vooral weer kunnen samenkomen zonder beperkingen”, zegt Gilles De Decker van Paradise City. “Eén ding is zeker: als we dit overleven als sector, dan krijgt niets ons nog klein.”