Direct naar artikelinhoud
ReportageTexas na de ramp

Hoe de kou Texas en zijn trots kleinkreeg. ‘Dit is dus het machtige Amerika’

Voedselbedeling in Houston. De aanvoer van levensmiddelen was stilgevallen door de gladde wegen en de onmogelijkheid om spullen te koelen. Beeld Getty Images

Ze zijn fier op hun eigenzinnigheid en gebrek aan regulering. Ze hebben als enige staat een eigen energienet. Maar toen een blizzard dat stillegde, hadden de Texanen plots geen stroom, geen warmte, en uiteindelijk geen water meer.  

Met cowboyhoeden op en winkelmandjes aan hun arm staren vijf, zes mannen naar de schappen met de plastic stukjes buis die, in de juiste combinatie, weer intacte waterleidingen kunnen vormen. Ze knikken elkaar toe, zeggen kort dat het wel gaat, maar veel praten ze niet, veel minder dan ze normaal praten. Een lekkage is nooit iets om trots op te zijn, maar het is groter dan dat: als Texas faalt, voelt dat persoonlijk, voor Texanen.

“We zijn te afhankelijk geworden van technologie”, bromt Keith Lee, een 59-jarige rancher, kauwend op een tandenstoker, als hij buiten op de parkeerplaats van de Woodson, een winkel in bouwmaterialen even buiten Groesbeck, naar zijn pick-up met vee-aanhangwagen loopt. Twee dagen lang heeft hij sneeuw moeten smelten om aan drinkwater te komen. “Toen we nog gewoon op hout stookten en eigen waterputten hadden, toen hadden we deze problemen niet. Als dit iets laat zien, is dat we uiteindelijk op onszelf moeten terugvallen.”

Even verderop, in het dorpje Marlin, trekt Glen Murphy een tegengestelde conclusie. Hij is een veteraan met een grijze baard, ook met cowboyhoed, en zit in de zon op de veranda van een houten huisje in de zwarte gemeenschap, voordat hij weer verder gaat met zijn reparaties. “De regering heeft het laten afweten. Ze hebben te weinig toezicht gehouden. Ze wisten dat dit verkeerd kon gaan, ze hebben tegen de energiebedrijven gezegd wat ze moesten doen, maar niet opgelet. By the grace of God! We hadden dit helemaal niet hoeven doormaken.”

Het is het eerste weekend na een week waarin de trotse staat wankelde. Een ongekende winterstorm bracht sneeuw en kou tot een van de zuidelijkste punten van de Verenigde Staten, die een cascade van catastrofes in gang zetten. Geen gas, geen licht, geen water: in verschillende permutaties werden de nutsvoorzieningen nutteloos, waarna miljoenen Texanen het zelf moesten zien op te lossen. Het dodental stond volgens The Washington Post zaterdag op 32: de slachtoffers vielen door onderkoeling (zoals een elfjarig jongetje uit Midden-Amerika dat voor het eerst van zijn leven in de sneeuw speelde, en een dag later koud in bed werd gevonden), door branden (zoals een oma met haar drie kleinkinderen, die zich wilden warmen met een open haard), door koolmonoxidevergiftiging (zoals een moeder en kind in een auto in een garage).

Noodtoestand

President Joe Biden verklaarde de situatie in een derde van de districten in de staat zaterdag tot ramp, waardoor er onder meer federaal geld vrijkomt voor tijdelijke huisvesting, reparaties, en leningen voor slachtoffers die niet verzekerd waren. Het was een opwaardering van de (gewone) noodtoestand die hij vorige week al uitriep, en die het mogelijk maakte om generatoren en hulpgoederen te sturen. Een woordvoerder zei zondag dat de president van plan is Texas komende week te bezoeken.

Het meest acute leed is inmiddels geleden: het is zondag twintig graden in het centrum van Texas, zo’n veertig graden warmer dan de nachtelijke kou een paar dagen eerder. De poollucht is weer teruggedrongen naar Canada, het gas stroomt weer, de meeste elektriciteitscentrales draaien. Wel zitten miljoenen mensen nog zonder water, door gesprongen leidingen; andere hebben wel water maar kunnen dat niet drinken zonder het te koken. Ook is de aanvoer van levensmiddelen, die was gestopt door de gladde besneeuwde wegen en de onmogelijkheid om spullen te koelen, nog niet op gang: in de supermarkt van Marlin zijn de schappen en koelkasten waar normaal vlees, zuivel, groente en fruit liggen nu helemaal leeg.

Maar hoe is dat nou kunnen gebeuren?

“Ze hadden zich beter moeten voorbereiden”, zegt Murphy, in Marlin. “Ik heb ergens gelezen: als je je niet voorbereidt, bereid je je voor om te falen.”

En dat is wat Texas deed, op een manier die, in al zijn overmoedige grootheidswaanzin (het Capitool in de hoofdstad Austin is groter dan dat in Washington), tragisch aandoet, in de Griekse zin van het woord.

De staat, die in de negentiende eeuw negen jaar onafhankelijk was, is altijd een tikje eigenzinnig gebleven, wars van federale bemoeizucht. Dus toen Washington in 1935 besloot dat de nationale stroomvoorziening moest worden gekoppeld en gereguleerd om de betrouwbaarheid op te krikken, knipte Texas zich grotendeels los. Terwijl de rest van het land door twee grote hoogspanningsnetten wordt gedekt, eentje in het oosten en eentje in het westen, heeft Texas een eigen net, met maar een handvol flinterdunne connecties met andere staten en Mexico. Heel onafhankelijk, maar het betekent ook dat je niet op je buren kunt terugvallen om even een kopje suiker te lenen als je zelf even zonder zit.

Dus kon de stroom nergens vandaan komen, toen Texas het niet meer kon opbrengen.

Een man haalt water uit zijn jacuzzi om het toilet door te spoelen. Miljoenen Texanen zitten nog zonder water.Beeld REUTERS

Dat de stroomopwekking stilviel werd veroorzaakt door een andere bron van Texaanse trots: het gebrek aan regulering en toezicht. Hoewel in 2011, na een eerdere koudegolf, werd geconcludeerd dat de Texaanse energiecentrales winterbestendiger moesten worden, zijn afgelopen week precies dezelfde mankementen aan het licht gekomen als tien jaar geleden. Voorbereiding op calamiteiten kost geld, en dus kozen de meeste energiebedrijven kozen het onzekere voor het zekere. “Wat ik niet begrijp”, zegt Murphy, “is waarom wij ons wel aan regels moeten houden en door de politie gestopt worden als we geen gordel om hebben, terwijl die lui nooit gecontroleerd worden. En zij brengen ánderen in gevaar, niet zichzelf.”

Domino-effect

De roes van de Texaanse zorgeloosheid is zichtbaar ten oosten van Marlin, waar de roestbruine vaten en kleppen en leidingen te zien zijn van het aardgas dat daar gewonnen wordt, een van de grootste voorraden ter wereld, en waar de helft van de Texaanse stroomvoorziening op draait. Omdat dat spul toch wel stroomt, dachten de energiebedrijven, hoeven we ook geen gasvoorraden bij onze centrales aan te leggen. Die strategie werkte perfect, tot het gas deze week niet meer stroomde.

Wat er gebeurde: met het gas komt ook water omhoog. Dat bevroor in de kleppen van de boorputten, of verderop, in de fabriekjes die het gas en water moeten scheiden. Ook in sommige centrales zelf bevroren onderdelen, problemen die in staten als Minnesota, in het noorden van het land, nooit problemen zijn, omdat de kwetsbare onderdelen daar beter worden geïsoleerd of verwarmd. Niet alleen stokten de gascentrales, ook sommige kolencentrales en een kerncentrale (omdat hun koelwater bevroor), en daarnaast de windturbines, die geen antivries in hun wieken hadden.

Toen begon het domino-effect: geen stroom betekende voor veel Texanen ook geen warmte, en toen de waterbedrijven hun water niet meer konden zuiveren, ook geen water meer. Toen het niet-stromende water bevroor in de leidingen barstten die open: overal in de wegen zitten verse kuilen, al dan niet gedempt met kiezels, en op andere plekken stroomt het water over het asfalt.

Nu de sneeuw grotendeels gesmolten is is dat watergebrek het grootste probleem. En dus klinkt er ineens een biepje op de telefoon, op weg tussen de koeien van Marlin. ‘Extreme alert’, staat er. De First Baptist Church in Shiloh geeft water weg. Daar drommen de pick-ups samen, rond de brandweerwagen van de dominee; hij combineert die functies. Het bluswater vult de containers. “Dit is hoe we laten zien wie we zijn: als we onze buren helpen”, zegt Daniel Snow. Ergens is het goed om weer op elkaar aangewezen te zijn, zegt hij. “Niemand kan het alleen.”

In Austin staan er rijen voor de ambachtelijke bierbrouwerijen, die water uitdelen. “Welkom in de eerste wereld”, zegt Camila, een studente uit Mexico. “Dit is dus het machtige Amerika. Austin, de stad die zo hightech is dat Elon Musk er net met Tesla naartoe is verhuisd. Nooit gedacht dat ik ooit nog met een jerrycan in de rij voor water zou gaan staan.”