Herlees - Burgemeester Leopold Lippens: ‘Er zal een afrekening volgen na de coronacrisis’

Ergens online kunt u een filmpje terugvinden waarin graaf Leopold Lippens in blauw-zwart shirt op de nieuwe oefenterreinen van Club Brugge toont hoe fit en sterk hij is. Dat was vorig jaar. Lippens is 78 en onderging al twee keer een hartoperatie. Hij is de laatste om de coronadreiging weg te lachen. “Ik ben gezond maar ik behoor tot de risicogroep, dat is gewoon een feit”, vertelt hij aan de telefoon. Hij verloor al een van zijn beste vrienden, Philippe Bodson, die op zijn 75ste bezweek aan Covid-19. “Terwijl hij echt oersterk was”, zegt Lippens. “We weten nog lang niet genoeg van dit virus. Het enige dat duidelijk is, is dat het zéér slecht beheerd is in Europa en in België. Dus zullen we moeten leren hoe we met deze dreiging kunnen leven.”

Maar zelfs in quarantaine is het goed leven in Knokke. Lippens vertelt niet zonder trots dat hij zijn huis nu zelf poetst en elke dag voor zichzelf kookt. Zijn boodschappen worden aan huis geleverd, met handschoenen aan maakt hij alle verpakkingen schoon voor ze de keuken in mogen. Deze week op het menu: verse asperges en gravlax zalm, kaassoufflé, een tongfilet. Bereid door de chef des huizes – hijzelf dus.

De voorbije weken maakte de burgemeester van Knokke-Heist nogmaals duidelijk dat hij een heel eigen koers vaart. Voortvarend, eigenwijs, en – vriend en vijand zal het inmiddels moeten toegeven – altijd net een stapje voor op de rest. Nog voor de Nationale Veiligheidsraad voor het eerst samenkwam, had Lippens een totale lockdown voor zijn Knokke-Heist afgekondigd. Begin april riep hij zijn burgers op om zich met zelfgemaakte mondmaskers of een sjaal te beschermen – toen wetenschappers dit nog als ‘nutteloos’ bestempelden in tijden van fysieke afstand. De vraag waarom Lippens zo doortastend optreedt, kan niet goed zijn voor zijn hart. Want voor de manier waarop deze crisis in ons land politiek is aangepakt, heeft Lippens geen goed woord over.

“Terwijl het virus zich al volop in ons land verspreidde, waren ze in Brussel nog met hun eigen dromen en ambities bezig. Ze waren nog bezig met Vivaldi (een regeringscoalitie van liberalen, socialisten, groenen en christendemocraten, red.) en wie er niet met wie aan tafel wilde zitten, terwijl het hier om mensenlevens gaat. En het wordt vandaag alleen nog maar erger: N-VA, PS, Open Vld, Groen… allemaal willen ze zich profileren om straks maar een postje te kunnen pakken. Onvoorstelbaar! Ik vind dat om van te walgen.

“Vrienden in Italië waarschuwden me maanden geleden al voor wat daar bezig was. Ik ken dokters die ter plekke waren om te helpen, en zij vertelden me over de verschrikkelijke toestanden die ze hadden meegemaakt. Dat er in zo’n welvarende regio mensen in de gangen van het ziekenhuis lagen te sterven omdat er geen bedden vrij waren. Dáár gaat dit allemaal over. Ik besefte dat we ook hier direct moesten ingrijpen, dus ik besliste: scholen sluiten, horeca dicht, geen samenkomsten meer.

“Als ik had moeten wachten op onze politieke leiding…

“We hebben zeven, acht ministers van volksgezondheid, die niet eens samen een beslissing konden nemen. Hoe is dat mogelijk! (op dreef) Ik zie alleen politici die niet bezig zijn met de bevolking. Hoe ze politieke munt durven te slaan uit een gezondheidscrisis, dat is toch schandalig?

“Iedereen is gedegouteerd door de politiek. Er zal een afrekening volgen na de coronacrisis, met een politieke klasse die haar onkunde volledig bewezen heeft. Ik zie maar twee uitzonderingen: premier Wilmès (MR) en Pieter De Crem (CD&V-minister van Binnenlandse Zaken en Veiligheid, red.).

De kritiek op premier Sophie Wilmès groeit nochtans met de dag: ze communiceert niet vlot, er is te veel onduidelijkheid, ze blijft te veel op de achtergrond….

“Natuurlijk krijgt ze kritiek. Dat is pure jaloezie, van alle andere politici die graag zelf in de spotlight willen staan en zelf droomden van een toekomst als premier. In een crisisperiode moeten de rangen zich sluiten, maar wat doen ze hier? Ze proberen haar onderuit te halen en willen van de volmachten af. Gaan we zo de problemen aanpakken? Een nieuwe regering samenstellen voor een land dat failliet is, veel succes ermee.

“Mevrouw Wilmès doet haar job zeer degelijk, maar wil niet de aandacht op zichzelf richten. Dat is juist goed, ze heeft tenminste niet de pretentie van de anderen.”

Wat dacht u toen u de exitplannen vrijdag na tien uur ‘s avonds via een powerpoint­presentatie te zien kreeg?

“Natuurlijk is de toekomst onduidelijk, er zijn veel data die nog niet vaststaan. Dat is toch niet de schuld van Wilmès? Zij volgt de experts, en deze ziekte is gewoon heel onvoorspelbaar.

“Premier Wilmès is de enige echte staatsmens die we hebben vandaag. Terwijl de anderen bezig zijn met de gunst van de kiezer, overstijgt zij dat allemaal. Niemand kende haar zes maanden geleden, maar vandaag staat ze er wel. Doe het maar eens in haar plaats.

“En Pieter De Crem, die heeft een zeer moeilijke opdracht en krijgt alleen maar kritiek over zich heen: ‘waarom mogen we dit niet, en dat niet?’ Enfin, zo moeilijk is het toch niet, om allemaal samen een inspanning te doen om deze richtlijnen te volgen. Ik besef heel goed dat deze periode moeilijker is voor een gezin met kinderen in een klein appartement in de stad. Laten we blij zijn dat de lockdown hier nog lang niet zo streng is als in Spanje of Frankrijk. We hebben veel vrijheid, en de technologie die we hebben is formidabel.”

Maar wat de technologie niet kan vervangen: zodra het mooi weer is, snakken mensen naar zee, zon en strand. Wanneer zouden bezoekers terug naar de kust mogen komen als u het voor het zeggen had?

“Ik beslis daar niet over. De medische experts zullen bepalen wanneer de klinieken opnieuw genoeg capaciteit hebben om een nieuwe opflakkering van de ziekte aan te kunnen. Dat is het enige dat telt. Ik vertrouw op het advies van de specialisten, en wij volgen de regels.”

De regels zijn overal dezelfde, maar de controles en handhaving verschillen sterk van stad tot stad. In Antwerpen mogen we van de burgemeester uitrusten op een bankje. Krijg ik daar in Knokke wel een boete voor?

“Hier hebben wij een oudere gemeenschap: als onze mensen niet kunnen uitrusten op een bankje, vallen ze op straat. Wij zijn correct, maar niet overdreven streng. Mensen volgen hun gezond verstand, en bijna iedereen hier respecteert de regels. Die verhalen over controles met drones en kliklijnen: het is allemaal overdreven. Er bestaat geen kliklijn, dat is onzin. Het gebeurde inderdaad dat er mensen belden naar de gemeente of zelfs naar mij persoonlijk om te melden dat er tweedeverblijvers zijn toegekomen.”

En stuurde u daar de politie op af?

“Maar nee, daar hebben die toch niet de tijd voor. Wij hebben een geweldig korps, met 230 politieagenten voor een kleine gemeente van 30.000 inwoners. Ik denk dat geen enkele andere gemeente zo’n sterk korps heeft, maar dan nog is het alle hens aan dek. Ze hebben de handen meer dan vol.”

Welke prioriteit voor de handhaving geeft u dan mee aan uw politiekorps?

“Het controleren van de toegangswegen en de Nederlandse grens, dat is het belangrijkste. Wie hier niet woont en hier niets te zoeken heeft, krijgt een boete en wordt teruggestuurd. Er zijn zeker 200-300 pv’s opgemaakt, maar ik ken die details niet. Mensen zoeken allerlei excuses om toch naar hier te komen, en dat is onaanvaardbaar.”

De prioriteit voor u is: grenzen dicht?

“Grenzen dicht, ja. Dat is logisch. Iedereen wil naar hier komen als het mooi weer is, maar wij moeten de mensen in onze eigen gemeente beschermen. We moeten er nog altijd voor zorgen dat onze klinieken niet overbelast raken in de regio Knokke, Brugge, Blankenberge. Dat is de grootste bezorgdheid. We willen hier toch geen mensen laten sterven op de gang zoals in Italië, enfin.”

Krijgt u veel boze telefoons van mensen die niet naar hun buitenverblijf in Knokke mogen?

“O ja, ze bellen mij. Wat zeg ik dan? Respecteer de wetgeving, punt aan de lijn. Ik krijg allerlei verhalen te horen, van mensen die een uitzondering willen om op bezoek te komen bij hun ouders op leeftijd…

“Iedereen moet beseffen dat dit geen lachertje is. We kunnen niet alles op slot houden tot er een vaccin is, dus we zullen hier nog een zeer lange tijd mee moeten leren leven. In Nederland zijn de winkels open, en de cijfers zijn daar niet veel slechter dan hier. We zullen een manier moeten vinden om het leven opnieuw op gang te laten komen, maar het zal niet snel weer business as usual zijn.”

Vorig jaar werd graaf Lippens nog uitgebreid gevierd omdat hij veertig jaar lang onafgebroken als burgemeester aan het hoofd stond van de welgestelde kustgemeente. De scherpe kantjes zijn er in de loop van de jaren niet afgevijld, en ook in deze crisistijd zal de burgemeester de harde realiteit niet in een suikerlaagje verpakken. Lippens’ stijl is rechtdoorzee, niet altijd even fijngevoelig.

Een van Lippens’ legendarisch geworden uitspraken was zijn veroordeling van de ‘frigoboxtoeristen’, de dagjesmensen die komen genieten van de kust maar geen centen in het laatje brengen voor de plaatselijke economie.

Die kwestie dreigt nog harder op te spelen als de poorten van ‘Fort Kust’ weer opengaan. De kustburgemeesters vrezen nu al een overrompeling van de regio. Is iedereen straks weer welkom aan de kust? Of moeten we een vip-pas bemachtigen om het strand op te mogen?

Lippens: “We gaan heel goed moeten bekijken hoe we dat handhaven. Wat als er 200.000 mensen op dezelfde dag naar de kust komen bij mooi weer? Als er nog geen cafés of restaurants of strandbars mogen openen en iedereen troept samen op het strand en de dijk? Dan overweeg ik toch om de stranden gewoon helemaal af te sluiten.

“We moeten te allen prijze een uitbraak van het virus hier vermijden. Het mag hier vooral geen tweede Tirol worden.

“Ik wacht de beslissing af van de federale regering, en overleg met gouverneur Decaluwé. Maar hier zijn ook figuren die denken dat ze baas zijn over de hele kust.”

U hebt het over Bart Tommelein (Open Vld), burgemeester van Oostende, die de hand reikte om een relanceplan voor de hele kustregio uit te werken.

“Omdat hij graag op televisie wil komen met zijn ideetjes. Tommelein mag doen wat hij wil in Oostende; alle kustburgemeesters hebben elk hun eigen strategie. Wij willen hier investeren voor de mensen van onze eigen regio. Ik bemoei me niet met andere steden, en omgekeerd moet niemand ons hier de les komen spellen. Laten we alstublieft de diversiteit behouden die de rijkdom vormt van onze kustregio.”

Valt er niets te zeggen voor een gezamenlijke aanpak en solidariteit tussen de kuststeden?

“Er was afgelopen woensdag nog overleg met alle kustburgemeesters (Lippens volgde als enige burgervader het overleg thuis, via Zoom; er was wel een schepen fysiek aanwezig, red.), maar er is geen eensgezindheid over de exitstrategie. Het was een kakofonie. Sommigen van mijn collega’s gaan volledig de populistische toer op, om maar een paar stemmetjes te winnen. Ik hoor hen pushen om de campings al snel te openen, of sommige winkels al begin mei open te doen. Waar gaat het heen als alle gemeenten op hun eigen manier de federale maatregelen invullen? Bart Tommelein wil vanaf 18 mei de stranden al openstellen voor tweedeverblijvers, maar geen dagjesmensen toelaten. Wij hebben dertien kilometer strand in Knokke, denkt u echt dat ik agenten ga inzetten om dat te controleren? Ik luister alleen naar de Nationale Veiligheidsraad, en mijn standpunt is duidelijk: of de stranden zijn open voor iedereen, of ze zijn gesloten voor iedereen.

“Ik weet dat ze me afschilderen als de man die de ‘frigoboxtoeristen’ discrimineert, maar ik zeg u: iedereen is welkom, als ze zich maar aan de regels houden, en de rust en de properheid hier respecteren.

“Onze grootste prioriteit op termijn is meer hotels bijbouwen. Ik zeg dat al vijftien jaar. In 1939 waren hier in Knokke 6.900 hotelkamers. Nu zijn dat er 500. Mensen moeten hier kunnen blijven logeren, dat is de beste manier om ook de plaatselijke economie te stimuleren.

“De mentaliteit moet anders. Belgen gaven geld uit om in het buitenland op hotel te kunnen gaan, en als het nog eens goed weer was, dan trokken ze allemaal tegelijk een dag naar de zee. Dat zal anders moeten. Het zal back to basics zijn. De tijd dat je naar Spanje vloog voor 40 euro, is voorbij. Dit is een opportuniteit: als mensen minder naar het buitenland op vakantie gaan, zullen ze de komende jaren de Belgische kust herontdekken. Gelukkig zijn er ondernemers, zoals Paul Gheysens die met Ghelamco een nieuw hotel bouwt van 300 kamers op het nieuwe golfterrein hier. Dat soort investeringen hebben we hier nodig.”

U zette eind maart al een dik kruis over de zomer, lang voor de regering dat durfde te doen. Geen evenementen tot eind augustus, mogelijk zelfs tot het einde van het jaar. Daar hebt u zich vast niet bij iedereen populair mee gemaakt.

“Mensen willen gewoon duidelijkheid. En het gaat hier in Knokke niet over mega-events als Tomorrowland of Rock Werchter.

“Als de andere kustgemeenten allerlei activiteiten willen organiseren, prima. Maar in Knokke staat de levenskwaliteit voorop. Het moet hier proper en veilig zijn, dat zijn de prioriteiten.

“Het is niet onrealistisch om te voorspellen dat deze crisis zal aanhouden tot de zomer van 2021. We moeten ons aanpassen en een heel andere levensstijl vinden. Postcorona wordt een heel andere wereld. Hebben we al die events wel nodig, die veel volk naar hier trekken? Moeten we niet terug naar de schoonheid en eenvoud en rust die hier is? We hebben de natuur in het Zwin, er zijn hier kilometers mooie fietspaden. Ik herhaal: het zal back to basics zijn.”

In een kustgemeente als Knokke, die leeft op horeca, shopping, events en toerisme, zal niet iedereen blij zijn met die boodschap.

“Natuurlijk niet, maar het is de realiteit. Heel wat restaurants en handels zullen failliet gaan. Dat is een feit, en dat zal in heel België en heel Europa zo zijn. De werkloosheid zal toenemen, de welvaart zal dalen. Dat is vooral het gevolg van de onkunde van onze politici. We staan voor een grote transformatie. Gaan mensen nog even gretig shoppen na deze periode? We hebben veel kunstgaleries in Knokke. Wie gaat er nog in dezelfde mate geld uitgeven aan kunst? Dat zijn grote uitdagingen voor onze ondernemers.

“De herleving van de economie zal prioriteit krijgen. We zijn bezig aan een marshallplan voor Knokke-Heist, daar is 20 miljoen voor vrijgemaakt. Tegen eind juni gaan we de stad al mooier maken, met bloemen en streetart, om te tonen dat het hier nog altijd bruist. We hebben al een geste gedaan met een waardebon van 200 euro voor de tweedeverblijvers – dat soort zaken moet een impuls geven aan de plaatselijke economie.”

Toen Vlaams minister van Toerisme Zuhal Demir (N-VA) dat voorstel deed, kreeg ze bakken kritiek. Mensen met een buiten­verblijf zijn niet de grootste sukkelaars die staatssteun nodig hebben.

“We delen niet zomaar wat cheques uit. Wij geven voor 4 miljoen euro cheques uit, en volgens onze berekening kan dat 20 miljoen euro opleveren voor de plaatselijke horeca. Wanneer mensen een bon van 200 euro uitgeven, besteden ze meer dan dat bedrag. Het past in een globaal pakket met verschillende steunmaatregelen, dat over een maand klaar zal zijn.”

We horen u vooral zeggen: ik neem het heft wel in eigen handen.

“Maar we moeten wel! Ik ben zelf mondmaskers moeten gaan zoeken omdat we er niet genoeg hadden. Ik heb 4.000 mondmaskers gratis gekregen, via mijn vriend Luc Bertrand (topman bij investeringsmaatschappij Ackermans & van Haaren, red.), er zijn bedrijven die mondmaskers in voorraad hebben, en wij hadden die dringend nodig om het personeel te beschermen in de ziekenhuizen, de verzorgingscentra, bij de politie. Waarom kan men die dingen niet geregeld krijgen op nationaal niveau? Dat is toch onvoorstelbaar!”

U pleitte eerder al voor een regering van technocraten. Daar lijken we nu naartoe te gaan. Het huidige beleid wordt mee uitgestippeld door virologen; het exit-team dat ons uit de lockdown moet loodsen bestaat uit wetenschappers, academici, economen.

“Naar wie moeten we anders luisteren? Mensen hebben geen vertrouwen meer in de politiek.

“Neem nu de gezondheidsinfrastructuur. Laat technocraten bepalen hoe de klinieken efficiënt georganiseerd moeten worden, welk materiaal er wanneer wordt aangekocht, hoe we zorgpersoneel deftig betalen, welke structuur het beste werkt voor de mensen. Zorg dat dat in orde is. Maar dat is toch niet iets waarover je in een parlement moet discussiëren? Dat is toch quatsch.”

Ondertussen wordt de tweestrijd tussen volksgezondheid en economie steeds scherper gesteld: het beschermen van ouderen en zieken versus de zelfstandigen en bedrijven die financieel kopje-onder gaan.

“Maar kijk naar wat er in Italië gebeurd is. Waar de dokters in de ziekenhuizen moesten kiezen of ze het leven redden van iemand die 25 is of iemand die 90 is. Zulke toestanden zijn gewoon onaanvaardbaar, daar kun je verder niet over discussiëren. We hebben tot nog toe altijd capaciteit genoeg gehad op de intensieve zorg, en daar moeten wij zeer tevreden over zijn.”

Zijn er mensen die in discussie gaan met u over de coronamaatregelen?

“Natuurlijk, maar ik ben geen politicus! Ik ben een vrij man, ik ben van geen enkele politieke partij lid en ik heb aan niemand in Brussel verantwoording af te leggen. Samen met de mensen in het schepencollege doen wij wat het beste is voor de mensen van Knokke-Heist. Hun belang en hun gezondheid, dat is wat telt. Het kan mij niet schelen of ik herverkozen word of niet. Ik zeg altijd: ik vecht niet tegen mensen, ik vecht voor ideeën. En als de mensen hier mijn ideeën niet meer willen, dan ben ik weg. Ik ben niet gehecht aan de macht. Niet zoals die opgeblazen kikkers van de klassieke partijen die elke dag op televisie komen om in de aandacht te staan.

Tegen de volgende gemeenteraads­verkiezingen in 2024 zou u 45 jaar onafgebroken burgemeester kunnen zijn.

“Als mijn gezondheid het toelaat en ik ben fit genoeg, dan zal ik dat zeker halen. Maar als dit virus mij te pakken krijgt, is het misschien rap gedaan. Dat zullen we moeten zien.”

Wat is het eerste dat u wil doen als de lockdown voorbij is?

“Als alles terug op gang komt? Dan blijf ik nog een tijd in quarantaine. Ik heb het zeer goed hier en ik wil geen risico’s nemen. De technologie is fantastisch, en ik kan al mijn meetings doen via Zoom en Teams. Het is veel efficiënter zo. Niemand komt nog te laat op een vergadering.”

Wordt u als burgemeester niet geacht om onder de mensen te komen en handjes te schudden?

“Ik heb dat nooit gedaan, handen schudden heb ik altijd zeer vies gevonden. Ik hoef niet op elke receptie of begrafenis of opening van een winkel te staan. Natuurlijk is het aanpassen, ik mis de bewegingsvrijheid die we vroeger hadden, om een weekend op citytrip te gaan naar Parijs, bijvoorbeeld. Maar ik heb het goed thuis en ik trek mijn plan.

“Ik ben beginnen te poetsen en opruimen. Ik waardeer nog meer hoeveel werk dat allemaal is, dat anderen voor ons doen. Normaal komt er elke voormiddag van 8 tot 12 iemand om het huishouden te doen, nu laat ik niemand meer binnen en doe ik alles zelf. Ik heb een paar kookboeken bovengehaald en ik geniet ervan om goed te koken. Het is een uitgelezen moment om alles goed te organiseren en grote schoonmaak te doen. Ik ben er al achter gekomen dat ik veel te veel schoenen heb. En mijn huis is nog nooit zo proper geweest als nu.”