“Iedereen is akkoord” over digitaal vaccinatiepaspoort vóór de zomer, zegt Angela Merkel na EU-top

Israël heeft met het zogenoemde groene paspoort - of de digitale versie op de mobiele telefoon - de weg gewezen. Het land met negen miljoen inwoners toont aan de rest van de wereld hoe dit ‘nieuwe normaal’ eruit ziet. 

Volledig gevaccineerde mensen in Israël krijgen hun vrijheid terug, terwijl niet- of deels gevaccineerde inwoners nog beperkingen zullen opgelegd krijgen. Met een groen paspoort is quasi alles weer mogelijk - ook reizen want Griekenland en Cyprus hebben een overeenkomst gesloten volgens dewelke gevaccineerde Israëlische burgers vanaf half maart weer zonder quarantaine naar de twee Zuidoost-Europese landen kunnen reizen.

In een poging de reisbeperkingen die momenteel in heel Europa van kracht zijn, terug te draaien, had de Oostenrijkse bondskanselier voorgesteld om een ​​groene pas in te voeren voor degenen die geen gezondheidsrisico vormen. Sebastian Kurz wil een vaccinatiepaspoort in Europa op basis van het Israëlische model. Hij krijgt daarvoor bijval van typische vakantielanden zoals Spanje, Italië, Griekenland, Cyprus en Kroatië. Kurz zei het voorstel vandaag te zullen aankaarten op de digitale EU-top, en na afloop daarvan zei Merkel dat “iedereen erover akkoord gaat” dat er nog voor de zomer een eengemaakt Europees digitaal certificaat moet komen “zodat reizen binnen Europa met meer informatie moet kunnen.” 

Open vraag is wel nog wat de concrete gevolgen worden voor wie wel en wie nog geen certificaat heeft. Volgens Merkel “heeft iedereen er op gewezen dat het daar vandaag bij de huidige stand van de vaccinaties nog niet over gaat”. “We moeten voorbereid zijn. Maar dit wil absoluut niet zeggen dat wie geen certificaat heeft, niet zal mogen reizen. Daarover is er nog helemaal geen akkoord gesloten.”

Dat zei ook Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen met zoveel woorden. “De beslissing over wat je met zo’n certificaat zal kunnen doen, wordt genomen door de individuele lidstaten”, zei von der Leyen. “Maar op EU-niveau zullen we een manier zoeken om de verschillende nationale systemen interoperabel te maken, zoals met de contact tracing apps is gebeurd. Die technische ontwikkeling zal minstens drie maanden kosten, het is belangrijk dat de verwachtingen nu niet te snel te hooggespannen zijn.”

De Commissievoorzitter legde uit dat nog heel wat vragen een antwoord moeten krijgen voor de vaccinatiebewijzen op punt gesteld en vervolgens gelanceerd kunnen worden. “Politieke vragen, zoals waarvoor ze gebruikt zullen worden. Maar ook wetenschappelijke, zoals de vraag of je het virus nog kunt overdragen eenmaal je gevaccineerd bent.” De data uit Israël zijn in die context veelbelovend, zei von der Leyen. Wie twee dosissen van het Pfizer/BioNTech-vaccin kreeg, zou niet meer besmettelijk zijn.

De Europeanen waren voor de top verdeeld over de kwestie. Tegenstanders van de invoering van een groen paspoort zijn onder meer Roemenië, Duitsland, Frankrijk en ook ons land. Zij stellen dat de EU dergelijk certificaat niet kan invoeren zolang niet alle EU-burgers de kans hebben gehad om zich te laten vaccineren. Deze landen hebben ook twijfels geuit over de vraag of de huidige vaccins voldoende bescherming bieden tegen nieuwe coronavarianten. 

Frans president Emmanuel Macron bleef na afloop van de top erbij dat er “een balans gevonden moet worden” en zei dat er nog ethische vragen moeten worden opgelost. Ook vindt hij het systeem oneerlijk voor jongeren die achteraan in de rij van de vaccinaties staan. De kans is niet onbestaande dat zij pas op het einde van de zomer of zelfs erna pas gevaccineerd kunnen worden. 

Belgisch premier Alexander De Croo (Open Vld) vindt het belangrijk dat er vaart wordt gemaakt met de technische ontwikkeling van het vaccinatiebewijs, maar verduidelijkte dat de vaccinatie nog niet ver genoeg gevorderd is om het document te lanceren. “Slechts 4 procent van de bevolking is al gevaccineerd, van de actieve bevolking alleen zelfs nog een pak minder. Dan moet je nu geen discriminatie in het leven roepen voor wie nog niet gevaccineerd is. Het voorbehouden van bepaalde voorrechten aan wie gevaccineerd is, dat is nog niet voor morgen.”

Commissievoorzitter Von der Leyen blijft erop vertrouwen dat 70 procent van de volwassen bevolking tegen het einde van de zomer gevaccineerd zal zijn. “Dat zijn 255 miljoen mensen, we zijn ervan overtuigd dat dat zal lukken.”

De Europese leiders hebben hun technici nu de opdracht gegeven een en ander verder uit te werken. Op hun volgende Europese top, over exact een maand, komen ze op de kwestie terug. Volgens Raadsvoorzitter Charles Michel toonden enkele leiders zich bezorgd over het risico op discriminatie, wanneer er bijvoorbeeld extra rechten zouden worden toegekend aan wie gevaccineerd is. Volgens Michel zijn Europese afspraken noodzakelijk, anders dreigt elke lidstaat zijn eigen certificaat te ontwikkelen.

“We moeten hier een oplossing voor vinden”, zei ook Von der Leyen, “anders gaan anderen in het gat duiken. Apple en Google bieden de Wereldgezondheidsorganisatie nu al hun oplossingen aan.” De Duitse wees erop dat sowieso enkel objectieve, politiek neutrale informatie zal worden uitgewisseld, en geen gevoelige gezondheidsgegevens.

Voorlopig zijn reizen buiten de Unie grotendeels aan banden gelegd. “Er is een politiek debat gaande, maar een dergelijke maatregel mag op geen enkele manier tot discriminatie leiden”, voegde de EU-bron eraan toe. Het zijn vooral de zuiderse EU-landen die hameren op het belang van een vaccinatiecertificaat. Dat zou hen in staat stellen op een veilige manier toeristen te ontvangen.

Op dit ogenblik voeren, naast België, nog negen andere landen die deel uitmaken van de Schengenzone controles aan hun binnengrenzen uit om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Bij de Europese Commissie wordt de inperking van het vrij verkeer betreurd. België heeft van de Europese Commissie 10 dagen de tijd gekregen om te antwoorden op vragen rond het ogenschijnlijk ontbreken van een rechtvaardigingsgrond voor de verlenging van het verbod op niet-essentiële reizen tot 1 april. De maatregel wordt vrijdag besproken tijdens het Overlegcomité.

Volgens premier De Croo is op de Europese top steeds meer begrip voor de redenering achter het Belgische verbod op niet-essentiële reizen ontstaan. “In onze ogen past de maatregel in een breder geheel. We zien steeds meer lidstaten die redenering overnemen”, reageerde De Croo. Meer besmettelijke varianten grijpen in vele lidstaten om zich heen en kunnen de besmettingscijfers snel de hoogte injagen. Tegelijkertijd loopt de vaccinatiecampagne trager dan verwacht. “Dan heb je maatregelen nodig om tussen te komen in niet-essentiële reizen.”

Hoewel het ergste van de coronapandemie tegen de zomer achter de rug zou moeten zijn, moet er bovendien rekening mee gehouden worden dat er nog jaren gevaccineerd moet worden om nieuwe varianten van het virus af te weren, zei Merkel.

De bondskanselier is bijzonder beducht voor de bedreigingen van varianten van het coronavirus. Zo voert Duitsland strenge controles uit aan de grens met Tsjechië, een land dat zwaar getroffen wordt door de Britse variant.

De aanpak van de mutaties was een van de voornaamste gesprekspunten onder de Europese regeringsleiders. Volgens Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen is de Britse variant intussen aanwezig in 26 van de 27 lidstaten. De Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse varianten zijn al opgedoken in respectievelijk 14 en 7 lidstaten.

De regeringsleiders spraken hun waardering uit voor het actieplan, Hera Incubator, dat von der Leyen vorige week presenteerde. Het plan moet Europa in staat stellen om snel in te spelen op nieuwe varianten bij de ontwikkeling en productie van vaccins. In het kader van die strategie streeft de Commissie ook naar snellere toelatingsprocedures en meer genoomanalyses om varianten te detecteren.

Bekijk ook: