De nieuwe schoolstrijd: in het streven naar hogere kwaliteit werden N-VA en katholiek onderwijs elkaars grootste vijand

In de herfst van 2013 zitten twee professoren, Rik Torfs en Lieven Boeve, op de trein tussen Parijs en Leuven na een overleg over interreligieuze contacten bij het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken. De rector en de decaan theologie van de KU Leuven kennen elkaar goed.

“Ziet u het zitten om directeur-generaal te worden van de katholieke koepel?”, vraagt Torfs zijn reisgenoot. Die carrièrewending stond niet op de planning van Boeve, maar uiteindelijk stemt hij in. “Ik ben immers een volbloed academicus. Elke woensdag tussen zes en acht geef ik trouwens nog steeds les. Voor die twee uren wijkt alles.” Boeve zegt het vaak, met een kwinkslag, op vergaderingen: “Ik ben de enige hier die echt in het onderwijs staat.”

Bovenstaande anekdote is meer dan een leuke binnenkomer. Er zitten meerdere elementen in die het hevige protest, tot op de drempel van het Grondwettelijk Hof, van de theoloog – en al meer dan 105 schoolbesturen – verklaren.

Dialoogscholen

Allereerst is er Boeves bekommernis over de plek van het katholieke geloof in deze tijden. In 2016 lanceert hij dan ook ‘de katholieke dialoogschool’: hij definieert daarin de katholieke identiteit, maar gooit tegelijk de deuren van de scholen open voor andere religies. N-VA-voorzitter Bart De Wever begint daar prompt een kruistocht (pun intended) tegen: hij meent dat ‘de Guimardstraat’ de ziel van het katholiek onderwijs verkwanselt.

Hoewel het concept van de dialoogscholen later wordt bijgeschaafd, breekt er op dat moment iets tussen Boeve en de top van N-VA. De Vlaams-nationalisten bepleiten bovendien, na een kritisch rapport van het Rekenhof in 2015, een financiële doorlichting van de koepels. Die ‘bemoeienis’ waardeert de Guimardstraat absoluut niet.

De kritiek van N-VA op de katholieke pedagogie – De Wever heeft het graag over ‘pretpedagogie’ – doet de relaties nog verder verzuren. De Vlaams-nationalisten zijn ervan overtuigd dat de katholieke scholen te weinig inzetten op kennisoverdracht en evaluaties, waardoor het Vlaams onderwijs steeds slechter scoort in internationale testen.

Tijdens de verkiezingscampagne in mei 2019 clashen Boeve en De Wever over zowat alles in de studio van Terzake. Boeve (trots op zijn ervaring als professor) en De Wever (trots op het feit dat hij een ‘geslaagd product’ is van een katholieke opleiding) zeggen dat ze dezelfde motieven hebben: ze willen de kwaliteit van het onderwijs verbeteren en de leraar helpen. Hun methode is echter tegenovergesteld: Boeve pleit voor een grote autonomie van de koepels, De Wever wil die beknotten.

De katholieke zuil noemt dat dan weer een frontale aanval op het middenveld, de N-VA meent dat de Guimardstraat zo hard tekeergaat uit frustratie omdat haar marktaandeel krimpt: het katholieke onderwijs verloor de laatste zeven jaar 3 procent, maar behoudt ruim 70 procent van de ‘onderwijsmarkt’.  “De tijd dat je school succes had als je een kruisbeeld ophing, is dus voorbij”, zegt een N-VA’er.

Perfect strijdtoneel

De eindtermen vormen het perfecte strijdtoneel voor de N-VA en de katholieke koepel. Au fond gaat het over wie bepaalt wat er op het schoolbord staat. In die machtsstrijd wijst N-VA graag op de ontevredenheid binnen de koepel over Boeve. De directeur-generaal is inderdaad niet ieders vriend in het katholieke net. Zijn stijl en persoonlijkheid stuiten tegen de borst, zeker in de eerste jaren van zijn eerste termijn. Hij zou de ‘charmante gewiekstheid’ missen van zijn voorgangster, de Gentse Mieke Van Hecke (ex-parlementslid en ex-schepen voor CD&V).

“Mieke kon bijzonder scherp zijn in het debat, maar in de onderhandelingen was zij – ik spreek nu niet over haar uiterlijk – ronder. Altijd bereid tot een compromis”, zegt een goedgeplaatste bron. “Lieven is rigider en scherper.” Hoe hij op 11 februari in Terzake Filip Moons (een van de experts uit de wiskundecommissie over de eindtermen) aanpakt, doet vele betrokkenen pijn aan de ogen.

In de Guimardstraat bevestigen ze dat de herbenoeming van Boeve in 2018 niet van een leien dakje liep. Hij had toen een evaluatiegesprek en kreeg meerdere werkpunten mee. De afgelopen jaren waren er ook verschillende gesprekken tussen de top van N-VA en de katholieke koepel om de plooien glad te strijken. Meerdere bisschoppen zaten samen met de Vlaams-nationalisten. Rond Kerstmis had Weyts nog een telefoongesprek met monseigneur Johan Bonny, eigenlijk de baas van de baas van de Guimardstraat, over de eindtermen, maar dat leidt niet tot een kerstbestand. Integendeel zelfs. Ook De Wever sprak met de Antwerpse bisschop.

Zestien commissies over de eindtermen

Met al die intriges zou je haast vergeten dat Weyts de discussie over de eindtermen erfde van zijn voorgangster Hilde Crevits (CD&V). In 2017 beslist zij dat de eindtermen, twee decennia oud, aan een update toe zijn. Dat resulteert in zestien sleutelcompetenties en zestien commissies waarin experts afbakenen wat de leerlingen in het secundair onderwijs in de tweede en derde graad moeten kennen en kunnen.

In oktober 2019 neemt Ben Weyts het over van Crevits en overlegt hij elke maand informeel met Boeve. De directeur-generaal klaagt meermaals dat er geen overkoepelende commissie is die het werk van al die experts overziet en dat er niet wordt uitgerekend hoeveel lestijd die eindtermen zullen innemen. Ook de centrale rol van de Vlaamse administratie zint hem niet.

De ironie wil dat de minister en de directeur-generaal vanaf maart vorig jaar de coronacrisis zonder veel strubbelingen samen aanpakken, terwijl hun visies over de eindtermen steeds verder uit elkaar groeien. In juni zet Boeve wel zijn handtekening onder een set eindtermen, maar die worden later nog aangepast. Hij heeft er nu ook dik spijt van dat hij maandenlang is blijven overleggen. Wanneer Weyts in juni aankondigt dat er vier centrale toetsen komen voor heel Vlaanderen – twee in het lager en twee in het secundair onderwijs–, ziet de katholieke koepel daar een zoveelste frontale aanval in van N-VA.

Aan het einde van de zomer blijkt bovendien uit een eigen meting van de koepel dat de leraar haast geen tijd zal overhouden. In augustus bespreekt de raad van bestuur voor het eerst de optie om naar het Grondwettelijk Hof te trekken. Ook monseigneur Bonny schuift meermaals aan. De dertig katholieke bestuursleden bespreken via Teams wanneer ze naar het vroegere Arbitragehof zullen stappen. Op 11 februari, net na de stemming in het parlement, valt de definitieve beslissing

Honderdenvijf katholieke schoolbesturen volgen hen intussen. Boeve komt er als de grote instigator en inspirator van het verzet uit.

Bij de katholieke koepel benadrukken ze dat het echt niet gaat om een machtsstrijd tussen personen en partijen. “Dit is geen gevecht tegen de N-VA”, zegt Jürgen Mettepenningen, lid van de raad van bestuur vanuit het aartsbisdom. “Dit is een uiterst principiële kwestie. Mochten we niet naar het Grondwettelijk Hof stappen, zou dat haast schuldig verzuim zijn.”

Bisschop Bonny gaf Boeve ook openlijk steun in een interview vorige week in De Standaard. In dat gesprek stelt hij een intendant voor die het hele dossier kan ontmijnen, zoals Alexander D’Hooghe deed met de Oosterweel-verbinding. Een voorstel dat Weyts naast zich neerlegt. Wel zette hij Kristien Druyts (pedagogisch directeur van het katholiek secundair onderwijs in Kapelle-op-den-Bos) aan het hoofd van de praktijkcommissie. Die praktijkcommissie moet de theoretische eindtermen nu vertalen naar het klaslokaal.

En op het einde wint... N-VA

Wat ze in de Guimardstraat drommels goed beseffen, is dat N-VA hier in elk mogelijk scenario punten scoort. Weyts profileert zich als de ultieme dealmaker, kijk maar naar het akkoord over de vaste benoemingen vorige week. Tegelijk kunnen De Wever en andere N-VA’ers scudraketten blijven gooien op de koepel.

“Of Weyts nu gelijk krijgt of niet van het Grondwettelijk Hof doet er niet eens toe”, luidt het. “Pas over enkele jaren zal blijken of de nieuwe eindtermen de onderwijskwaliteit verbeteren. Weyts zal daar dus nu niet de rekening voor krijgen. Ze zijn bovendien eens stevig tekeer kunnen gaan tegen het middenveld én ze hebben CD&V doen zweten (CD&V zit gewrongen tussen haar loyauteit aan regeringspartner N-VA en die aan de katholieke koepel, TP). Voor N-VA is dit dus altijd voordelig, maar of het voordeel zal opleveren voor het onderwijs?”