Nu veel mensen niet komen opdagen: wie krijgt de vrijgekomen plaatsen in vaccinatiecentra?

De opstart van de vaccinatiecentra gaat met horten en stoten. In verschillende centra was de opkomst op de eerste vaccinatiedagen laag. In Overijse kwam de helft niet opdagen, in Mechelen 40 procent, in Veurne een derde. Het doelpubliek zijn eerstelijnszorgers, zoals huisartsen en thuisverplegers.

Een van de redenen van de magere opkomst is een manke databank: e-mailadressen en telefoonnummers van zorgverleners ontbreken of zijn niet correct. De databank werd vorige week verder aangevuld, maar is nog altijd niet compleet. Daarom worden sinds woensdag alleen nog maar uitnodigingen per brief verstuurd. Ook voor deze week wordt er rekening gehouden met zogenoemde ‘no shows’, mensen die niet komen opdagen.

De volgende vraag is dan: wie krijgt de vrijgekomen spuiten en hoe bereik je hen? Elk vaccinatiecentrum past zijn eigen strategie toe, zo leert een rondvraag van deze krant. In Mechelen zijn ze begonnen een reservelijst aan te leggen, in overleg met de huisartsenkringen en verenigingen van thuisverplegers. “Maar we houden het strikt bij zorgpersoneel”, zegt Katrijn Clémer, teamleider van de eerstelijnszone.  

In Overijse gaan ze al een stap verder en zijn ze, op basis van de input van de huisartsen, gestart met een lijst van risicopatiënten die opgetrommeld kunnen worden. “Onder meer mensen met mucoviscidose, astma en hart- en leveraandoeningen”, zegt Dirk Devroey, VUB-prof en medisch expert in het centrum daar. “Conform de aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad.” 

‘Willekeur’

In Puurs-Sint-Amands wordt er gekeken naar de vrijwillige brandweer en de politie, omdat die snel op te roepen zijn en ook een kritische functie vervullen. In Veurne en Diksmuide weigeren ze eigen reservelijsten aan te leggen. “Het opent de deur tot willekeur”, zegt Birgit Hendrikx, van de eerstelijnszone daar. Heel wat medewerkers van vaccinatiecentra hebben als ‘reserve’ hun prik gehad.

Uitgebreide richtlijnen zijn er niet. Vlaanderen bepaalt alleen dat de ‘reserves’ opgeroepen moeten worden binnen de doelgroep die momenteel aan de beurt is: de eerstelijnswerkers in de zorg. Politieagenten en brandweerlui horen daar niet bij. Een uitzondering is er voor brandweerlui die aan ziekenvervoer doen. Voor risicopatiënten is het eveneens te vroeg. Meer nog: Vlaanderen heeft nog niet eens lijsten van de mensen die onder die categorie zouden vallen.

“Elk vaccinatiecentrum heeft zijn eigen autonomie”, zegt Joris Moonens van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. “Ik kan me inbeelden dat op een gegeven moment de groep van eerstelijnszorgers is ‘leeggevist’. Dan leg je enig pragmatisme aan de dag.” 

Kleuterjuffen

Nochtans is de definitie van eerstelijnswerker breed ingevuld. In totaal gaat het om een kleine 200.000 mensen –bijvoorbeeld kinesisten, straathoekwerkers of leerkrachten in het bijzonder onderwijs, zo bepaalde de Vlaamse overheid. In overleg met de lokale besturen en werkgevers werden lijsten aangelegd. In drie Limburgse gemeenten – Hoeselt, Bilzen en Riemst – werden per vergissing zo ook kleuterjuffen boven de 50 uitgenodigd.

Om de boel toch beter te stroomlijnen heeft Vlaanderen nu zelf een systeem van reservelijsten op poten gezet, die in principe vanaf vandaag beschikbaar zijn. Daarin kunnen de vaccinatiecentra zien wie er als volgende aan de beurt is en nog geen uitnodiging heeft gehad. Als er iemand niet komt opdagen, worden mensen uit die lijst opgebeld en gevraagd diezelfde dag nog te komen. 

Dat dat systeem er nu pas is, duidt erop dat Vlaanderen het grote aantal ‘no shows’ niet had zien aankomen. Tegelijk was er enige aarzeling vanwege de privacy: kan je die mensen zomaar opbellen? Dat is nu juridisch uitgeklaard: opbellen kan, maar als iemand weigert, mag de overheid niet aandringen om toch te komen. Vlaanderen stuurde die info ook vrijdagmiddag uit naar alle vaccinatiecentra. 

Ook dat wijst op een gebrek aan voorbereiding. Een deel van de centra was voordien al volop aan het rondbellen, om de reeds verstuurde uitnodigingen op te volgen. “Het werkt”, zegt Ann-Marie Morel (CD&V), schepen voor Sociale Zaken in Puurs-Sint-Amands. “Van de in totaal driehonderd uitnodigingen in onze twee centra kwam er maar een tiental niet opdagen.”

Eigen koers

Maar ook op dat vlak kiezen de vaccinatiecentra hun eigen koers. Mechelen past er bewust voor om mensen die uitgenodigd zijn op te bellen. “Nu zou het nog lukken”, zegt Clémer van de eerstelijnszone. “Als straks de vaccinaties onder stoom komen met enkele duizenden prikken per dag is dat onbegonnen werk.” Momenteel spuiten de vaccinatiecentra niet meer dan een paar honderd vaccins per week in. Wat als straks het grote publiek moet langskomen? 

Als er te weinig mensen ingaan op hun voorgestelde afspraak, valt te overwegen dat mensen zich spontaan kunnen aandienen om een van de overgebleven spuiten te krijgen, zo geeft Moonens van het Vlaams Agentschap aan. Tegelijk rekent Vlaanderen erop dat in de databanken voor de brede bevolking, op basis van input van de ziekenfondsen, minder foute e-mailadressen en telefoonnumers zitten. Ook komen er nog verschillende communicatiecampagnes. “Maar het blijft afwachten hoe het loopt”, geeft Moonens aan.