Oliegigant Shell wil vergroenen. Maar hoe?

Een toekomst zonder olie en gas. Of een toekomst mét fossiele brandstoffen, maar dan minder dan nu en zonder uitstoot van broeikasgassen. Hoe moet dat? Een lastig vraagstuk, zeker voor Shell. Shell zoekt naar olie en gas, pompt het op, handelt erin en maakt er brandstoffen als benzine, diesel en kerosine, en chemische producten van. Shell leeft van fossiele brandstoffen, al sinds zijn oprichting in 1890.

Het bedrijf heeft zich, een paar jaar geleden al, opgesteld achter het Klimaatakkoord van Parijs. Het heeft beloofd dat het zelf in 2050 netto geen broeikasgassen meer uitstoot. Dat wil zeggen: als er nog uitstoot is, wordt die gecompenseerd door de aanplant van bossen en/of het opslaan van broeikasgassen in de bodem.

Maar hoe wil Shell daar komen? Blijft Shell, nu rond de 80.000 personeelsleden sterk, olie en gas oppompen en benzine en andere brandstoffen maken? Of gaat het roer om? Een groeiende groep aandeelhouders wil dat weten. Omdat ze bezorgd zijn om het milieu, en anders wel om hun portemonnee. Want hoe zeker is een belegging in Shell, vele jaren de grootste dividendbetaler ter wereld, als het belang van fossiele brandstoffen afneemt? Als miljardeninvesteringen in nieuwe olie- en gasprojecten over tien of twintig jaar, als ze olie en gas opleveren, misschien onrendabel uitpakken? 

Trouwens, moet het rijke Shell met al zijn expertise in energie en grote projecten niet het voortouw nemen bij de energietransitie, zoals de beleggersgroep Follow This en een groter wordende groep andere beleggers wil? Of moet Shell dat juist niet doen? De wereld is nog altijd afhankelijk van olie en gas en zal dat nog een tijd blijven. Met de winning ervan is, op bijzondere jaren als 2016 (heel lage olieprijzen) en 2020 (corona) na, aardig geld te verdienen, in sommige jaren zelfs heel veel. 

Dus ja, wat moet Shell? Vandaag weten we het. Dan maakt Ben van Beurden, al zeven jaar bestuursvoorzitter, op de jaarlijkse ‘strategiedag’ bekend waar Shell heen wil en voegt Shell zich bij de Europese olieconcerns (Equinor, Total, BP) die al met vergroeningsplannen zijn gekomen. Er wordt al een tijd naar uitgekeken. Shell is tenslotte, met Exxon, nog altijd het grootste westerse beursgenoteerde oliebedrijf én, met afstand, de grootste producent van vloeibaar gas (lng).

Een paar hoofdlijnen van die plannen zijn inmiddels bekend. Shell gaat de komende jaren niet tornen aan zijn gasproductie. Shell ziet aardgas en vloeibaar gas als schone alternatieven voor kolen en verwacht dat de vraag naar gas blijft stijgen als meer landen kolen in de ban zullen doen.

Gasvelden 

Shells visie is niet onomstreden. Gas blijft immers een fossiele brandstof en als er bij de winning, of bij de productie van lng, lekkages optreden, zijn die milieuvoordelen snel verdwenen, zegt Mark van Baal van Follow This. Jilles van den Beukel, olie- en gaspublicist en ooit werkzaam bij Shell, bevestigt dat, maar zegt ook: “Als je kiest voor gas, dan is het beter als Shell dat produceert in plaats van Amerikaanse schaliegasbedrijven. Shell werkt netter.” Shell is, zegt Van den Beukel, niet de enige oliemaatschappij die mikt op gas. “Alle grote jongens doen dat, Total en Shell voorop. Waarbij meespeelt dat nieuwe gasvelden makkelijker te vinden zijn dan nieuwe goedkope olievelden.”

Tornen aan zijn olieproductie doet Shell mogelijk wel. Eind oktober verraste Van Beurden met de mededeling dat Shell nooit meer zo veel olie zal produceren als in 2019. Shell concentreert zich op negen gebieden, waaronder de Golf van Mexico, de Noordzee en Brazilië, en zal een deel van zijn elders gelegen velden verkopen. “Logisch” vindt Van den Beukel: er is veel aanbod van olie en olie wordt de komende jaren waarschijnlijk niet, of niet veel, duurder dan nu. “Dan ga je geen dure avonturen aan, maar richt je je op velden met relatief lage kosten.”

Op termijn zal er een verschuiving komen

Of Shell de komende jaren echt (veel) minder olie gaat produceren, valt nog te bezien. In tegenstelling tot BP (40 procent minder olie in 2030) heeft Shell daar nog niets over gezegd. Volgens persbureau Reuters, dat zich baseerde op anonieme bronnen bij Shell, zal de olieproductie voorlopig niet veel afnemen. En Van Beurden benadrukte vorige week bij de presentatie van Shells resultaten over 2020 dat Shell de inkomsten uit olie- en gaswinning nodig heeft: om later in vergroening te kunnen investeren.

Toch, denkt Thijs Berkelder, analist van ABN Amro die Shell al jarenlang volgt, dat er op termijn een verschuiving gaat komen. Dat de nadruk minder op olieproductie komt te liggen en meer op de handel in olie. Dat Shell minder brandstoffen zelf gaat maken – het aantal raffinaderijen gaat terug van veertien naar zes, dat staat al vast – maar wel veel brandstoffen blijft verkopen.

Net als Van den Beukel is het Berkelder opgevallen dat de Shell-top het in 2020 vaak had over Shells marketingpoot, normaal gesproken een concernonderdeel dat het met weinig publicitaire aandacht moet doen. Onder die poot vallen de handel in olie, de verkoop van motorolie en smeermiddelen maar ook de winkels in de pompstations. Shell heeft, zo memoreerde Van Beurden vorige week nog eens, 45.000 verkooppunten in de wereld en dat zijn er meer dan McDonald’s en broodjesketen Subway er hebben. “Shell is een van de grootste retailers ter wereld”, zegt Berkelder die eraan toevoegt dat de winkels goed boeren, ook in coronatijd, en dat ze weinig investeringen vergen. Shell heeft al aangekondigd dat het zijn bestand wil uitbreiden naar 55.000 verkooppunten in 2025.

Shell gaat meer handelen, in van alles

In dat plaatje past ook Shells belangstelling voor laadpalen voor elektrische auto’s. Shell breidt op dat gebied snel uit; het kocht onlangs nog Ubritricity, eigenaar van het grootste laadpalennetwerk in het Verenigd Koninkrijk. “Flinke winstmarges op stroom en klanten die tijdens het opladen van hun auto even een broodje en een kop koffie in de Shell-winkel halen”, schetst Berkelder het businessmodel.

Hij denkt ook dat Shell meer gaat handelen: in olie, in gas, maar ook in elektriciteit. Shell aasde al op het Nederlandse energiebedrijf Eneco, maar werd overboden door het Japanse Mitsubishi. In Engeland is Shell al een flinke stroomleverancier en Van Beurden heeft al eerder gezegd dat hij toekomst ziet in de handel in, en de levering van stroom. Shell wordt, als het dat gaat doen, meer dan nu een op consumenten gericht bedrijf.

En verder? Hoe zit het met hernieuwbare energiebronnen? Nu al is Shell actief op die terreinen. Het investeert in van alles en nog wat: in windparken; in batterijen waarmee huishoudens energie kunnen opslaan; in een Iers drijvend windpark, in energie-opwekkende vliegers, in waterstof, in tientallen bedrijven en bedrijfjes die zich met energie en vergroening bezighouden. Het budget voor groene investeringen is omhoog gegaan van één, naar twee à drie miljard dollar per jaar – of dat in 2020 ook is uitgegeven is een tweede – en zal rond 2025 rond de 5 miljard belopen. 

Het bedrijf hikt aan tegen de hoge kosten 

Waar gaat dat ‘vergroeningsgeld’ in de toekomst naar toe? Dat is misschien wel de spannendste vraag die Van Beurden moet gaan beantwoorden. Wat ziet Shell als alternatieven voor olie en gas, voor diesel, benzine en kerosine? “In elk geval in waterstof”, denkt Berkelder. In waterstof, in biobrandstoffen gemaakt van plantenresten en afval, en in de handel in stroom, zeggen de anonieme bronnen van Reuters.

Mogelijk gaat Shell investeren in grote offshore windparken, maar Shell zal daar, volgens de bronnen van Reuters, behoedzaam in zijn. Het bedrijf hikt aan tegen de hoge kosten voor die projecten en denkt er minder winst op te halen dan op olie- en gaswinning. Om die reden lijkt Shell ook niet op grote schaal te willen investeren in zonne-energie.

Waar het heen gaat? Meer transport and trading, concludeert Berkelder, verwijzend naar de naam van het Britse bedrijf Shell Transport and Trading, waarmee de Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij in 1907 fuseerde. Meer gas, waterstof, handel, stroom en energie in het algemeen, denken Berkelder en Van den Beukel. Van Beurden heeft zich ook al in die richting uitgelaten. Dat Shell een breed energieconcern wordt. Dat was het trouwens al eerder. Twintig jaar geleden, toen verre voorgangers van Van Beurden Shell ook al typeerden als een energieconcern, in plaats van een olie- en gasconcern. Waarna het roer omging en Shell zich toch weer besloot te richten op fossiele brandstoffen.