‘Het is geen tranerige bedoening. De titel is niet voor niets ‘Leef!’’

James Cooke: “Het uitroepteken hebben we er pas aan toegevoegd toen ik al een aantal portretten had gemaakt. Ik vond het toepasselijk, omdat ik had mogen ervaren dat dát is wat die mensen dag na dag doen: léven, met een uitroepteken. In zoverre hun gezondheid het toelaat, proberen ze alles uit hun nog resterende dagen te halen. Je ziet ook hoe de liefde voor hun familie en vrienden alleen maar groter wordt omdat ze weten dat hun tijd beperkt is: prachtig om dat als bevoorrechte getuige mee te mogen maken. 

“De aan leukemie lijdende Dimitri bijvoorbeeld (centraal in de eerste aflevering, red.), die in zijn woonkamer de openingsdans van z’n huwelijk met Stefanie overdoet – op de tonen van ‘I Would Stay’ van Krezip – en daar overduidelijk zó intens van geniet: als ik tranen heb gelaten, was het om de schoonheid van zulke momenten.”

Leef! is een programma van Dedsit, het productiehuis waarvan jij samen met Gert Verhulst mede-eigenaar bent. Betekent dat ook dat het idee van jou kwam?

Cooke: “Ja. Het thema is me niet vreemd: net zoals veel mensen die in de kijker lopen, krijg ik regelmatig verzoeken via de sociale media om iemand die terminaal is eens te gaan bezoeken, of een videootje in te spreken. Ik doe zoiets in de regel altijd, omdat ik het maar een kleine moeite vind. Keer op keer merk ik ook hoeveel het voor die mensen betekent. 

“Maar de echte drijfveer om dit programma te maken, komt voort uit iets wat ik zelf al heb ervaren: dat het ontzettend pijnlijk is om te constateren dat je maar weinig tastbare herinneringen hebt aan een overleden dierbare. Toen een goeie vriendin een paar jaar geleden uit mijn leven werd weggerukt, heb ik nog een paar keer naar haar voicemail gebeld. Ik wilde haar nog eens hóren, snap je, en ik wist niet op welke manier ik dat anders kon doen. Met Leef! zorgen we ervoor dat mensen die een dierbare moeten afgeven achteraf nog kunnen teruggrijpen naar iets tastbaars.”

Je blijft drie nachten slapen bij de geportretteerden, in de logeerkamer of in een kampeerwagen voor de deur. Waarom?

Cooke: “Omdat ik het ongepast zou vinden om ’s ochtends vroeg met een cameraploeg bij een terminale mens binnen te stuiven en te zeggen: ‘Smijt je nu eens volledig aan mijn voeten, en wees zo eerlijk en oprecht als je kunt zijn,’ en vervolgens om zeven uur ’s avonds de plaat te poetsen: ‘Merci en tot morgen, hè.’ Neen: ik wilde bij die mens blijven wanneer de cameraploeg weer vertrok, omdat ik dat mijn plicht vond. 

“Ik heb bij Gert Late Night ook al meermaals ervaren wat het doet met de connectie tussen mensen wanneer je een paar etmalen tot mekaar veroordeeld bent. Op de Evanna heb ik al vaak gezien dat een gast pas op woensdag begint te ontdooien, omdat er dan pas een echte vertrouwensband is met Gert en mij. Het is dus een aanpak die wérkt: dat heb ik ook gemerkt toen Dimitri me op een keer, zonder camera’s erbij, naar de plaatselijke begraafplaats reed om te laten zien waar hij zou komen te liggen. Door dat soort intieme momenten kon ik op het einde, toen ik na zijn dood z’n vrienden en z’n gezin nog eens ging opzoeken, heel oprecht zeggen: die mens zit in mijn hart.”

Ik kan me voorstellen dat het niet in je koude kleren kruipt wanneer iemand sterft die je kort tevoren zo goed hebt leren kennen.

Cooke: “Klopt. Maar in dit geval heeft het me ontzettend geholpen dat ik op de kerkdienst aanwezig mocht zijn: ik had dat nodig. Een nichtje van Dimitri had me zelfs gevraagd om een brief voor te lezen die hij had geschreven voor zijn familie: blijkbaar wilde hij graag dat ik dat zou doen. Ik vond het een moeilijke opdracht: ik wist dat het mijn verantwoordelijkheid was om die brief zo helder mogelijk te brengen, en dus niet emotioneel te worden. Maar ik ben blij dat ik het gedaan heb, en dat ik het er relatief goed van afgebracht heb: het gaf me het gevoel dat ik, buiten het portret dat we hebben gemaakt, nog iets voor Dimitri heb kunnen betekenen.

“Nogmaals: Leef! is allerminst een treurig of zwaar op de maag liggend programma, integendeel zelfs. Maar ik moet wel toegeven dat ik het telkens lastig had om na drie dagen filmen afscheid te moeten nemen, in het volle besef dat het weleens de laatste keer zou kunnen zijn dat ik die persoon zag.”

Een ingetogen, niet aldoor op lol ingestelde James Cooke: het zal even wennen zijn voor wie je van Gert Late Night en De slimste mens kent.

Cooke: “Ik ben van mening dat je jezelf als tv-maker zo nu en dan moet uitdagen, en dat heb ik met dit programma gedaan. Niet dat je ineens een heel andere James zult leert kennen – ik blijf nu eenmaal wie ik ben – maar je zult me in Leef! niet met een guitige blik voor de camera zien springen. Het is níét de Grote James Cooke-Show: mijn rol bestond erin de persoon om wie de aflevering draait in de schijnwerpers te zetten, het over zijn of haar leven te hebben.”

Drie jaar geleden behandelde Philippe Geubels al eens hetzelfde thema in het met een Ha! van Humo bekroonde Taboe. Heb je die aflevering als voorbereiding opnieuw bekeken?

Cooke: “Nee, al vind ik Taboe nog steeds één van de mooiste programma’s die ik ooit heb gezien. Ik bezit uiteraard de skills van Philippe Geubels niet – ik ben geen stand-upcomedian – maar verder hanteer ik wel dezelfde aanpak als hij: ik maak het naderende einde bespreekbaar.

“In mijn voorbereiding heb ik het boek Chemodag is de beste dag van de week van Liesbeth Van Impe gelezen, waarin ze haar gevecht met kanker beschrijft: dat had ik haar beloofd toen we elkaar troffen tijdens de opnames van De slimste mens. Ik heb er van alles uit opgestoken over het dagelijks leven als kankerpatiënt – ik weet nu bijvoorbeeld wat een chemo brain is – maar ook over het belang van het uitspreken van wat er aan de hand is. Liesbeth wilde absoluut niet dat haar ziekte werd doodgezwegen, als je me de wat ongelukkige woordkeuze vergeeft; ze wilde er juist zo veel en zo vaak mogelijk met mensen over kunnen praten. Dat merk ik zelf ook wanneer ik bij een ernstig zieke langsga: zo iemand wil die ziekte helemaal niet uit de weg gaan. Die wil horen: ‘Hoe voel je je vandaag? Ben je bang, of gaat het wel?’ Als gesprekspartner mag je – móét je – af en toe ook eens een luchtiger thema aansnijden, maar je mag nooit doen alsof je het niet gezien hebt wanneer – ik noem maar iets – de ander ineens een mutsje op heeft. Hij of zij weet ook wel dat jij niet blind bent, hè?”

Heeft het maken van dit programma je een andere kijk op het leven en de dood gegeven?

Cooke: “Ik heb altijd vrij goed kunnen relativeren, maar nu kan ik dat nog veel beter. Echt waar: als je eenmaal de problemen hebt gezien waarmee de mensen in het programma worstelen, zul je je schamen dat je je nog druk maakt over de stoemste dingen. ‘Alsjeblieft, jongen,’ zeg ik weleens tegen mezelf wanneer ik me weer eens over iets zit op te winden, ‘chill ne keer een pak.’ Je kunnen neerleggen bij de dingen die je toch niet kunt veranderen: dat is dé les die ik van mijn zes geportretteerden geleerd heb.”

Leef!, Play4, maandag 22 februari, 20.35 uur

© Humo