Gevangenisdirecteur én bendeleider gedood bij spectaculaire gevangenisuitbraak in Haïti

Als het avondjournaal in Haïti een Netflixserie was geweest, hadden recensenten waarschijnlijk opgemerkt dat de aflevering van vrijdag een tikkeltje ongeloofwaardig was. Want is misschien wat teveel van het goede om te midden van een enorme politieke crisis waarbij de president de opperrechter beschuldigt van een moordcomplot, ook nog eens de grootste gevangenisuitbraak van het decennium plaats te laten vinden waarbij vierhonderd gedetineerden weten te ontsnappen, 25 mensen om het leven komen én de belangrijkste bendeleider van het land op een motorfiets wegvlucht om pas 120 kilometer verderop te worden doodgeschoten terwijl hij de gevangenisketenen nog om zijn enkels heeft zitten.

Toch was het precies dit verhaal dat de autoriteiten in Haïti zaterdagochtend Nederlandse tijd naar buiten moesten brengen. Op dat moment waren pas rond de zestig gedetineerden weer teruggebracht naar de Croix-des-Bouquets-gevangenis. Zeker 25 mensen, waaronder de gevangenisdirecteur en een groot aantal burgers, kwamen om het leven en honderden gevangenen zijn nog altijd op vrije voeten.

Meest gezochte crimineel van Haïti

Hoe de uitbraak begon, is vooralsnog onduidelijk, maar mogelijk was het een georkestreerde actie om Arnel Joseph vrij te krijgen, tot zijn arrestatie in 2019 de verreweg meest gezochte crimineel van Haïti. Tegen persbureau AP zeiden een aantal omwonenden immers dat ze al voor de uitbraak begon, gewapende mannen zagen die het vuur openden op de aantal bewakers.

Bendegeweld zoals dat van Joseph is een toenemend probleem in Haïti, het armste land op het westelijk halfrond. Vanwege de al jaren aanhoudende corruptie functioneert het land nog maar nauwelijks. De inflatie in gigantisch, brandstof onbetaalbaar. Ziekenhuizen zijn gesloten of werken maar op halve kracht, het openbaar vervoer rijdt vrijwel niet, de meeste scholen zijn dicht waardoor miljoenen kinderen maar wat rondhangen en vanwege massaontslagen ook neemt de honger zienderogen toe.

En hoe meer de honger regeert in Haïti, hoe groter ook de wetteloosheid wordt. Vooral de laatste jaren vinden er om de haverklap ontvoeringen en moorden plaats en sterven de politieagenten bij bosjes. Sommige bendes zijn inmiddels zo machtig, dat ze hele delen van het land de facto regeren.

Het Dorp van God

Zo ook de deze week ontsnapte Joseph, die vast zat wegens verkrachting, ontvoering en de moord op meerdere politieagenten. Hij regelde het wel en wee in het zogenoemde Village de Dieu (het Dorp van God), een belangrijke krottenwijk in hoofdstad Port-au-Prince, en trok bovendien aan de touwtjes in nog een rits andere regio’s elders in het land. Na de rellen en chaos in de gevangenis, lukte het hem achterop een motorfiets te stappen waarna hij door een chauffeur naar een van die regio’s werd toegebracht

Bij een checkpoint zo’n 120 kilometer werd hij echter door de politie herkend, waarna Joseph, die de gevangenisketenen nog om zijn enkels had, een pistool pakte en begon te schieten. In het rijdende vuurgevecht dat volgde, werd de bendeleider dodelijk getroffen, maar wist zijn chauffeur wel te ontsnappen, aldus een woordvoerder van de politie tegen AP.

Regeringscrisis

De grootste en dodelijkste gevangenisuitbraak in een decennium valt midden in een periode die al buitengewoon onrustig verliep in Haïti. Dat komt omdat president Jovenel Moïse begin februari weigerde af te treden, ondanks een harde eis van de oppositie. Die oppositie vindt namelijk dat Moïse het land op autoritaire wijze leidt, de bevolking financieel steeds verder richting de loodst en vooral: dat zijn termijn erop zit.

De vijfjarige presidentstermijn van Moïse zou volgens hun berekeningen tot 7 februari lopen, maar Moïse zelf beweert dat hij nog tot februari 2022 mag blijven zitten. Dat komt omdat zijn inauguratie pas een jaar later plaatsvond vanwege aantijgingen dat er op grote schaal was gefraudeerd bij de verkiezingen die hij won. En een jaar later begonnen, zo redeneert Moïse, betekent ook een jaar langer door.

Na die weigering af te treden braken al meermaals rellen uit in het land. Moïse, die na eerdere rellen in 2019 al de meerderheid van het parlement liet ontbinden en sindsdien vooral per noodverordening regeert, liet daarop meer dan twintig politieke tegenstanders oppakken, waaronder een hoge politiefunctionaris en de opperrechter van het land. Volgens de oppositie zou die opperrechter het nieuwe staatshoofd moeten worden, volgens Moïse echter zou hij een staatsgreep hebben gepland en zelfs betrokken zijn bij een moordcomplot. Deze gevangenen zijn, voor zover bekend, niet ontsnapt uit de gevangenis.