Braziliaanse variant geland in België: dit is wat we nu weten

Eerst en vooral: dat het coronavirus voortdurend muteert, is eigenlijk doodnormaal. Telkens als het virus iemand infecteert, maakt het miljoenen kopieerfoutjes. Er woedt een voortdurende strijd van duizenden mutaties die de virusmarkt willen bezetten: een strijd waar de wet van de meest besmettelijke van kracht is. De meeste mutaties zijn tijdelijke experimenten die geen enkele impact hebben. Maar mogelijk is dat bij deze variant anders.

Waar is deze variant geboren?

De mutant is voor het eerst ontdekt in Brazilië, maar dat wil niet zeggen dat de mutatie ook daar plaatsvond. De variant woedt het hevigst in de stad Manaus, in het Amazonegebied. Daarom spreken andere media vaak over de ‘Amazonevariant’.

Buiten Brazilië is het nieuwe broertje  gevonden op zowat alle continenten. Ook onze buurlanden Nederland, Frankrijk en Duitsland ontdekten al meerdere gevallen.

Waar zijn de besmettingen vastgesteld in ons land?

Volgens professor Guy Baele werd een besmetting vastgesteld bij een 57-jarige man uit Seraing, in de provincie Luik. De man had niet gereisd, maar opvallend is dat er wel genetische verwantschap is aan een andere besmetting uit Marseille. Volgens Baele ontbreken er dan ook nog verschillende stukjes in de puzzel, die verder moeten worden onderzocht.

Ook in de omgeving van Brussel werden drie gevallen vastgesteld. Bij één geval gaat het om iemand die contact had met een persoon die in december nog in Brazilië was geweest.

Het staal in Seraing werd per toeval ontdekt door de universiteit van Luik, waar willekeurige steekproeven worden uitgevoerd op stalen. De kans is dus groot dat er nog meer gevallen zijn in ons land.

Is deze variant besmettelijker?

Dat de Britse en Zuid-Afrikaanse varianten besmettelijker zijn, staat vast. Of deze mutant sneller onze cellen verovert, is onduidelijk. Wel is de kans groot. Volgens de Braziliaanse minister van Volksgezondheid Eduardo Pazuello is de mutant drie keer zo besmettelijk als de oorspronkelijke versie, maar Pazuello noemde geen studies en gaf weinig concrete informatie. Meerdere onderzoeksinstellingen lieten weten dat hun onderzoek naar de nieuwe coronavariant nog gaande is. 

De meeste experts gaan ervan uit dat deze variant wel degelijk besmettelijker is. “Er zijn nog niet veel data bekend over de variant, maar hij valt in de categorie van de Zuid-Afrikaanse variant (die ook besmettelijker is, red.)”, aldus professor Baele.

Kan deze variant zorgen voor herinfectie?

Omdat de afweer tegen een virus heel specifiek is, werkt die afweer mogelijk niet tegen een veranderde variant van het virus. Een herinfectie is in theorie dus niet uitgesloten. 

In de wetenschappelijke literatuur is er nog twijfel of de opgebouwde immuniteit na een ‘gewone’ coronabesmetting nog zo goed werkt bij een ‘Braziliaanse’ infectie. Hoe terecht die twijfel is, is nog onduidelijk.

De vrees voor herinfectie leeft vooral na wat er in Manaus gebeurde. In die Braziliaanse stad met 1,8 miljoen inwoners zou volgens schattingen 66 procent het ‘gewone’ coronavirus al hebben gehad na een hevige golf in 2020, met vele doden en zieken tot gevolg. Het virus raakte daarna uitgedoofd in de stad zonder dat er noemenswaardige maatregelen van kracht waren. Volgens onderzoekers door de opgebouwde groepsimmuniteit.

Toch kreeg Manaus dit jaar plots een nieuwe besmettingsgolf te verwerken. Was er dan toch geen sprake van groepsimmuniteit? Was de natuurlijke immuniteit van de bevolking vervaagd? Of - het ergste scenario - zorgt de nieuwe variant voor herbesmetting alsof de ‘eerste’ corona nooit heeft toegeslaan?

“Voor zover ik weet is er geen andere plek waar zo veel mensen antistoffen hadden”, zei viroloog José Eduardo Levi van de Universiteit van São Paulo daarover tegen NOS. “En toch zien we die tweede golf. We weten niet hoe dat kan, maar waarschijnlijk komt het doordat de nieuwe variant besmettelijker is, en die antistoffen er niet tegen bestand zijn.”

Vooral veel onzekerheden dus. Voordat de kwestie goed is uitgezocht, is het verstandig om de variant alvast buiten de deur te houden.

Maakt deze variant ons zieker?

Er zijn geen aanwijzingen dat de mutant een ernstiger ziekteverloop oplevert. 

Moeten de vaccins nu naar de prullenmand?

Aanwijzingen dat de vaccins minder goed werken, zijn er nog niet. De kans is klein dat ze helemaal géén vat hebben op de mutant, maar wel is het mogelijk dat ze de virusdeeltjes iets minder krachtig te lijf kunnen gaan. 

Kunnen vaccinbouwers - indien nodig - terug naar de tekentafel?

Hoogstwaarschijnlijk wel. Bij de vaccins van Pfizer en Moderna kan dat binnen enkele weken. Bij de vaccins van AstraZeneca en Johnson & Johnson, die met een onschuldig verkoudheidsvirus de cel inkomen, is het wat complexer, en zal dat een maand of twee duren.

Na aanpassing zullen de vaccins opnieuw moeten worden goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenbureau EMA. Die procedure zou enkele weken duren, geen maanden zoals bij de ‘eerste’ vaccins.

Bij de griepprik is het al heel gebruikelijk dat die jaarlijks wordt aangepast om de strijd aan te gaan met de dan dominante variant. Dat lijkt bij corona ook te gaan gebeuren: nauwkeurig bijhouden hoe varianten zich over de wereld bewegen, en vervolgens het vaccin daarop inrichten.

Maar voorlopig geldt: prikken, prikken, prikken, en snel ook. Zoals Anthony Fauci, de belangrijkste corona-adviseur van de Amerikaanse regering, het onlangs samenvatte: “We moeten zo veel mensen zo snel mogelijk vaccineren, en ons tegelijk voorbereiden op de mogelijkheid dat we het vaccin op een gegeven moment moeten aanpassen.”