Overheid moet eigen gratis mondmaskers afraden: ‘We weten niet of ze schadelijk zijn voor uw gezondheid’

Hoe gezond zijn de gratis mondmaskers die we van de overheid ontvangen hebben? Bij Sciensano hebben ze de voorbije weken testen gedaan en die roepen vragen op. Onderzoekers legden de stoffen maskers onder een zogenaamde elektronenmicroscoop. Dat is een speciale microscoop waarmee men nanodeeltjes (deeltjes die tot een miljoen keer kleiner zijn dan een millimeter) in het masker kon bestuderen. De onderzoekers troffen er deeltjes van zilver en titaandioxide aan. Beide stoffen komen ook voor in andere textielproducten (titaandioxide maakt stoffen helder wit en zilver werkt antibacterieel), maar toxicologen raden toch af om de stoffen in te ademen. Ze kunnen immers schadelijk zijn voor de luchtwegen. Vooral bij mensen die al gevoelige longen en luchtwegen hebben, zoals astmapatiënten, zou het veelvuldig inademen van kleine deeltjes zilver of titaandioxide de gezondheid kunnen schaden.

Onduidelijkheid

Op dit moment is het volgens Sciensano nog niet zeker of de kleine deeltjes die in de maskers van de overheid zitten effectief vrijkomen. “Daar moeten we meer onderzoek naar doen.” Uit de eerste vaststellingen blijkt echter wel dat vooral de zilverdeeltjes een probleem kunnen vormen, want die zitten op de buitenste laag van de textielvezels en kunnen het makkelijkst los komen. Toen minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) de informatie van Sciensano ontving, vroeg hij onmiddellijk advies aan de Hoge Gezondheidsraad. Die leverde dinsdagavond een rapport af waarin het afraadt om de maskers nog verder te gebruiken. “Niet omdat het al bewezen is dat ze schadelijk zijn voor de gezondheid, maar uit voorzorg”, zegt Vandenbroucke. De drie miljoen maskers die nog niet verdeeld zijn aan de apothekers worden geblokkeerd, maar ook de zeven miljoen maskers die nog bij apothekers liggen, mogen tijdelijk niet meer afgehaald worden. “En wie thuis maskers liggen heeft, gebruikt ze beter even niet. Tot er meer duidelijkheid is.”

Klokkenluiders

Het is opmerkelijk dat onze overheid vandaag haar eigen mondmaskers moet afraden. En de vraag is of er onverantwoorde risico’s zijn genomen. Voor de zomer werd er namelijk al expliciet op gewezen dat de maskers mogelijk giftige stoffen bevatten. Het waren de Belgische textielbedrijven die via hun sectorfederaties midden juni een gezamenlijk persbericht uitstuurden waarin ze de aanwezigheid van nanodeeltjes zilver in de maskers aan de kaak stelden. “Wij denken aan de volksgezondheid van alle Belgen. Het tart alle verbeelding dat men deze maskers aangekocht heeft”, klonk het. Bij Defensie, dat de opdracht had gekregen om de mondmaskers naar België te halen, wees men naar een goedkeuring van de FOD Volksgezondheid. In dat advies wordt effectief gesteld dat de maskers conform zijn. 

Dat blijkt nu dus niet te kloppen. De leverancier van de maskers, het Luxemburgse Avrox, ging alvast nog een stap verder en beschuldigde de sectorfederaties van laster. Advocaten stapten naar de rechtbank en dreigden met een proces. Op die manier maakte men de klokkenluiders monddood. Want zolang de procedure liep, mochten de sectorfederaties zich niet meer uitspreken over de maskers van Avrox. Omdat de federaties een lang en duur proces wilden vermijden, sloten ze na enkele maanden een akkoord met de advocaten van Avrox. In dat akkoord is opgenomen dat de federaties zich – tot op vandaag – niet meer publiekelijk mogen uitspreken over de vermeende schadelijke stoffen in de maskers.

Toch heeft dat dus niet kunnen beletten dat vandaag alsnog vragen opduiken over de vermeende gezondheidsrisico’s die aan het masker van Avrox verbonden zijn. Als bijkomend onderzoek van Sciensano en de Hoge Gezondheidsraad zou bewijzen dat er een risico op schade is, dan kan dat juridische gevolgen hebben. De vorige federale regering betaalde immers 35 miljoen euro aan Avrox voor de mondmaskers. Vraag is of dat geld teruggeëist zal worden. Ook burgers zouden de overheid kunnen aanklagen als blijkt dat zij door de gratis mondmaskers blootgesteld zijn aan schadelijke stoffen.