Direct naar artikelinhoud
AnalyseRussisch vaccin

Ineens lijkt Spoetnik V, dat Russische coronavaccin, zo gek nog niet. Kunnen wij dat ook bestellen?

Een man in Algerije wordt ingeënt met het Russische vaccin. Ook onder meer Argentinië, Tunesië, Armenië en de Verenigde Arabische Emiraten gebruiken Spoetnik V al.Beeld AFP

Plots is er in de EU belangstelling voor het Russische vaccin. Na problemen met het eigen programma en een bemoedigende publicatie (effectiviteit: 92 procent) in het medische vakblad The Lancet lijkt Spoetnik V zo gek nog niet.

Hoe staat het met de productie van Spoetnik?

Rusland zegt de Europese Unie voor de zomer te kunnen voorzien van 50 miljoen vaccins. Maar eerdere beloftes over productieaantallen werden niet waargemaakt. Zo verkondigde het Russische staatsinvesteringsfonds achter Spoetnik dat er voor 1 januari 2021 ongeveer 200 miljoen vaccins klaar zouden zijn. Dat werden er honderd keer minder: nog geen 2 miljoen.

Ook is er onduidelijkheid over het aantal Russen dat ingeënt is met Spoetnik. De  overheid verstrekt daar geen gegevens over. Uit het hele land komen berichten dat beloofde vaccins niet zijn geleverd. In Moskou is het vaccin gemakkelijk te krijgen, maar mensen in andere delen van het land belanden vaak op wachtlijsten of kunnen zich niet registreren voor vaccinatie. Sommige Russische miljoenensteden hebben nog maar enkele duizenden vaccins gehad.

In welke landen is Spoetnik al verkrijgbaar?

Zestien landen hebben niet gewacht op de afronding van de testfase en registreerden Spoetnik V als coronavaccin. Het Russiche vaccin is beperkt beschikbaar in onder meer Argentinië, Iran, Algerije, Tunesië, Armenië en de Verenigde Arabische Emiraten.

Het Kremlin lijkt veel belang te hechten aan de wereldwijde verspreiding van Spoetnik, ook al kampt de eigen bevolking met tekorten. Voor de regering was het vanaf het begin bovenal een politiek instrument, dat de Russische superioriteit moet aantonen – het is niet voor niets vernoemd naar de satelliet waarmee Moskou in 1957 de leiding nam in de mondiale ruimterace.

Kunnen Europese lidstaten Spoetnik invoeren?

De fabrikant van Spoetnik heeft op 19 januari een verzoek ingediend tot goedkeuring bij het Europese Geneesmiddelenagentschap (EMA). Die goedkeuring is essentieel, maar kan maanden duren. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen zei onlangs dat de Russische producenten dan eerst “hun boeken moeten openen en transparantie moeten tonen”. Het gebrek aan transparantie is de afgelopen maanden nu net de kritiek geweest op Spoetnik.

Europese lidstaat Hongarije heeft besloten niet langer te wachten. Twee weken geleden maakte de Hongaarse regering bekend dat het Spoetnik goedgekeurd heeft als noodvaccin, net als een Chinees vaccin. Minister van Buitenlandse Zaken Peter Szijjarto zei dinsdag op Facebook dat de eerste 40.000 Spoetnik-vaccins geleverd zijn. Maar het wordt nog niet geïnjecteerd: ook de nationale gezondheidsautoriteiten van Hongarije moeten het vaccin nog goedkeuren.

Hoe reageert Rusland op de plotse interesse?

Zoals vaak bestaat er een groot verschil tussen de reactie van Russen en de Russische regering. Poetins woordvoerder is triomfantelijk over de buitenlandse erkenning. Hij noemt de publicatie in The Lancet “heel overtuigend” bewijs voor de werking van het vaccin – ook al zei hij vorige maand nog geen medische vakbladen te lezen toen een groep buitenlandse wetenschappers kritische vragen stelde over Spoetnik in hetzelfde vakblad.

In het Westen zijn de politieke boodschappen uit het Kremlin gebruikt om het Russische vaccin belachelijk te maken. In het Amerikaanse tv-programma The Daily Show klonk het: “Het is gegarandeerd veilig en effectief. Hoe we dat weten? Omdat het op een beer is getest, door een wetenschapper die zelf ook een beer is.”

Vladimir Goestsjin, een van de wetenschappers achter het vaccin en werkzaam bij het 130-jaar oude Gamaleja Centrum in Moskou, zei zich in een interview gestoord te hebben aan de buitenlandse achterdocht. “Het is verdrietig om te zien. Alsof we allemaal een stel gekke Russische wetenschappers zijn die iets in flesjes gegoten hebben en toen gezegd hebben: ‘En nu jezelf injecteren!’.”