Het ‘gigantisch probleem’ van de slabakkende vaccinatie: dit zijn de grootste obstakels

Obstakel 1: AstraZeneca kampt met productieproblemen

“Met Moderna is het alleen maar miserie”, stelde Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) vorige week, nadat het bedrijf alweer de beloofde levering van 26.100 vaccins had uitgesteld. Maar nu bezorgt ook fabrikant AstraZeneca de minister kopzorgen.

Vandaag komen er voor heel België, dus niet enkel voor Vlaanderen, ‘slechts’ 88.800 dosissen, in plaats van de voorziene 114.716. Ook de komende week zijn dat er veel minder dan verwacht: 21.600 in plaats van 90.161. Pas in de week van 7 maart zou de achterstand grotendeels ingehaald worden, met een levering van 127.200 vaccins. Enkel Pfizer doet, met in maart een levering van 300.000 doses, voorlopig wat het eerder heeft beloofd.

Gisteravond raakte zelfs bekend dat de Zweeds-Britse farmaceut in de maanden april, mei en juni door productieproblemen maar de helft van de afgesproken 180 miljoen vaccins zou leveren in de Europese Unie, maar dat nieuws werd vandaag genuanceerd. AstraZeneca zal naar eigen zeggen toch het eerder beloofde aantal doses kunnen leveren aan de EU. Een woordvoerder van het bedrijf laat weten dat de productie in de Europese Unie weliswaar maar goed is voor de helft van dat aantal, maar dat de rest wordt aangevuld via het internationale toeleveringsnetwerk. Daarmee voldoet het bedrijf naar eigen zeggen aan wat contractueel is overeengekomen met de EU. 

Beke was niet te spreken over de aanslepende productieproblemen. “Dit is een gigantisch probleem voor het operationeel krijgen van onze vaccinatiecentra, maar ook in de ziekenhuizen en de gehandicaptenvoorzieningen”, aldus een gefrustreerde Beke. “Het is een zeer jammerlijke zaak dat we met AstraZeneca en Moderna op dit moment geen stabiliteit hebben in de leveringen. De enige correcties zijn neerwaartse correcties. Ik versta niet dat Europa daar geen grotere vuist tegen maakt.”

Obstakel 2: Vaccinatie 65-plussers 3 à 4 weken uitgesteld

Door de leverproblemen van AstraZeneca moet de vaccinatie van de 65-plussers worden uitgesteld, wellicht tot in de week van 22 of zelfs 29 maart. De doelgroep zou sowieso niet met het vaccin afkomstig uit de Oxford-universiteit worden ingespoten, maar vooral de Pfizer-spuitjes die vanaf maart voor hen waren voorzien, zullen nu eerst naar de zorgverstrekkers gaan.

“Dit betekent inderdaad vertraging, al hebben we ons nooit vastgepind op begin maart”, zegt Joris Moonens van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, dat voor de Vlaamse planning instaat. “De prognose is nu wel dat het eerder eind maart zal worden, én dat alles onder voorbehoud is. Mogelijk is het wel al iets sneller aan de 65-plussers in de assistentiewoningen.”

Dat de planning kan veranderen, is iets waarmee we volgens Moonens moeten leren leven. Meer dan één à twee weken vooruitkijken doet Zorg en Gezondheid niet meer. “Pas nadat ze zijn toegekomen en in onze frigo liggen, worden vaccins aan centra of ziekenhuizen toegewezen.”

In een kort persbericht bevestigt AstraZeneca dat het alles in het werk stelt om zijn engagement na te komen om tegen eind maart meer dan 1 miljoen doses van zijn vaccin aan België te leveren. De farmaceut benadrukt dat vaccins biologische geneesmiddelen zijn, die met behulp van levende organismen worden geproduceerd en waarvan het productieproces voortdurend moet worden geoptimaliseerd. Daarbij dient het met meer dan duizend verschillende parameters rekening te houden. “Daardoor kunnen afwijkingen in de leveringen ontstaan”, klinkt het.

“Onze hoop is nu gevestigd op het Janssen-vaccin van Johnson & Johnson dat bij een vervroegde goedkeuring al vanaf april zou kunnen geleverd worden en zo het verlies mogelijk kan compenseren”, aldus Ramaekers. “Pfizer toont zich de jongste weken ook een stabiele partner, die effectief levert wat is beloofd. Hun vaccin van het type mRNA kent een veel stabieler en betrouwbaarder productieproces dan het procedé van AstraZeneca waarbij het virus moet worden opgekweekt”, zegt Ramaekers. “Betrouwbare levercijfers geeft ook Johnson & Johnson echter nog niet. Wellicht willen ze niet dezelfde fout maken als AstraZeneca, en willen ze eerst zeker zijn te kunnen waarmaken wat ze zeggen.”

Obstakel 3: Informaticaproblemen nekken vaccinatieafspraken

Maar er is meer aan de hand dan leveringsproblemen: er loopt ook een en ander mis met het uitnodigen van zorgverstrekkers naar de vaccinatiecentra, en daardoor komt een groot deel niet opdagen. In Overijse bleef maandag zelfs meer dan de helft van alle opgeroepen mensen weg, zegt professor Huisartsengeneeskunde Dirk Devroey (VUB) en medisch expert in het centrum. Mails belanden in de spambox, en zorgverstrekkers die bijvoorbeeld al in het ziekenhuis gevaccineerd werden, kunnen hun afspraak in het vaccincentrum niet afzeggen door technische euvels.

Naast de leveringsproblemen loopt er ook een en ander mis met de uitnodigingen. Maar daar wordt aan gewerkt, belooft het Agentschap Zorg en Gezondheid

Volgens Zorg en Gezondheid gaat het om typische opstartproblemen die zichzelf snel zullen oplossen. Omdat de eerste vaccinaties twee weken eerder waren dan voorzien, is het mogelijk dat sommige mensen hun uitnodiging per brief te laat hebben gekregen, aldus Moonens. “We beschikken immers niet altijd over de correcte contactgegevens om zorgverstrekkers digitaal uit te nodigen. Voortaan wordt de brief twee weken voor de vaccinatiedatum verstuurd. Dat moet iedereen voldoen tijd geven het in te plannen.” Bij de latere uitnodiging van de brede bevolking, vanaf eind maart dus, zal dat probleem niet spelen, aldus Moonens. “Die uitnodigingen zullen op basis van een andere database van contactgegevens worden verzonden.”