‘In Zweden kan bijna alles nog, maar zelfs hier neemt de steun voor het coronabeleid snel af’

Waar ben je op dit moment en hoe bevalt het?

“Ik ben sinds gisteren in Stockholm, in een hotel midden in het centrum, en ik heb vanmiddag koffie gedronken op een terras. Een genoegen dat momenteel maar op heel weinig plekken in Europa mogelijk is. We zaten op gepaste afstand, dat wel, en met tussen de tafels moderne spatschermen, die er zoals alles in Zweden natuurlijk prachtig uitzien. En overal op straat vrolijk rondwandelende mensen, vaak zonder mondkapjes. Als je, zoals ik, in Duitsland al een jaar lang een heel ander coronaregime gewend bent, is het best een rare ervaring.”

Waarin onderscheidt het Zweedse coronabeleid zich?

“In Zweden is op coronagebied vrijwel niets verboden. Er zijn alleen maar aanbevelingen met betrekking tot afstand houden en het dragen van mondkapjes, waar dus ook lang niet iedereen zich aan houdt. Scholen, winkels, zwembaden en horeca zijn gewoon open, zij het met beperkingen. Zo mag je na 8 uur ’s avonds niet meer uit eten of alcohol kopen. Mensen kunnen naar de voetbaltraining en naar de kapper. Thuiswerken wordt aanbevolen, maar is niet verplicht. Feitelijk heeft Zweden geen lockdown. Maar het is wel stil op straat. En sinds kort zijn ze wel iets strenger geworden. Zo worden mondkapjes op het openbaar vervoer nu ‘sterk aanbevolen’.”

De Zweden zijn vast heel tevreden met de aanpak.

“Dat zou je wel denken. Maar als je mensen vraagt of ze vinden dat ze nog een relatief normaal leven kunnen lijden, zetten ze grote ogen op: helemaal niet! Ze vinden dat het wel degelijk een zware wissel op hun leven trekt. Gisteren vroeg ik jongeren in een café of ze daar elke avond aan het bier zaten. Nee, hadden ze al vijf maanden niet meer gedaan. Eén jongen had zijn eigen eetzaakje en dat ging slecht, dus kluste hij bij als magazijnbediende. Twee anderen werkten in een kledingwinkel en waren voortdurend doodsbang besmet te worden. 

“Ook voor de Zweden was het dus een heel afwijkend jaar, zeker nu het economisch niet zo goed gaat. De krimp in Zweden is groot. Dat komt door de inzakkende wereldeconomie, maar ook doordat de mensen al die aanbevelingen toch wel heel serieus nemen. Zoals die jongen met dat eettentje zei: de overheid houdt alles open, maar wij moeten ons wel zelf aan allerlei afspraken houden. En dat is ook zwaar.”

Staan de Zweden dan nog wel achter het coronabeleid?

“Zeker tijdens de eerste golf stond een grote meerderheid achter het coronabeleid van premier Stefan Lövfen. Dat past ook in de Zweedse traditie van een sterke verzorgingsstaat, waarin tegelijk ook veel waarde wordt gehecht aan eigen keuzes en verantwoordelijkheden van burgers. Het gecontroleerd opbouwen van groepsimmuniteit was ook succesvol. Maar de steun neemt nu snel af. Het Zweedse model staat voor het eerst echt onder druk. Een bekende epidemioloog die ik sprak zei dat de klad in het beleid komt, doordat het regime te lang duurt, al hebben de Zweden altijd meer gemogen dan in andere landen. Het einde van de tunnel komt maar niet in zicht.”

Wel opmerkelijk dat de maatregelen nu strenger worden.

“Dat lijkt vreemd inderdaad. Maar terwijl de kritiek op het Zweedse coronabeleid groeit, al zijn hier nog geen demonstraties of rellen geweest, zijn er aan de andere kant ook heel veel mensen die juist een strengere aanpak willen uit angst voor de derde golf en de nieuwe varianten. De tegenstelling tussen de rekkelijken en preciezen begint zich ook in Zweden af te tekenen. Er is iets aan het gisten.

“Zulke polarisatie past niet erg bij dit land. Zweden zijn erg van leven en laten leven, ze spreken elkaar niet graag ergens op aan. Veel mensen in de metro dragen geen mondkapje, maar niemand zegt er iets van. Daar komt bij dat veel Zweden trots zijn op het positieve imago dat het land heeft: Volvo, Abba, Ikea. Dat beeld willen ze niet besmeurd zien. Wie kritiek heeft, wordt dan al snel een soort landverrader.”

En jij, ga jij nog wat leuks doen, nu het mag? Even shoppen of naar het museum?

“Tja, veel musea zijn weer dicht hier, ik weet niet waarom. Maar ik ben vanmiddag tussen twee afspraken door wel even een cosmeticawinkel ingelopen om nagellak te kopen, gewoon omdat het kon. Het probleem is alleen dat je wel allerlei leuke dingen kunt doen, zoals uit eten gaan, maar dat dat ook weer best ongemakkelijk voelt. Over een paar dagen moet ik weer naar huis en je wil niet het risico lopen dat je daar iemand besmet. Maar het blijft mooi om over straat te lopen en overal spelende kinderen te zien en mensen die genieten op terrassen.”