De hele week lang worden we geconfronteerd met ijsdagen, dagen waarop de temperaturen zowel overdag als ’s nachts niet boven het vriespunt komen. Mogelijk krijgen we zelfs te maken met een “koudegolf”. Maar wat is dat precies? Hoe uitzonderlijk is dat? En waarom is het precies nu zo koud?

LEES OOK. Nog een hele week barre vriestemperaturen: is dat nu goed of slecht voor de verspreiding van het coronavirus? (+)

Wat is een koudegolf?

Er is sprake van een koudegolf bij vijf opeenvolgende ijsdagen. Dat zijn dagen waarop de maximumtemperatuur onder het vriespunt blijft. Bovendien moeten drie nachten berekoud zijn, met temperaturen die niet boven de -10 graden stijgen.

Hoe uitzonderlijk is het?

In het verleden kwamen koudegolven geregeld voor: zowat één keer om de zes jaar, zo hebben klimaatwetenschappers van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) berekend op basis van gegevens uit het Copernicus Climate Change-platform van de Europese Commissie. “Door de klimaatopwarming is de kans nu al dubbel zo klein: één keer om de twaalf jaar”, zegt klimaatexpert Hendrik Wouters. De laatste koudegolf dateert al van 2012.

Wat zijn de nadelen van zo’n koudegolf?

Koudegolven hebben volgens Wouters een grote impact op onze samenleving, zoals de verkeerschaos die daardoor ontstaat en koudestress. “Blootstelling aan extreme koude kan immers leiden tot onderkoeling en verhoogt indirect de kans op cardiovasculaire aandoeningen of luchtweginfecties. In dat opzicht is de verminderde kans op koudegolven een van de weinige positieve kanten van de klimaatverstoring vanwege de mens”, aldus Wouters.

Zijn er ook voordelen?

Planten en dieren uit onze streken zijn afgestemd op koude wintertemperaturen. Latere groeistadia, zoals de bloemzetting bij planten, gebeuren pas optimaal als de planten een koude periode hebben doorgemaakt.

De koudegolven zijn volgens Wouters ook goed om de opmars van invasieve soorten te stuiten. “Die soorten gedijen door de opwarming van de aarde steeds beter in meer noordelijke streken en vormen een bedreiging voor de inheemse soorten. Maar ze zijn veelal niet goed bestand tegen hele lage temperaturen die in hun oorspronkelijk leefgebied niet voorkomen”, aldus de klimaatexpert.

LEES OOK. De koudste winter gaan we niet voorbijsteken: 71 dagen op rij onder nul en een dichtgevroren Noordzee (+)

Waarom is het nu zo koud?

Dat is te wijten aan de sudden stratospheric warming (SSW), een mysterieus weerfenomeen dat Frank Deboosere enkele weken geleden al aankondigde. “De stratosfeer is het deel van de dampkring op een hoogte tussen 15 en 50 kilometer”, zo verklaarde de weerman begin dit jaar al. “Boven de noordpool waaien daar normaal westenwinden. We weten niet waarom, maar soms gebeurt het dat de temperatuur daar in een paar dagen tijd tientallen graden stijgt. Als gevolg daarvan gebeurt het soms – niet altijd – dat de westcirculatie stilvalt en soms – niet altijd – gaat die zelfs over in oostcirculatie.”

Dat laatste is nu gebeurd. “Normaal hebben wij in de winter westelijke of zuidwestelijke windstromen, waardoor we een zachte winter hebben, maar door de SSW is het patroon omgeslagen en krijgen we plots veel koudere winden uit oostelijke richting.”

Wat mogen we de komende dagen verwachten?

Dinsdag komt er geleidelijk aan meer zon, al blijft het in de Ardennen nog zwaarbewolkt. De maxima liggen tussen -6 en -1 graden. De wind waait overwegend matig uit het oosten tot het noordoosten. Dinsdagavond en in de nacht van dinsdag op woensdag blijft het op de meeste plaatsen droog met opklaringen en in de loop van de nacht geleidelijk meer wolkenvelden. De minima liggen tussen -6 en -13 graden.

Woensdag is het aanvankelijk wisselend tot zwaarbewolkt, met vooral in het zuiden veel wolkenvelden. Plaatselijk kan er daar wat lichte sneeuw vallen. In de loop van de dag wisselen brede opklaringen en wolkenvelden elkaar af, maar het blijft overal vriezen. De wind waait overwegend matig uit het noordoosten en vergroot het koudegevoel.

De rest van de week zou het droog blijven. Het zou vaak zonnig moeten zijn met maxima van -4 tot 0 graden. ’s Nachts is er matige tot strenge vorst met lokaal minima rond -15 graden. In de Ardennen liggen die waarschijnlijk nog lager. (mtm, gjs)

LEES OOK. Waarom deze winterprik als geroepen komt in de strijd tegen corona (+)