Jeroen van der Hilst (UHasselt/Jessa Ziekenhuis): “Het coronavirus is net als alle andere virussen een stukje genetische code, RNA, waar omheen een manteltje zit. Dat noemen ze een envelop. En op die mantel zitten uitsteeksels. Dat zijn de zogenaamde spike-eiwitten. Die heeft het virus nodig om zich vast te binden aan lichaamscellen. Als die eenmaal verbonden is aan de lichaamscel, dan kan die vervolgens de lichaamscel binnendringen. Op het moment dat dat gebeurt, dan zit die genetische code (het stukje RNA) in de lichaamscel en dat wordt dan afgelezen. Vervolgens worden er dan allerlei eiwitten gemaakt. Uiteindelijk vormen die eiwitten samen weer een nieuw virus. Dat nieuw virus komt in de omgeving terecht en kan andere cellen infecteren. Of je niest een keer, en dan kunnen andere mensen er ziek van worden.”

Jeroen van der Hilst (UHasselt/Jessa Ziekenhuis): “Het mRNA-vaccin is alleen het stukje genetische code wat het virus heeft voor het spike-eiwit. Dus als dat in de cel terechtkomt, dan worden er alleen spike-eiwitten gemaakt. Niks anders. Dus er wordt geen nieuw virus gemaakt, alleen spike-eiwitten. Dat spike-eiwit is wel lichaamsvreemd. Ons afweersysteem herkent dat: ‘dit hoort hier niet te zijn’, waarop onze afweer dan aan de slag gaat. Er gebeuren dan twee dingen: aan de ene kant worden er afweerstoffen gemaakt. Die zijn in staat om op dat spike-eiwit te binden op zo’n manier dat die zich niet meer vast kan hechten aan de lichaamscellen, en dus ook het lichaam niet meer kan binnendringen. Aan de andere kant worden er ook afweercellen of T-cellen gemaakt. Stel dat het toch zou lukken voor het coronavirus om de cel binnen te gaan, dan hebben we die T-cellen of geheugencellen die herkennen welke cellen geïnfecteerd zijn. Zij gaan dan meteen aan de slag om die onschadelijk te maken.”

Piet Stinissen (UHasselt) “Op dit moment zijn er in Europa drie vaccins goedgekeurd: twee vaccins op basis van het mRNA vaccin (Moderna en Pfizer/BioNTech) en daarnaast een vaccin op basis van een onschuldig verkoudheidsvirus (AstraZeneca) dat precies hetzelfde doet als het mRNA-vaccin, namelijk het zorgt ervoor dat die spike-eiwitten in onze cellen worden aangemaakt. Dus eigenlijk zijn deze drie vaccins zeer vergelijkbaar.”

Piet Stinissen (UHasselt) “Van deze vaccins hebben we twee dosissen nodig. Dat komt omdat je de eerste keer het immuunsysteem al wat traint. Als je het vaccin een tweede keer gaat gebruiken, zie je dat de immuunrespons of afweerreactie nog veel sterker en beter wordt en waarschijnlijk ook langer gaat duren. Er komt nog een vaccin aan van Janssen F-Pharmaceutica (Johnson & Johnson), en dat vaccin zal maar één keer moeten worden toegediend. Waarschijnlijk is dat sterk genoeg om na één dosis genoeg immuniteit op te wekken.”

Piet Stinissen (UHasselt) “Nee, dat kan je niet. Welk vaccin je toegediend krijgt hangt af van de plek en het moment waar je je prik zal krijgen en de beschikbaarheid. Op het moment dat je gevaccineerd wordt zal je in het vaccinatiecentrum geïnformeerd worden over welk vaccin ze je zullen toedienen. Alle vaccins die vandaag beschikbaar zijn in België hebben hetzelfde proces doorlopen. Ze zijn goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenagentschap en zijn dus veilig en werkzaam Al die vaccins werken heel goed om een ernstige vorm van COVID-19 te vermijden en voorkomen dus dat mensen in het ziekenhuis belanden of overlijden.”

Jeroen van der Hilst (UHasselt/Jessa Ziekenhuis): “De vaccins hebben een vrij complexe samenstelling. De bestanddelen van de vaccins zijn te vinden in de bijsluiters. Er zit geen gelatine of kippeneiwit in de mRNA vaccins, en al helemaal geen aluminium of kwik.”

Waarom verloopt dat zo traag?

“Het procedé om een mRNA-vaccin te maken is vrij nieuw en best complex. Het andere is dat als je vandaag een fabriek wil bouwen, die er morgen nog niet meteen staat. Het gaat hier om miljarden vaccins die geproduceerd moeten worden. Daarnaast kost de kwaliteitscontrole nadat het vaccin gemaakt is veel tijd, omdat dit heel zorgvuldig moet gebeuren. Het is überhaupt een ongelofelijke prestatie dat we nu al vaccins beschikbaar hebben. We zijn allemaal heel ongeduldig, we willen ze liever gisteren dan vandaag, maar het gaat eigenlijk al heel snel. Er zijn er al heel veel gemaakt en er komen er honderden miljoenen aan. Ik snap en voel het ongeduld, maar het is eigenlijk op dit moment al een geweldige prestatie.”

Jeroen van der Hilst (UHasselt/Jessa Ziekenhuis): “De prik geeft lokale bijwerkingen. Op de plek waar het ingespoten is, gaat je afweersysteem aan de slag. Dus dat geeft bij de meerderheid van de mensen zwelling op de plek waar het ingespoten is. Dat is wat meer dan bij een griepvaccin. Ik heb daar zelf ook last van gehad. Ik heb twee dagen niet op mijn linkerzij kunnen slapen. Dat gaf best wel wat pijn, zoete pijn, want je weet dat je afweersysteem aan de slag is. Je weet dat er afweerstoffen gemaakt worden. Van de tweede prik weten we ook dat je erop kan reageren, dus mijn advies is om wat Dafalgan te nemen als je er last van hebt. Maar laat dit je niet tegenhouden om het te doen.”

Is er kans op neurologische bijwerkingen?

“De vaccins die we hebben, zijn getest in hele grote groepen mensen. Ruim 40.000 mensen per studie. Alle bijwerkingen worden bijgehouden. Mensen kunnen wat hoofdpijn hebben. Maar je ziet niet meer problemen dan bij mensen die binnen de studiefase een nep-vaccin kregen. In de studiefase krijgt de ene helft het vaccin en de andere helft een placebo. Als je vergelijkt hoeveel nevenwerkingen in beide groepen voorkomen, is dat gelijk. Dus mensen hebben niet meer neurologische nevenwerkingen. Er komen steeds meer data beschikbaar en de resultaten zijn zeer geruststellend.”

Piet Stinissen (UHasselt): “Nee, op geen enkele manier. Die mRNA-vaccins komt in onze cellen, maar dat komt helemaal niet in de buurt van ons DNA. DNA zit in de celkern, helemaal afgeschermd. En die mRNA blijft ook maar heel kortstondig in onze cellen. Het is een onstabiele molecule die heel snel wordt afgebroken in ons lichaam. Die gaat dus niet in de buurt komen van ons DNA. Wat het mRNA doet is een klein beetje hetzelfde als het virus. Alleen brengt het coronavirus de volledige mRNA-molecule in onze cellen. En daarvan weten we ook dat het op geen enkele manier DNA beïnvloedt. Het mRNA-vaccin brengt enkel een deeltje van de genetische code van het virus in ons lichaam, het zogenaamde spike-eiwit, waartegen ons lichaam vervolgens afweerstoffen en afweercellen aanmaakt. Het mRNA-vaccin gaat op geen enkele manier je genetica of erfelijkheid aantasten.”

Niel Hens (UHasselt/UAntwerpen): “De leeftijdsgrens van 55-plussers is door de overheid en Hoge Gezondheidsraad genomen omwille van heel voorzichtige principes. Men heeft gekeken naar de studies waarop de doeltreffendheid van het AstraZeneca vaccin gebaseerd is. Men heeft daar gezien dat voor mensen jonger dan 65 jaar de doeltreffendheid bewezen is. Ik vermoed dat men dus een veilige marge heeft genomen totdat er meer evidentie of bewijs is om van die grens van 55 toch terug naar boven bij te stellen. Ik verwacht dat die evidentie vrij snel kan gebeuren, gezien er in het Verenigd Koninkrijk massaal is ingeënt met het AstraZeneca vaccin. En zodra die duidelijkheid er is, zal die richtlijn terug aangepast worden. De beslissing die door de overheid is genomen, is genomen uit veiligheidsoverwegingen, maar misschien iets te veilig. Maar die beslissing is iets te veilig, te voorzichtig.”

Jeroen van der Hilst (UHasselt/Jessa Ziekenhuis): “Auto-immuniteit betekent dat goed werkende cellen worden aangevallen door het eigen lichaam, het afweersysteem keert zich in geval van auto-immuniteit, tegen het lichaam zelf. Op het internet circuleert er een filmpje van professor Theo Schetters die in Zuid-Afrika werkt. Dit is geen arts en hij heeft nog nooit een patiënt met COVID behandeld en ook nog nooit zelf een vaccin toegediend. Hij doet in dat filmpje beweringen rond auto-immuniteit die zeer bezijden de waarheid zijn. Echt aantoonbaar fout zijn. Daar zit heel wat flauwekul in. We vaccineren natuurlijk al heel lang met heel wat verschillende vaccins. Voor 33 ziektes hebben we vaccins. Dat is heel nauwkeurig onderzocht en bij geen enkele van die vaccins is aangetoond dat het auto-immuunziektes kan geven. Dat maakt de kans dat het bij een mRNA-vaccin gebeurt wel heel klein. Dat wordt trouwens heel goed opgevolgd. De mensen die gevaccineerd worden zijn voorwerp van studies om te zien of er toch niet heel aparte bijwerkingen zijn. Maar puur op basis van wat auto-immuniteit is, is het heel onwaarschijnlijk dat het zal gebeuren. Als je kijkt naar de andere vaccins gebeurt dat ook niet. Ik maak me daar dus heel weinig zorgen over.”

Niel Hens (UHasselt/UAntwerpen): “Dat is totaal niet waar natuurlijk. Misschien hadden we allemaal liever meer bereik gehad met onze mobiele telefoon, maar nee. Dit is uit de lucht gegrepen. Dat zou ook geen enkele vaccinstudie kunnen doorstaan. Een broodjeaapverhaal.”

Niel Hens (UHasselt/UAntwerpen): “Dat is een heel goede vraag. Van in het begin spreken we over doeltreffendheid of effectiviteit van het vaccin. En die heeft vooral te maken met het voorkomen van ziekte. De effectiviteit wordt getest tijdens de vaccinatiestudies. Een groep krijgt een placebo en de andere groep krijgt het vaccin en vervolgens gaat men in die twee groepen nakijken hoeveel mensen er COVID 19 gaan doormaken. En dan zie je heel duidelijk in de cijfers dat voor de tot hiertoe goedgekeurde vaccins er in die vaccingroep veel minder ziekte voorkomt en bij sommige vaccins zelfs bijna onbestaande. Daarnaast heb je nog twee andere doeltreffendheid parameters, namelijk rond vatbaarheid, kan je het virus nog krijgen als je een vaccin krijgt? En een andere doeltreffendheid is kan je als je de ziekte na vaccinatie nog doormaakt, het virus nog doorgeven? En daar komen nu meer en meer de studies naar boven dat ook alle vaccins, maar ik spreek daar met twee woorden omdat dat nog niet voor allemaal zo heel nauwkeurig bepaald is, dat er effectiviteit is naar transmissie toe. Die drie effectiviteitsparameters zijn belangrijk om te beslissen wie eerst gevaccineerd wordt. Je hebt eerst de doeltreffendheid tegen de ziekte. Daarom vaccineren we van oud naar jong. En dan kan je bekijken in die laatste stap wanneer je de hele bevolking gaat vaccineren of het verstandiger is om juist die groepen te vaccineren die veel meer interageren met elkaar. Daar hebben we zicht op vanuit sociale contactstudies. Dat moeten we gaan bekijken. Die informatie gaat er komen en zal er op tijd zijn om vervolgens tot inzichten te komen.”