Hoe vlot verlopen de vaccinaties? Ons land loopt achter met de eerste prik, maar voorop bij volledige vaccinatie

Volgens cijfers van het Europees centrum voor ziektepreventie en -bestrijding is Malta momenteel de Europese koploper. Op het eiland in de Middellandse Zee kreeg al 8 procent van de volwassen bevolking hun eerste dosis, gevolgd door Denemarken met 6,6 procent. Finland sluit het podium af met 6,4 procent.

Ons land bengelt achteraan het Europese peloton: 4,2 procent van de volwassen bevolking kreeg bij ons een eerste prik. Al is dat nog een stuk boven rode lantaarns Letland (1,7 procent) en Bulgarije (1,4 procent). Dat heeft grotendeels te maken met onze vaccinatiestrategie.

Lees verder onder de grafiek:

Met 27 procent ligt de vaccinatiegraad van de eerste dosis in het Verenigd Koninkrijk een pak hoger, maar dat is moeilijk te vergelijken met de cijfers van het Europees centrum voor de ziektepreventie- en bestrijding. Deze cijfers slaan op de volledige bevolking en dus niet alleen op de volwassen bevolking zoals bij de Europese cijfers. Daarnaast zijn de Britten eerder beginnen te vaccineren.

Het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) heeft pas een maand nadat de Britten al aan het vaccineren waren het licht op groen gezet voor het eerste vaccin. "De filosofie die Europa en ook wij in België gebruiken is dat er voldoende wetenschappelijke bewijzen moeten zijn dat het goed werkt voor we een vaccin toedienen", zegt Dirk Ramaekers die onze taskforce vaccinaties leidt. "De Britten hebben een gok gewaagd en voorlopig ziet het er naar dat ze goed gegokt hebben."

Tegelijk hebben de Britten de tussentijd tussen de eerste en tweede dosis voor alle vaccins opgetrokken tot 12 weken en geven ze het AstraZeneca-vaccins ook aan 55-plussers, wat bij ons niet gebeurt, omdat er voorlopig onvoldoende bewijs is dat het ook voor hen werkt. Twee keuzes die volgens experts ook risico's inhouden. De Britten hebben ook minder leveringsproblemen met de vaccins gehad.

Het logische gevolg is dat al ruim een kwart van de Britten een eerste dosis heeft gekregen, maar wat de tweede dosis betreft hebben ze een grote achterstand: minder dan één procent van de Britten kreeg al een tweede prik. Daarmee doen de meeste Europese landen, inclusief België, het beter.

De eerste prik geeft al gedeeltelijke bescherming, maar voor volwaardige langdurige immuniteit is de tweede dosis nodig. "We denken bovendien dat de vaccins met twee dosissen beter zullen werken tegen de Britse en Zuid-Afrikaanse varianten", zei viroloog Steven Van Gucht in "Terzake" gisteren. "Als je met één dosis werkt, is er misschien ruimte voor een afwijkende variant om door die immuniteit te breken. Met twee dosissen is dat risico lager omdat je hogere antistoffen hebt en een bredere bescherming."

Wat volledige vaccinaties betreft doen we het op Europees vlak eigenlijk niet slecht. We staan daarbij op een gedeelde vijfde plaats samen met Litouwen en Portugal. De verschillen zijn niet al te groot: koploper Denemarken heeft al 3,8 procent van de bevolking volledig gevaccineerd, Ierland doet net iets minder met 3,5 procent. Daarna liggen de cijfers heel dicht bij elkaar.

In vergelijking met onze buurlanden doen we het ook niet slecht: in volgorde doen we het beter dan Duitsland (2,4 procent), Frankrijk (1,7 procent), Luxemburg (1,4 procent) en Nederland (1,4 procent). Al moet gezegd worden dat de cijfers erg dicht bij elkaar zitten.

Lees verder onder de grafiek: 

De verschillen binnen de Europese Unie hebben weinig met de aanslepende leveringsproblemen te maken. De contracten zijn Europees onderhandeld en elke lidstaat krijgt een deel van de koek. "Er kan een verschil zitten op de vaccinbeschikbaarheid, maar globaal genomen ligt het bij elkaar in de buurt", aldus Ramaekers. De cijfers van de leveringen lijken dat ook te bevestigen.

De verschillen worden dus veroorzaakt door de vaccinatiestrategie. Ons land heeft de keuze gemaakt om zeker te zijn dat voor iedereen die een eerste spuit krijgt er ook een tweede prik voorzien is. De soms sputterende vaccinleveringen lijken die keuze te verdedigen, alleen is daarmee de kous niet af. 

Denemarken heeft namelijk gekozen om zo snel mogelijk de bevolking een eerste prik te geven. En daar plukken ze de vruchten van want, ze belanden daardoor op Malta na helemaal bovenaan de Europese ranglijst voor die eerste dosis. Alleen zijn ze er intussen ook in geslaagd om veruit het meeste mensen van een tweede prik te voorzien.

Denemarken is een goed land om mee te vergelijken, want het telt ongeveer evenveel inwoners als Vlaanderen. Dosissen blijven hoe dan ook minder lang in de koelkast zitten in Denemarken dan in ons land: zowat 90 procent van de geleverde vaccins is er al toegediend, in ons land is dat slechts 75 procent.

Ramaekers verwijst voor de goede Deense cijfers naar het "efficiëntere gezondheidssysteem" in Denemarken. "Er gebeuren hier bij ons gigantische inspanningen, maar in Denemarken hebben ze een strak georganiseerd gezondheidssysteem", zegt hij daarover.