De gigantische stress van de Chinese jeugd kent een woord: involutie
In China is een omgekeerde revolutie aan de gang. Een wedloop waarbij vooral jongeren steeds slimmer, steeds flexibeler en steeds ambitieuzer moeten zijn, maar zonder daarvoor te worden beloond. Involutie is het gaan heten en de Chinese jeugd heeft er schoon genoeg van.
Toen Wang Yun (24) onlangs stage liep bij een van China’s grootste internetbedrijven, deed ze een pijnlijke ontdekking. Hoewel de werkuren flexibel waren, durfde niemand er voor tien uur ’s avonds het kantoor te verlaten, voor het afdelingshoofd vertrokken was. Ook al waren ze klaar met hun werk, toch bleef iedereen zitten, veinzend het druk te hebben. Iedereen vond het vreselijk, maar toch deden ze allemaal mee.
“Het was alsof zich een onzichtbare cultuur had ontwikkeld”, zegt Wang Yun, die promoveert in internationale studies. “Ik zat de hele tijd te denken: waarom zit ik hier mijn tijd te verspillen? Ik ben klaar met mijn werk, waarom ga ik niet naar huis? Maar omdat mijn collega’s bleven, durfde ik zelf ook niet te vertrekken. We moesten niet blijven, maar iedereen deed het. En omdat iedereen het deed, werd het een plicht.”
Wang Yun begreep haar eigen gedrag niet goed – waarom deed ze mee met die onzin? – tot ze op Chinese sociale media een nieuw woord leerde kennen: involutie. Internetters beschreven het als een doorgeslagen competitie: iedereen werkt alsmaar harder, maar niemand wordt er beter van. Volgens veel onlinecommentaren was het woord bij uitstek van toepassing op de Chinese maatschappij. Ook Wang Yun herkende zich erin. “Ik was behoorlijk geïnvolueerd.”
Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.
Ongezonde wedloop
Involutie, van oorsprong een wetenschappelijke term, is tegenwoordig een hot topic in China. Door antropologen gebruikt om stagnerende landbouwmaatschappijen te beschrijven, is de term door Chinese jongeren omarmd om het over hun eigen levens te hebben. Hun opvoeding, hun studie, hun werk: ze zien het allemaal als voorbeelden van involueren of neijuan in het Chinees, letterlijk: naar binnen rollen. Chinese artikelen over involutie zijn miljoenen keren gelezen en gedeeld.
“Ik kende de term uit academische teksten, maar Chinese jongeren hebben er een andere betekenis aan gegeven”, zegt Xiang Biao, antropoloog aan het Max Planck Instituut in Duitsland, die een in China veelgelezen interview over involutie gaf. “Voor hen betekent het een eindeloze, alsmaar toenemende concurrentiestrijd, zonder beloning. Ze weten dat ze extra druk creëren voor anderen en zichzelf, maar ze kunnen niet stoppen. Het is een wedloop waaruit je niet kunt ontsnappen.”
Veel hoogopgeleide Chinezen zien hun leven als door en door geïnvolueerd. Als kind moeten ze alsmaar meer bijlessen volgen om op een goede universiteit te komen. Aan de universiteit moeten ze alsmaar hogere diploma’s halen, om een goede baan te vinden. En op hun werk moeten ze alsmaar meer uren presteren om een goede positie te krijgen. Maar omdat iedereen meedoet aan dat opbod, leidt dat alleen maar tot inflatie: iedereen moet alsmaar harder werken voor hetzelfde resultaat.
Verborgen oorzaken
Je zou kunnen zeggen: op zijn minst wordt de maatschappij er beter van, want al die jongeren doen veel vaardigheden en kennis op. Maar dat is niet noodzakelijk zo, zegt Xiang Biao. “Veel jongeren ervaren al die inspanningen als tijdverlies, want ze doen het niet uit interesse, maar onder dwang. En zelfs als ze iets leren, betalen ze een hoge prijs: ze moeten zo hard werken dat ze geen tijd hebben om vrienden te maken, om een boek te lezen of om te ontdekken wat ze graag doen.”
Natuurlijk, ook in het Westen is er concurrentie en druk, maar volgens Xiang Biao is dat toch anders. “In het Westen zijn maatschappijen meer gediversifieerd. Er zijn verschillende levensdoelen mogelijk: ik ben goed in dit, jij bent goed in dat, we hoeven ons niet met elkaar te vergelijken. In China is het idee van succes heel uniform: een appartement op een A-locatie, een auto van het juiste merk en dan trouwen. Maar als 1,3 miljard mensen hetzelfde willen, dan leidt dat natuurlijk tot schaarste.”
Op Chinese sociale media wordt uitgebreid gediscussieerd over de oorzaken van involutie. Sommigen verwijzen naar de confucianistische traditie, die erg aanstuurt op conformisme. Xiang Biao ziet het veeleer als een erfenis van het socialisme, waarin iedereen gelijk was, gecombineerd met markthervormingen, die op alles in het leven een prijs hebben gezet. “Geld is ontzettend belangrijk geworden in China. Niets anders geeft je zekerheid. Dus doet iedereen mee in de wedloop.”
Ook het politieke systeem speelt een rol, zegt Xiang Biao. “Als er in China meer open debat zou zijn over grote vraagstukken, zou er ook meer diversiteit in levensstijlen ontstaan. Maar dit systeem van concurrentie is mee opgezet door de overheid. Iedereen wordt verteerd door angst en druk, niemand heeft energie om na te denken. Dat verklaart deels waarom China zo stabiel is. Heel veel jongeren zijn uitgeput.”
Tragische gevolgen
Wie de discussies op sociale media leest, ziet ook de tragische gevolgen van de involutie: een enorme verspilling van tijd, energie en talent. Volgens een onderzoek van Peking University is 30 procent van alle eerstejaarsstudenten niet geïnteresseerd in hun studie, wat tot een gebrek aan intrinsieke motivatie leidt. Hoewel betrouwbare cijfers schaars zijn, rapporteren veel onderzoekers dat het aantal depressies en angststoornissen in China aan het toenemen is.
Ook Wang Yun voelde haar levenslust wegsijpelen tijdens haar internetstage. “Ik werkte twaalf uur per dag, en als ik ’s avonds thuiskwam, wilde ik gewoon op bed liggen en nietsdoen. Ook in mijn vrije tijd voelde ik me neerslachtig, alsof ik niet meer geïnteresseerd was in mijn leven. Ik studeer binnenkort af en ik zou liever niet meer bij een internetbedrijf werken. Maar het is moeilijk om eraan te ontsnappen. Die bedrijven bieden nu eenmaal de beste salarissen.”
Xiang Biao hoopt dat de onlinediscussies over involutie een bewustwording en mentaliteitswijziging op gang kunnen brengen. Hij pleit voor meer psychologische begeleiding en hervormingen in het onderwijs. “Het feit dat het debat over involutie zo populair is, toont dat mensen verandering willen”, zegt hij. “Het zal moeilijk zijn. Het is zo’n sterk cultureel en sociaal fenomeen, dat kun je niet met een paar nieuwe wetten veranderen. Maar hopelijk opent dit debat bij sommigen de ogen.”
Wang Yachen (25): ‘Als de ene vijf uur bijles neemt, neemt de andere tien uur’
“Ik heb een tijdje Engelse bijles gegeven, en ik stond ervan versteld hoe jong de leerlingen waren. Mijn jongste leerling ging nog niet eens naar de lagere school, maar hij kreeg privéles om een Engelse test af te nemen. Ik snapte het eerst niet, tot ik zag ik dat al zijn leeftijdgenootjes hetzelfde deden. Als de ene vijf uur bijles neemt, neemt de andere tien uur bijles en de volgende twintig uur. Die competitie bepaalt wie naar de beste universiteit zal mogen.
“Mijn ouders zijn breeddenkend en laten me vrij. Maar bij mijn vrienden is het anders. Hun ouders willen dat ze meteen geld verdienen: hoe meer, hoe beter. Ze moeten een huis kopen in Beijing, trouwen en kinderen krijgen. Ze doen alles om binnen te raken in een bedrijf met hoge salarissen en een goede reputatie. Maar als ze daar eenmaal werken, beseffen ze dat ze het vreselijk vinden. Veel van mijn vrienden klagen iedere dag dat ze geïnvolueerd zijn, maar ze kunnen er niet mee stoppen.
“Ik heb zelf een redelijk ontspannen baan, maar de mensen rond me proberen me te involueren. Iedere dag krijg ik te horen: met jouw diploma zou je bij een groot internationaal bedrijf moeten werken, niet bij een klein Chinees bedrijf. Maar ik wil gewoon werk doen dat me interesseert. Nu er zo veel discussie is op internet, praat ik hier veel over met vrienden. Maar ik weet niet of het veel zal veranderen. Er is veel externe druk, het lijkt me een onoplosbaar probleem.”
Wang Yun (24): ‘Veel jongeren zijn als werkende machines: ze doen wat ze moeten doen’
“Chinese ouders zeggen graag: kijk, die kinderen zijn beter dan jou, waarom kun jij niet meer zo zijn? Chinese kinderen krijgen in hun opvoeding niet veel aanmoediging, maar vooral kritiek. Dat komt niet alleen van de ouders, maar ook van de leerkrachten. Op school ligt de nadruk op je punten, en is er altijd een sfeer van competitie. Dat heeft een grote invloed op jongeren. Ik merk zelf dat ik me voortdurend met mijn medestudenten vergelijk: als zij een masterdiploma hebben, moet ik dat ook.
“Veel Chinese jongeren zijn best depressief. Ik denk dat die psychologische problemen serieus moeten worden genomen. Sommige mensen hebben het gevoel dat ze iedere dag hun tijd verspillen, en zijn daar ongelukkig over. Anderen zijn meer boeddha-achtig en laten het van zich afglijden. Maar zij geven vaak nergens meer om. Ze zijn als werkende machines: ze doen wat ze moeten doen, maar meer ook niet.
“Ik denk dat het goed is dat we nu over involutie discussiëren. Het heeft mij alleszins aan het denken gezet. Veel mensen zijn erg beïnvloed door hun omgeving en hebben geen eigen mening. Ze volgen allerlei bijlessen en behalen allerlei certificaten omdat iedereen dat doet. Maar uiteindelijk gaat het erom wat je zelf wilt. Ik denk dat de discussies misschien enige verandering zullen brengen. Maar ik weet niet of het voldoende zal zijn om de trend te keren.”