Vlaanderen koopt het complete handschrift van "Bezette stad" van Paul van Ostaijen: "Van onschatbare waarde" 

Precies 100 jaar geleden werd er nog volop gewerkt aan de eerste druk van "Bezette stad". Dichter Paul van Ostaijen werkte die dichtbundel begin 1921 af in Berlijn en stuurde het in delen door naar zijn broer en naar kunstenaar Oscar Jespers in Antwerpen. Zij vormden het handschrift zo goed mogelijk om tot een echt boek. Het origineel verdween in de plooien van de geschiedenis. Tot nu.

De Vlaamse overheid plaatste het vorig jaar op de Topstukkenlijst en kon het complete manuscript - zo'n 150 pagina's - daarna aankopen. Net op tijd voor de tentoonstelling die op 27 maart opent in het Letterenhuis in Antwerpen, en vlak voor de start van het Paul van Ostaijenjaar. Maandag zou de jong gestorven dichter 125 jaar worden.

Aan zo'n bijzonder handschrift hangt uiteraard een prijskaartje, maar die prijs wordt voorlopig nog geheim gehouden. Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) benadrukt dat het handschrift "van onschatbare waarde is voor het Vlaamse erfgoed." 

“Het is een iconisch werk van een iconisch auteur", aldus de minister. "Er zijn veel manuscripten, maar zeker bij de gedichten van Paul van Ostaijen is het originele manuscript in al z’n complexiteit ongelooflijk ontroerend."

Die ontroering is ook oprecht voelbaar bij biograaf Matthijs de Ridder, die het handschrift al kon bekijken: "Dit was het manuscript waar ik het meest benieuwd naar was. We hadden geen idee waar het zich bevond en of het ooit nog zou opduiken. Je ziet het hele boek "Bezette stad" al uitgetekend door Van Ostaijen zelf. Het begint al in het handschrift, daarom is het zo belangrijk dat we dat nu ook hebben."

Tot nu moesten onderzoekers zoals de Ridder het doen met kopieën of afdrukken. Bij het opvallend goed bewaarde origineel zijn er (soms minieme) verschillen merkbaar, die nu voor het eerst bovenkomen. Een fout bedekte Van Ostaijen bijvoorbeeld met een nieuw papier dat hij vastplakte met postzegels, bij gebrek aan lijm. Zelfs die postzegels zitten 100 jaar later nog op hun plaats. Soms werden ook zinnen weggekrast, zoals zichtbaar op de foto hieronder.

Van Ostaijen werkte lang aan de bundel "Bezette stad", waarvoor de stad Antwerpen model stond. Vooraan het handschrift is nog het jaartal 1920 te zien, wat in het eigenlijke boek 1921 werd. Verder zijn ook aanduidingen in het rood zichtbaar, aangebracht door de drukker of door Oscar Jespers. 

Elke boekenliefhebber kan het manuscript binnenkort zelf uitpluizen, want de zowat 150 losse kantjes worden allemaal gefotografeerd en digitaal beschikbaar gemaakt. Een selectie van die pagina's is vanaf eind maart te zien in het Letterenhuis in Antwerpen, tijdens de expo "Bezette stad 100!". 

Bekijk hieronder de eerste beelden van het manuscript, met extra uitleg: