Tientallen huiszoekingen en 17 mensen opgepakt in kader van grootschalige "mestfraude"

Vanmorgen zijn speurders tegelijk binnengevallen op 32 plaatsen: op 16 adressen in de provincie Antwerpen, 2 in Limburg, 5 in Oost-Vlaanderen en 1 in West-Vlaanderen. Ook in Nederland viel de politie binnen, op 8 plekken. Het onderzoek is gericht op twee grote bedrijven in de landbouwsector en mestverwerkingsindustrie, die met elkaar samenwerken. Het zou gaan om de groep Quirynen, met hoofdzetel Merksplas en het bedijf Fertikal, schrijft De Standaard en vernam ook VRT NWS. Het gerecht vermoedt onder meer dat er meststalen gemanipuleerd werden, en dat de bedrijven bepaalde afval- en mesttransporten niet correct doorgaven.

"De 17 mensen die werden opgepakt voor verhoor zijn duidelijk gelinkt aan die twee bedrijven", verduidelijkt Kristof Aerts van het parket van Antwerpen. Het onderzoek van het Antwerpse gerecht werd begin vorig jaar samen met een Nederlands team opgezet. Bij de actie vanmorgen werden 170 agenten van de federale gerechtelijke politie ingeschakeld. Ook Europol was erbij betrokken. 

De politie nam onder andere 13 opleggers en voertuigen in beslag. De feiten worden door het parket onder andere gekwalificeerd als criminele organisatie en oplichting. "Het bijzondere van dit onderzoek is dat het gaat over grote spelers. Het ging over tonnen mest, de euro's die ze er mee verdienden zijn dan ook navenant", aldus de parketwoordvoerder.

Omdat er mogelijk meer mest is geloosd dan toegestaan, zijn er misschien ook heel wat gevaarlijke stoffen in de natuur terechtgekomen. En dat kan gevolgen hebben. "Dit houdt ook risico's in voor de volksgezondheid. Als er overschotten van stoffen, zoals nitraat en fosfaat, in het grondwater terechtkomen, heeft dat een impact op het milieu", klinkt het bij Kristof Aerts van het parket. 

Boeren zijn verplicht om een deel van hun mest af te voeren om het milieu te beschermen tegen stoffen die in de mest zitten. Mest afvoeren gebeurt via mestverwerkingsbedrijven, die daarvoor geld vragen. Als er sprake is van mestfraude, is de mestverwerking niet op een legale manier gebeurd.

"We spreken van mestfraude als bedrijven foute aangiften doen, of illegaal gaan lozen. Er zijn meestal verschillende actoren bij betrokken", licht Leen Van den Bergh toe. Zij is woordvoerder van de Vlaamse Landmaatschappij en de Mestbank, die controles uitvoert op de verwerking van mest. "We stellen vast dat er heel veel mestverwerkingsbedrijven fouten maken", aldus Van den bergh. "Maar het gaat niet altijd over fraude."

Herbeluister hier het gesprek met Leen Van den Bergh in "De wereld vandaag" op Radio 1 (en lees verder onder de audio).

Parketwoordvoerder Kristof Aerts schetst de achtergrond van het onderzoek. "Veehouders mogen mest uitrijden over akkers en velden, maar daar zijn strenge voorwaarden aan het verbonden. Zeker in het dichtbebouwde Vlaanderen en in het zuiden van Nederland volstaat het lang niet meer om alle geproduceerde mest af te voeren. Mest wordt vanuit criminologisch perspectief vergelijkbaar met afval", aldus de parketwoordvoerder. 

"Veehouders moeten hun overschot afvoeren, maar dat wordt steeds duurder. En akkerbouwers ontvangen graag meer mest dan is toegestaan", gaat hij verder. "Deze twee factoren zorgen ervoor dat het interessant wordt voor "mesthandelaren" die buiten het wettelijk kader willen treden."

"Mest kan ook afgevoerd worden naar mestverwerkingsinstallaties, waar deze kan worden verwerkt tot herbruikbare bemestingsproducten zoals gecomposteerde bodemverbeteraars en mestkorrels. Ook deze mestverwerking is onderworpen aan strenge Europese regelgeving", aldus het parket.

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zegt dat de gerechtelijke actie weloverwogen opgestart is. "Het is het resultaat van sterke aanwijzingen van onwettige praktijken en gerelateerd aan de Vlaamse milieu- en mestwetgeving", zegt Demir.

De minister heeft ook zelf actie ondernomen. "Er is beslist om een bestuurlijke actie te laten uitvoeren door de afdeling Handhaving van het departement Omgeving en de Mestbank van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM)", zegt Demir. Het gaat dan dus om de Vlaamse milieu-inspectie en controleurs van de Mestbank. "De handhavers begeven zich naar de betrokken locaties voor de uitvoering van bestuurlijke handhavingsacties", aldus de minister.

Demir benadrukt dat mestfraude absoluut niet door de beugel kan. "Onze milieuwetgeving dient bij uitstek om Vlaanderen en alle Vlamingen die er leven te beschermen. Elke overtreding hiervan is puur crimineel gedrag, brengt ons milieu en de gezondheid van alle Vlamingen in het gedrang en moet, zonder pardon, bestraft worden", zegt de minister. De Vlaamse overheid zal zich ook burgerlijke partij stellen in het gerechtelijk onderzoek.